O. Henry
Bạn hữu ở San Rosario
Dịch giả: Diệp Minh Tâm
Nguyên tác Friends in San Rosario
Chiếc tàu xuôi miền Tây đến
San Rosario về đúng giờ, lúc 8 giờ 20 sáng. Một người đàn ông mang một
túi da dầy bước xuống tàu và đi nhanh về khu phố chính của thị trấn. Có
vài hành khách cũng xuống tàu ở San Rosario, nhưng họ lừ đừ đi đến nhà
ăn của công ty hỏa xa hoặc quán San Rosario, hoặc nhập bọn với những
người nhà rỗi đứng quanh sân ga.
Người
đàn ông với chiếc túi da bước đi với điệu bộ cả quyết. Ông có dáng người
thấp nhưng mạnh mẽ, với mái tóc nhẹ và cắt gọn, gương mặt cương nghị và
nhẵn nhụi, và đôi kính gọng vàng trông xông xáo. Ông ăn mặc lịch sự
theo thời trang miền Đông lúc bấy giờ. Tư thái của ông lộ một sức mạnh
điềm đạm nhưng có ý thức dè dặt, nếu không nói là tư cách của một người
có thẩm quyền thật sự.
Sau khi đã đi qua
ba dãy phố, ông đến giữa khu thương mại của thị trấn. Nơi đây, một con
đường quan trọng cắt ngang con đường chính, tạo nên khu trung tâm sinh
hoạt và thương mại của San Rosario. Nhà bưu điện nằm ở một góc phố. Hiệu
thời trang Rubensky’s nằm ở một góc kia. Người khách lạ bước vào tòa
nhà ngân hàng mang tên First National Bank of San Rosario, vẫn không
chậm bước cho đến khi ông đứng đằng trước quầy thủ quỹ. Ngân hàng mở cửa
lúc chín giờ, và nhân viên đã đến, mỗi người đang chuẩn bị cho công
việc của mình.Người thủ quỹ đang xem qua thư tín khi nhận thấy người
khách lạ đứng trước quầy.
Anh nói gọn:
-Ngân hàng mở cửa lúc chín giờ.
Anh
không tỏ ý gì trong giọng nói, vì anh đã thường phải nói như thế với
những người đến sớm kể từ khi San Rosario quy định giờ làm việc của ngân
hàng trong thị trấn.
Người kia nói trong giọng lạnh lùng, nghiêm nghị:
-Tôi biết rõ việc ấy. Anh có thể vui lòng nhận danh thiếp của tôi không?
Người thủ quỹ kéo khung cửa sạch bong phía trong cánh song qua một bên, và đọc:
J.F.C Nettlewick
Thanh tra Ngân hàng Nhà nước
-Ồ…à…xin mời ông vào trong, ông…à…Nettlewick. Ông đến lần đầu…không biết mục đích của ông, dĩ nhiên. Xin ông đi vòng qua đây.
Nhà
thanh tra nhanh nhẹn bước vào khu thánh địa của ngân hàng, và ông
Edlinger, thủ quỹ - một người trung niên cương nghị, kín đáo và có kỷ
cương, tuần tự giới thiệu ông với các nhân viên.
Ông Edlinger nói:
-Tôi
đang chuẩn bị tiếp Sam Turner sắp trở lại. Sam là người thanh tra chúng
tôi trong bốn năm qua. Tuy vậy, tôi nghĩ ông sẽ thấy chúng tôi làm ăn
đàng hoàng, xét theo quy định chặt chẽ của ngành ngân hàng. Không có
trong tay nhiều tiền mặt, nhưng có thể vượt qua cơn sóng gió, thưa ông,
qua cơn sóng gió.
Với giọng cả quyết, trang trọng, nhà thanh tra nói:
-Ông
Turner và tôi được ông Chánh thanh tra chỉ thị thay đổi nhiệm vụ cho
nhau. Ông ấy đang thanh tra khu vực cũ của tôi ở Illinois và Indiana.
Xin vui lòng cho tôi xem qua tiền mặt trước.
Perry Dorsey, nhân viên giao dịch, đã xếp tiền mặt trên mặt quầy cho nhà thanh tra xem xét.
Anh
biết số tiền chính xác theo từng cent, và anh không có gì phải sợ hãi,
nhưng vẫn hồi hộp và bối rối. Mọi nhân viên của nhà băng cũng thế. Tư
thái của nhà thanh tra có vẻ gì đấy lạnh lùng và nhanh nhẹn, kém thân
thiện và cả quyết, đến nỗi sự hiện diện của ông dường như là một lời kết
án. Ông có vẻ là người không bao giờ nhầm lẫn hoặc bỏ qua sai phạm.
Ông
Nettlewick cầm lấy những xấp tiền và đếm với cử động thoăn thoắt, gần
như là tung hứng. Rồi ông xoay tròn cốc đựng bọt nước về phía mình và
đếm từng tờ giấy bạc. Những ngón tay trắng, thon của ông múa lượn như
nhà nhạc sĩ tài ba trên những phím đàn dương cầm. Từ những đầu ngón tay
nhanh nhẹn, ông đổ những đồng tiền vàng trên cái quầy với một tiếng
choang, và kêu lanh canh khi lướt trên mặt đá hoa cương. Không khí tràn
đầy những số lẻ của tiền tệ khi ông làm việc với những đồng năm mươi và
hai mươi cent. Ông cho người mang đến cái cân, và ông cân từng bao đựng
bạc từ cái tủ sắt. Ông tra hỏi Dorsey về các mẫu chứng từ - vài ngân
phiếu, phiếu thu, từ này giao dịch trước – với sự lễ độ không thể trách
cứ đước, nhưng với vẻ gì đấy trọng yếu một cách kỳ bí trong tư thái cứng
nhắc của ông, đến nỗi mặt người thủ quỹ đỏ bừng và giọng nói trở nên
lắp bắp.
Nhà thanh tra mới nhập cư khác
hẳn Sam Turner. Sam luôn đi vào ngân hàng với tiếng thét, phân phối
những điếu xì gà, và kể cho mọi người nghe những mẩu chuyệnông vừa mới
biết được khi đi công tác. Cách ông chào hỏi Dorsey luôn luôn là “Này
Perry! Vẫn chưa từ bỏ quỹ đen, tôi thấy mà!”. Cách Turner đếm tiền mặt
cũng khác. Ông mân mê các gói tiền với vẻ mệt mỏi, rồi đi vào tủ sắt và
đá qua các túi đựng bạc. Thế là xong. Còn mấy đồng 50, 25 và 10 cent?
Ông không để ý đến. Khi người ta mang đến cho ông những đồng tiền này,
ông bảo: “Chuyện nhỏ không phải dành cho tôi”. Nhưng đấy chỉ vì Turner
là dân Texas, là bạn chí thân của ông chủ tịch ngân hàng, và quen biết
Dorsey từ thuở anh này còn là em bé.
Khi
nhà thanh tra đang đếm tiền mặt, Thiếu rá Thomas D. Kingman – mà mọi
người gọi là “Thiếu tá Tom”, đánh chiếc xe của ông do một con ngựa nâu
xám già kéo đến cửa hông, và đi vào bên trong. Ông thấy nhà thanh tra
đang bận rộn với tiền bạc và, đi vào “chuồng ngựa nhỏ”, theo cách ông
gọi, nơi bàn làm việc của ông được rào chung quanh, ông bắt đầu xem qua
thư từ gửi tới cho ông.
Trước đấy, một
tình tiết nhỏ đã xảy ra khiến ngay cả đôi mắt sắc bén của nhà thanh tra
cũng không nhận ra. Khi bắt đầu công việc ở quầy tiền mặt, ông Edlinger
đã nháy mắt đầy ngụ ý với Roy Wilson, anh tống thư văn trẻ, và khẽ gật
đầu về hướng cửa chính. Roy hiểu, nhấc lấy chiếc mũ và nhàn nhã bước ra,
với quyển sổ thu tiền kẹp trong cánh tay. Khi đã ra đến bên ngoài, anh
đi thẳng đến ngân hàng Stockmen’s National. Ngân hàng này đang chuẩn bị
mở cửa. Chưa có thân chủ nào xuất hiện.
Nhà thanh tra sẵng giọng:
-Mọi tiền mặt đều đúng.
Ông
vọt đến người kế toán trương mục cá nhân và, sau vài phút lật qua những
trang sổ cái và những bảng cân đối tài chính, thình lình ông nói:
-Anh cân đối sổ sách của anh bao lâu một lần?
Người kế toán trương mục cá nhân lập cập, tự hỏi mình sẽ đi tù mấy năm:
-À…mỗi tháng một lần.
-Được.
Nhà
thanh tra quay sang anh kế toán trương mục cơ quan, đã chuẩn bị mọi
bảng kê khai của các ngân hàng nước ngoài và bảng điều chỉnh. Mọi thứ
đều đúng cách. Rồi đến phần cuống của các chứng chỉ ký gửi. Soạt – soạt –
tốt! Được rồi. Xin cho xem chứng từ chi vượt trội. Cảm ơn. Những hối
phiếu ngân hàng không ký tên, cho xem kế tiếp. Được rồi.
Rồi
đến phiên người thu ngân, và ông Edlinger, bình thường thong dong, giờ
xoa cánh mũi và lau đôi tròng kính đầy lo lắng trước hàng loạt câu hỏi
tới tấp về việc lưu hành, lợi nhuận trước khi chia, bất động sản của
ngân hàng, và thành phần chủ nhân các cổ phiếu.
Bây
giờ Nettlewick cảm thấy có một người cao lớn đứng nghễu nghệ trên anh –
một người đàn ông sáu mươi tuổi, thô kệch và còn tráng kiện, với bộ râu
xù xì hoa râm, một mảng tóc xám, và một đôi mắt xanh chăm chăm trực
diện với đôi tròng kính khủng khiếp của nhà thanh tra.
Anh thủ quỹ giới thiệu:
-À…đây là thiếu tá Kingman, chủ tịch của chúng tôi…, đây là…à…ông Nettlewick.
Hai
người đàn ông của hai tư cách hoàn toàn khác hẳn bắt tay nhau. Một
người là sản phẩm của cung cách thẳng thắn, phương pháp chuẩn mực và
công việc nghiêm túc. Người kia là một phong thái gì đấy phóng khoáng
hơn, cao rộng hơn, và gần với thiên nhiên hơn. Tom Kingman không bao giờ
rập theo khuôn mẫu nào. Ông đã từng kinh qua các nghề đánh lừa, chăn
bò, kiểm lâm, vào quân ngũ, làm cảnh sát, đãi vàng, và làm chủ trại bò.
Bây giờ, khi ông là chủ tịch ngân hàng, các bạn hữu của ông từ các đồng
cỏ, trên các yên ngựa, trong lều và dọc đường mòn thấy ông vẫn không có
gì thay đổi. Ông đã tạo dựng sản nghiệp khi bò Texas có giá cao, và
thành lập nên First National Bank of San Rosario. Dù với con tim phóng
khoáng và tính rộng lượng thiếu cẩn trọng đối với bạn hữu cũ, ngân hàng
của ông vẫn phát triển, vì thiếu tá Tom hiểu nhân viên của ông cũng rõ
như ông hiểu biết về bò. Trong những năm gần đây, nghề nuôi bò bị suy
thoái, nhưng ngân hàng của ông thiếu tá là một trong số ít cơ sở không
bị lỗ lã nhiều.
Nhà thanh tra rút ra chiếc đông hồ, nói nhanh:
-Và bây giờ, phần cuối cùng là những khoản cho vay. Xinh vui lòng cho xem.
Ông
đã xem xét qua First National với tốc độ gần như là kỷ lục – nhưng vẫn
theo cách chu đáo, như trong mọi việc ông làm. Ngân hàng có hệ thống
điều hành thông suốt và trong sạch, nên đã giúp nhiều cho công việc của
ông. Chỉ có một ngân hàng khác trong thị trấn. Chính phủ trả ông 25 đô
la cho mỗi ngân hàng ông kiểm tra. Ông có thể xem xong các khoản cho vay
và thanh toán trước thời hạn trong vòng nửa giờ đồng hồ. Nếu thế, sau
đấy ông có thể thanh tra ngay ngân hàng kia, rồi bắt kịp chuyến tàu lúc
11 giờ 45, chuyến duy nhất trong ngày cho chặng đường về. Nếu không, ông
phải qua đêm và ngày Chủ nhật trong cái thị trấn miền Tây không có gì
là vui thú này. Vì thế mà ông Nettlewick đang vội vã.
Trong âm giọng trầm, kết hợp tiếng lè nhè của miền Nam với giọng mũi đầy âm điệu miền Tây, Thiếu tá Kingman nói:
-Xin
mời ông theo tôi. Chúng ta cùng xem qua các sổ sách đó. Không ai trong
ngân hàng này rành về mấy giấy tờ này như tôi. Một vài tài khoản có phần
chập choạng, một vài thứ thiếu tổ chức mà không có chứng từ, nhưng họ
đều thanh toán đủ khi tới hạn.
Hai người
ngồi xuống bên bàn làm việc của chủ tịch. Trước nhất, nhà thanh tra xem
qua như chớp các chứng từ, cộng các con số, thấy ăn khớp với các khoản
vay ghi trong sổ cân đối hàng ngày. Nhà thanh tra có vẻ như lùng sục đây
đó giống một con chó săn đang chạy tìm lối mòn. Cuối cùng, ông gạt qua
một bên đống tài liệu trừ một ít giấy tờ mà ông xếp thành một chồng
thẳng thớm trước mặt, và bắt đầu bài diễn từ khô khan, trịnh trọng:
-Thưa
ông, tôi thấy rằng tình trạng tài chính của ngân hàng ông là rất tốt,
xét qua vụ mùa thất bát và cơn suy thoái của ngành nuôi bò trong bang
ông. Việc ghi chép sổ sách dường như được thực hiện một cách chính xác
và đúng thời biểu. Khoản nợ của ông chỉ ở mức khiêm tốn, và có khả năng
chỉ tạo một mức thâm hụt nhỏ. Tôi muốn đề xuất ông thu về những khoản
cho vay lớn, và chỉ cho vay với hạn kỳ sáu mươi hoặc chín mươi ngày cho
đến khi tình hình được hồi phục. Và bây giờ, có một việc nữa, rồi tôi sẽ
chấm dứt việc thanh tra ngân hàng ông. Đây là 6 hồ sơ cho vay gộp lại
lên đến khoảng 40.000 đô la. Các khoản vay này được thế chấp, theo mệnh
giá, bởi một số công trái, phiếu nợ, cổ phiếu, vân vân, với trị giá
70.000 đô la. Những hồ sơ này không có chứng từ thế chấp đi kèm. Tôi
đoán ông lưu những chứng từ ấy trong két sắt hoặc hầm lưu trữ. Xin ông
cho phép tôi được xem qua.
Đôi mắt xanh nhạt của Thiếu tá Tom quay nhìn viên thanh tra không chớp. Ông trả lời với giọng nhỏ nhẹ nhưng rõ rang:
-Thưa
ông, trong két sắt hoặc hầm lưu trữ không có các chứng từ này. Tôi đã
lấy đi tất cả. Ông có thể quy trách nhiệm cho chính cá nhân tôi về việc
này.
Nettlewick cảm thấy kích động một
chút. Ông đã không nghĩ sẽ có việc này. Ông đã tìm ra một lối về thênh
thang khi chuyến đi săn đang gần hồi kết thúc. Ông thốt lên: “À!”, ngưng
một chút, rồi tiếp tục:
-Xin ông giải thích tường tận hơn được không?
Ông thiếu tá lặp lại:
-Tôi
đã lấy đi tất cả chứng từ thế chấp. Không phải cho tôi sử dụng riêng,
nhưng để giúp một người bạn cũ trong cơn nguy hiểm. Xin ông hãy đến đây,
rồi chúng ta sẽ trao đổi thêm.
Ông dẫn
nhà thanh tra đi vào căn phòng riêng ở phía sau, và đóng cánh cửa lại.
Có một bàn làm việc, một bàn nhỏ, và nửa tá ghế bọc da. Trên tường là
đầu một con bò đực với cắp sừng dài. Bên đối diện treo thanh gươm kỵ
binh cũ mà ông mang ở Shiloh và đồn Pillow.
Kéo
một chiếc ghế cho Nettlewick, thiếu tá ngồi bên cánh cửa sổ, nơi ông có
thể thấy nhà bưu điện của ngân hàng Stockmen’ s National. Ông không nói
ngay, và Nettlewick cảm thấy cần có lời cảnh báo chính thức để phá tan
bầy im lặng.
Nettlewick bắt đầu:
-Ông
nên biết rằng, lời tuyên bố của ông, vì ông đã không cải chính gì, biểu
hiện một vấn đề hệ trọng. Và ông hẳn cũng hiểu rằng nhiệm vụ của tôi
bắt buộc tôi phải làm gì. Tôi sẽ trình diện Cao ủy Hợp Chủng Quốc và…
Thiếu tá Tom khoát tay:
-Tôi
biết, tôi biết. Ông không nên nghĩ tôi làm chủ một ngân hàng mà lại
không biết gì về những bộ luật và tu chính án của Nhà nước về nghiệp vụ
ngân hàng! Ông cứ làm nhiệm vụ của ông. Tôi không xin ân huệ gì cả.
Nhưng, tôi đã nhắc đến một người bạn của tôi. Tôi rất muốn ông nghe tôi
kể về Bob.
Nettlewick ngồi thoải mái
trong chiếc ghế của ông. Sẽ không có chuyện ông rời San Rosario ngày hôm
nay. Ông sẽ đánh điện cho Chánh Thanh tra Tiền tệ, ông sẽ tuyên thệ
trên tờ trát do Cao ủy Hợp Chủng Quốc ký để bắt giữ Tom Kingman, có lẽ
ông sẽ được lệnh đóng cửa ngân hàng vì lý do làm thất lạc thế chấp. Đây
không phải là cái tội đầu tiên nhà thanh tra tìm ra. Một đôi lần việc
thanh tra của ông đã gây ra những cảm xúc khuấy động kinh khủng khiến
bầu không khí yên tĩnh của văn phòng ông bị nổi sóng. Ông đã từng nhìn
những chủ ngân hàng quỳ xuống mà van xin như phụ nữ để có một cơ hội –
khoảng thời gian một giờ đồng hồ - để bỏ qua một lỗi lầm duy nhất. Ông
đã mục kích một người thủ quỹ tự bắn vào mình ở bàn làm việc ngay trước
mặt ông. Không ai trong bọn họ có thái độ điềm tĩnh và tự trọng như ông
già miền Tây cứng cỏi này. Nettlewick nghĩ ít nhất nên lắng nghe nếu ông
ta muốn nói. Với khuỷu tay chống lên thành ghế, nhà thanh tra ngân hàng
chờ đợi nghe lời tự thú của ông chủ tịch First National Bank of San
Rosario.
Thiếu tá Tom bắt đầu, với giọng có phần kể cả:
-Khi
một người là bạn hữu của ông trong bốn mươi năm, và đã kinh qua đất,
lửa, nước và bão tố, khi ông có thể cho anh ấy một ít ân huệ, ông sẽ
muốn cho.
(Nhà thanh tra thầm nghĩ: “Biển thủ cho hắn 70.000 đô trị giá thế chấp”)
Ông
thiếu tá tiếp tục, nói chậm rãi và rõ ràng, và cũng trầm ngâm, như thể
mọi ý nghĩ của ông là về quá khứ thay vì hiện tại khẩn trương.
***
Chúng
tôi là dân chăn bò với nhau, Bob và tôi, và chúng tôi cùng di khai thác
vàng và bạc ở Arizona, New Mexico và phần lớn California. Cả hai chúng
tôiđều trải qua cuộc chiến năm 611, nhưng dưới quyền chỉ huy khác nhau.
Chúng tôi cùng chiến đấu bên nhau chống lại bọn da đỏ và bọn ăn trộm
ngựa, chúng tôi cùng chịu đói khát trong nhiều tuần ở một căn chòi trên
vùng núi Arizona lúc ấy ngập dưới lớp tuyết dày nhiều thước, chúng tôi
cùng chăn dắt gia súc với nhau khi gió thổi mạnh đến nỗi sét không đánh
xuống được. Thế đấy, Bob và tôi đã cùng trải qua thời kỳ gian khổ kể từ
khi chúng tôi gặp nhau lần đầu tại lán trại của ông già Anchor-Bar. Và
trong thời gian này, chúng tôi thấy hơn cả cần thiết nên giúp đỡ nhau
thoát ra khỏi cảnh khốn khó. Trong thời kỳ đó, người ta cần gắn bó với
bạn hữu của mình mà không đòi hỏi đáp trả gì cả. Có lẽ ngày kế đến, ông
sẽ cần hắn để tự vực mình lên và giúp chống chọi một đám da đỏ Apaches,
hoặc buộc ga-rô phía trên vết cắn của một con rắn chuông và phi ngựa đi
mua whisky. Vì thế, nghĩ cho cùng, đó là có qua có lại, và nếu ông không
hết lòng với bạn hữu của mình, ông sẽ cảm thấy xấu hổ khi cần đến anh
ấy. Nhưng Bob là một người sẵn lòng làm quá sức minh. Anh không bao giờ
dừng ở giới hạn.
Hai mươi năm trước, tôi
là cảnh sát trưởng vùng này, và tôi cử Bob làm phụ tá cho tôi. Đó là
trước khi phong trào chăn nuôi bò rộ lên mà chúng tôi tham gia vào. Tôi
là cảnh sát trưởng và nhân viên thu thuế. Tôi đã kết hôn, vợ chồng tôi
có một trai một gái – lên bốn và sáu tuổi. Chúng tôi có một ngôi nhà
tiện nghi gần tòa án, nội thất do chính quyền hạt trang bị, không phải
trả tiền thuê, và tôi đang tiết kiệm được tiền. Bob làm hầu hết công
việc hành chính. Cả hai chúng tôi đã qua những lúc gay cấn, đầy những
chuyên án trộm đạo và nguy hiểm, và kể cho ông biết, kể cũng tuyệt vời
trong những đêm được nghe mưa gió đập vào cửa kính, cảm thấy ấm cúng, an
toàn và tiện nghi, và biết rằng mình có thể thức dậy buổi sáng, được
cạo râu, có người gọi mình bằng “ông”. Thế là, tôi có người vợ và những
đứa con tuyệt vời, và anh bạn thâm giao của tôi cùng tôi vui hưởng những
thành quả đầu đời và áo sơ mi trắng, và tôi nghĩ tôi đang có hạnh phúc.
Đúng vậy, trong thời gian này tôi được hạnh phúc.
***
Ông
thiếu tá thở dài, bất chợt nhìn ra cửa sổ. Nhà thanh tra ngân hàng thay
đổi thế ngồi, và kê cằm của ông ta lên bàn tay kia. Ông thiếu tá tiếp
tục.
***
Một
mùa đông, tiền thu thuế của hạt chuyển về quá nhanh đến nỗi trong cả
tuần tôi không có thời gian để mang tiền thuế nộp cho ngân hàng. Tôi chỉ
dồn các ngân phiếu vào một cái hộp xì-gà và tiền mặt vào một cái bao,
rồi cho vào một két sắt của văn phòng cảnh sát trưởng.
Tôi
làm việc quá sức trong tuần lễ đó, và gần như bị ngã bệnh. Thần kinh
tôi bị căng thẳng, và giấc ngủ của tôi thường không giúp cho tôi khỏe
hơn. Ông bác sĩ định bệnh theo một tên khoa học nào đó, và tôi phải dùng
thuốc. Và vì thế, thêm vào những việc khác, tôi đi ngủ mà đầu óc còn
nghĩ đến số tiền đó. Không phải có lý do để lo lắng, vì cái két sắt
thuộc loại tốt, và chỉ có tôi và Bob biết con số kết hợp của ổ khóa. Vào
buổi sáng thứ Bảy, tôi đến cơ quan như thường lệ. Cái két sắt còn được
khóa, và số tiền đã biến mất. Tôi gọi Bob, và kêu mọi người đến tòa án
để thông báo việc mất trộm. Tôi chợt nhận thấy Bob có vẻ khá điềm tĩnh,
dù việc này liên quan đến cả hắn và tôi.
Hai
ngày trôi qua mà chúng tôi không có manh mối gì. Đây không thể là vụ
trộm, vì cái két sắt đã được mở theo đúng con số kết hợp. Thiên hạ hẳn
đã bắt đầu bàn tansm vì có một buổi tối, Alice – vợ tôi – chạy vào cùng
đứa con trai và con gái, dậm chân, quắc mắt lên và kêu gào “Mấy đứa độc
ác vu cáo, Tom…Tom” rồi ngất xỉu, tôi lay tỉnh cô, dần dà cô hồi tỉnh,
và cô gục đầu xuống, khóc và khóc lần đầu tiên kể từ khi cô tiếp nhận
cái tên và vật chất Tom Kingman. Rồi Jack và Zilla – hai đứa nhỏ - tụi
nó luôn luôn như là hai con cọp con chạy đến Bob và leo trèo lên cả
người anh ta mỗi khi được phép đi đến tòa án. Tụi nó đứng lấy chân đá
giày của tụi nó, và rúc lại với nhau như gà gô bị khiếp đảm. Lần đầu
tiên tụi nó bị xô xuống bóng tối của cuộc đời. Bob đang ngồi làm việc ở
bàn giấy, rồi anh đứng dậy và đi ra ngoài mà không nói một lời. Lúc ấy
bồi thẩm đoàn đang trong thời gian hội họp, và sáng hôm sau Bob đến
trình diện họ, tự thú là anh đã trộm số tiền. Anh bảo là anh đã nướng nó
ở sòng bài phé. Trong vòng 15 phút, họ đã ký trát và phái tôi đi bắt
người mà tôi đã thân thiết hơn là ngàn anh em ruột thịt trong cả ngàn
năm.
Tôi thi hành trát bắt, rồi tôi nói với Bob, chỉ trỏ:
-Đây
là nhà tôi, đây là văn phòng tôi, trên kia là Maine, xa nữa là
California, và phía kia là Florida – và đó là tầm di chuyển của anh cho
đến khi toàn án họp xét xử. Anh ở dưới quyền tôi tạm giữ, và tôi nhận
trách nhiệm. Anh cứ ở đây khi anh muốn.
Anh có vẻ lơ đãng:
-Cảm
ơn Tom. Tôi đã có ý nghĩ hy vọng anh sẽ không giam tôi lại. Tòa án sẽ
họp ngày thứ Hai, nên nếu anh không nề hà, tôi sẽ thơ thẩn quanh văn
phòng cho đến ngày đó. Tôi muốn xin anh một ân huệ, nếu không phải là
quá đáng. Nếu thỉnh thoảng anh cho hai đứa nhỏ ra sân vườn chơi đùa thì
tôi sẽ rất vui.
Tôi trả lời:
-Sao lại không được? Tôi sẵn lòng cho phép tụi nó, kể cả anh nữa. Và cứ đến nhà tôi, như từ bấy lâu nay.
Ông
Nettlewick, ông thấy đó, ông không thể có bạn hữu là kẻ trộm đạo, nhưng
ông cũng không thể biến một người bạn thân thành một tội nhân, cả hai
việc trong một lúc.
***
Nhà
thanh tra không trả lời. Lúc ấy, tiếng còi tàu rú lên khi đầu máy chạy
vào ga. Đấy là con tàu chạy trên khổ đường hẹp dẫn vào San Rosario từ
hướng Nam. Ông thiếu tá dỏng tai lắng nghe một khoản khắc, và nhìn vào
mặt đồng hồ của ông. Con tàu trên khổ đường hẹp đã đến đúng giờ - 10 giờ
35. Ông thiếu tá tiếp tục.
***
Thế
là Bob nương náu trong văn phòng, đọc báo và hụt thuốc. Tôi cử một anh
phụ tá khác thế chỗ anh, và sau một thời gian, sự kích động ban đầu của
vụ việc đã dần hạ xuống.
Một ngày, khi
chỉ có hai chúng tôi trong văn phòng, Bob tiến đến chỗ tôi đang ngồi.
Anh có vẻ nghiêm nghị và buồn buồn – cùng một vẻ khi anh thức cả đêm
trông chừng bọn da đỏ hoặc lùa gia súc.
Anh nói:
-Tom,
còn khó hơn cả việc xua đuổi dân da đỏ, khó hơn cả việc nằm trên sa mạc
đá núi lửa cách nguồn nước bốn mươi dặm, nhưng tôi sẽ cố trụ đến cùng.
Anh đã biết đó là cung cách của tôi. Nhưng nếu anh chỉ cần ra hiệu cho
tôi một cái: “bob, tôi hiểu”, thì tôi sẽ cảm thấy dễ chịu nhiều.
Tôi lấy làm ngạc nhiên:
-Bob
à, tôi không hiểu anh muốn nói gì. Dĩ nhiên, anh biết là tôi sẽ làm bất
cứ việc gì có thể làm được dưới ánh mặt trời này để giúp anh. Nhưng anh
khiến tôi phải thắc mắc.
Bob chỉ trả lời:
-Được rồi, Tom.
Và anh trở lại với tờ báo anh đang đọc và hút một điếu xì-gà khác.
Vào
cái đêm trước ngày tòa án nghị sự, tôi hiểu ra anh muốn nói gì. Tôi đi
ngủ với cùng cảm giác đó trở lại, đầu nhẹ tênh, bồn chồn. Tôi thiếp đi
vào khoảng nửa đêm, Khi tôi bừng tỉnh, quần áo xốc xếch, trong một hành
lang của tòa án. Bob đang nắm lấy một cánh tay tôi, bác sĩ gia đình của
tôi nắm lấy tay bên kia, và Alice đang lay người tôi, khóc rấm rứt. Cô
đã đi gọi bác sĩ nhà tôi tới mà tôi không biết, và khi ông tới họ thấy
chiếc giường trống không và tôi đã đi đâu mất, nên bắt đầu đi tìm.
Ông bác sĩ nói:
-Mộng du.
Tất
cả chúng tôi quay trở về căn nhà, và ông bác sĩ kể cho chúng tôi nghe
những câu chuyện ly kỳ về những việc lạ lùng người bệnh đã làm trong
tình trạng như thế. Tôi cảm thấy lạnh sau chuyến đi ra ngoài, nên khi vợ
tôi đi ra khỏi phòng được một lúc, tôi mở cánh cửa tủ quần áo trong
phòng và lôi ra một tấm dạ. Theo sau là cái túi tiền, tang vật của vụ
trộm mà theo đó Bob sẽ bị xét xử và kết án vào buổi sáng hôm sau.
Tôi thét lên và mọi người hiện diện đều thấy tôi ngạc nhiên quá đỗi:
-Làm thế nào mà mấy con rắn chuông mang được nó vào đấy?
Bob biết ngay. Anh nói, với vẻ mặt cố hữu:
-Tôi
thấy anh mang nó vào đây. Tôi đã nhìn anh mở cái két sắt và lấy nó ra,
rồi tôi lén theo dõi anh. Tôi nhìn qua cửa sổ và thấy anh giấu nó trong
cái tủ quần áo.
-Vậy thì, cái thằng chó sói bị trùm mền, cắt tai, đầu ngu như cừu, tại sao anh lại nhận tội?
Bob trả lời đơn giản:
-Bởi vì tôi không biết lúc ấy anh đang mê ngủ.
Tôi thấy anh liếc nhìn qua cửa phòng của Jack và Zilla, và lúc đó tôi hiểu ra giá trị của bạn hữu theo cách nhìn của Bob.
***
Thiếu
tá Tom ngừng nói, và lại ngoài nhìn qua cửa sổ. Ông trông thấy một nhân
viên nào đấy của Ngân hàng Stockmen’s National tiến đến và kéo tấm màn
màu vàng xuống cả chiều dài khung cửa sổ lớn, mặc dù với vị trí của mặt
trời việc này không cần thiết.
Nettlewick
ngồi thẳng dậy. Ông đã lắng nghe một cách kiên nhẫn câu chuyện của ông
thiếu tá, nhưng không chú ý lắm. Ông nghĩ dân miền Tây này có tình cảm
quá cường điệu. Họ không có vẻ gì là dân làm ăn chính hiệu. Họ cần được
bảo vệ chống lại ảnh hưởng xấu của bạn hữu. Hiển nhiên là ông thiếu tá
đã đi đến kết cục của câu chuyện. Và những điều ông kể chẳng đi đến đâu
cả.
Nhà thanh tra nói:
-Tôi xin hỏi, ông có gì thêm để đề cập trực tiếp đến vấn đề những thế chấp trừu tượng ấy không?
Thiếu tá Tom thình lình quay lại, đôi mắt xanh của ông lóe sáng đến nhà thanh tra:
-Những thế chấp trừu tượng hở ông? Thưa ông, ông có ý gì?
Ông móc từ trong túi áo choàng một xấp giấy gấp lại, được cột bằng một sợi dây cao su, ném vào tay của Nettlewick, và đứng dậy:
-Ông
sẽ thấy đây là những thế chấp, thưa ông, mọi công trái, phiếu nợ, cổ
phiếu. Tôi đã lục ra từ những hồ sơ trong khi ông đang đếm tiền mặt. Ông
hãy tự mình xem xét và so sánh.
Ông
thiếu tá dẫn đường trở lại vào phòng ngân hàng. Nhà thanh tra đi theo
sau, kinh ngạc và hoang mang, tức tối. Ông cảm thấy ông đã bị biến thành
nạn nhân của cái trò gì đấy không hẳn là chơi khăm, nhưng đã đặt ông
vào hoàn cảnh của người bị đùa cợt, bị khai thác, rồi bị vứt bỏ, mà ông
không hề biết cái trò này là như thế nào. Cũng có lẽ vị thế quan cách
của ông đã bị tung hứng một cách bất kính. Nhưng ông không có gì làm
bằng chứng. Viết một báo cáo chính thức về vụ việc sẽ là chuyện lố bịch.
Và, qua cách nào đấy, ông có cảm tưởng ông sẽ không bao giờ được biết
thêm về vụ việc hơn là những gì ông được biết bây giờ.
Lạnh
lùng và máy móc, Nettlewick kiểm tra các văn tự thế chấp, thấy phù hợp
với giấy tờ, cấm lấy chiếc túi đen, và đứng lên để từ giã.
Ông hướng tia nhìn khinh khỉnh qua đôi tròng kính đến thiếu tá Kingman:
-Tôi
có thể nói rằng những lời tuyên bố của ông – những lời tuyên bố sai lạc
của ông mà ông đã không hạ mình giải thích – xem ra không đi vào vấn
đề, dù là việc làm ăn hoặc là chuyện đùa cợt. Tôi không hiểu nổi những
động lực hoặc hành động như thế.
Thiếu tá Tom nhìn qua ông nghiêm trọng và không phải là thiếu thiện cảm.
-Anh
con trai à, có rất nhiều chuyện trong vùng đồng nội, trên đồng cỏ, trên
những vực núi, mà anh không thể hiểu được. Nhưng tôi muốn cám ơn anh đã
lắng nghe câu chuyện chán ngắt của một ông già lắm lời. Dân già Texas
tụi tôi khoái kể lể mấy cuộc phiêu lưu và các bạn hữu, và người nhà của
tụi tôi đã từ lâu biết cách bỏ chạy khi tụi tôi bắt đầu với câu “Ngày
xửa ngày xưa”, nên tụi tôi đành phải tóm lấy người lạ đi đến gần cổng
nhà mình.
Ông thiếu tá mỉm cười, nhưng
nhà thanh tra chỉ lạnh nhạt cúi đầu, và nhanh chóng đi ra khỏi tòa nhà
ngân hàng. Họ nhìn thấy ông đi chéo qua phố theo một đường thẳng và bước
vào ngân hàng Stockmen’s National.
Thiếu
tá Tom ngồi xuống bàn làm việc của ông, và từ trong túi áo vét rút ra
lá thư Roy đã trao cho ông. Ông đã đọc qua một lần, nhưng trong hấp tấp,
và bây giờ, với vẻ gì đấy như lấp lánh trong đôi mắt, ông đọc lại lần
nữa:
Tom thân mến,
Tôi
nghe có một con chó săn của chú Sam tìm đến bạn, như vậy có nghĩa là ta
sẽ bắt giữ hắn trong ít giờ, có thể vậy. Bây giờ, tôi muốn nhờ bạn giúp
vài việc cho tôi. Bọn này chỉ có 2.200 đô trong nhà băng, và luật quy
định phải có 20.000. Chiều hôm qua tôi đưa Ross và Fisher 18.000 để mua
đám bò Gibson đó. Không đầy 30 ngày, họ sẽ thu được 40.000, nhưng như
vậy sẽ không làm số tiền mặt đẹp hơn dưới mắt tên thanh tra. Bây giờ,
tôi không thể trình cho hắn mấy tờ giấy cầm cố đó, vì chỉ toàn là giấy
lộn mà không có bất cứ bóng dáng cầm cố nào, nhưng bạn biết rõ là Pink
Ross và Jim Fisher là hai đứa da trắng ngon lành nhứt mà Thượng đế đã
tạo ra, và tụi nó sẽ chơi đàng hoàng. Bạn còn nhớ Jim Fisher – hắn là
người đã bắn tên chia bài ở El Paso đó. Tôi đã điện cho ngân hàng của
Sam Bradshaw xin gửi cho tôi 20.000, và số tiền sẽ đến trên chuyến tàu
lúc 10:35. Bạn không thể để tên thanh tra đến được 2.200 và đóng cửa
bạn. Tom, bạn phải giữ hắn lại. Giữ hắn. Giữ hắn nếu cần phải trói hắn
lại và ngồi trên đầu hắn. Trông chừng cái cửa sổ sau khi tàu đã đến, và
khi bọn tôi nhận được tiền, bọn tôi sẽ kéo tấm màn cửa xuống để báo
hiệu. Đừng cho hắn thoát trước. Tôi tin cậy nơi bạn, Tom ạ.
Bạn già – Bob Buckly. Chủ tịch Stockmen’s National.
Ông thiếu tá bắt đầu xé bức thư làm nhiều mảnh vụn và ném vào cái sọt rác. Ông cười khúc khích một cách hài lòng.
Ông lẩm bẩm, mãn nguyện:
-Cái
thằng già chăn bò lộn xộn liều lĩnh! Vậy là đã trả ơn cho bạn phần nào
đối với cái việc bạn đã làm cho mình trong văn phòng cảnh sát trưởng hai
mươi năm trước.
Chú thích
1. Cuộc nội chiến Nam-Bắc của Mý, bắt đầu năm 1861.
Nguồn: banhsukem
Được bạn: Ct.Ly đưa lên
No comments:
Post a Comment