NGUYỄN THIÊN THỤ * ĐẠO HIẾU

TÐÖng quan gi»a cha mË và con cái
trong tøc ng» , ca dao viŒt nam Nguyễn Thiên Thụ

NgÜ©i Á ñông chú tr†ng gia Çình, ngÜ©i Tây phÜÖng chú tr†ng cá nhân. NgÜ©i Tây phÜÖng cÛng thÜÖng yêu con cái, kính tr†ng mË cha nhÜng so v§i ngÜ©i Á ñông h† vÅn có m¶t cÜ©ng Ƕ y‰u hÖn, m¶t trÜ©ng Ƕ ng¡n hÖn bªi vì h† quan niŒm nuôi con ljn 18 tu°i là h† h‰t b°n phÆn, và con cái không tuân phøc cha mË, nhÃt là khi Çã ra khÕi gia Çình, có m¶t cu¶c sÓng riêng.

Mục Kiền Liên

Trong væn hóa Viêt Nam, Hi‰u là m¶t b°n phÆn, và cÛng là m¶t tình cäm thiêng liêng cûa ngÜ©i ViŒt Nam. Tøc ng», ca dao ViŒt Nam có nhiŠu n¶i dung sâu s¡c vŠ tri‰t lš, giáo døc, phong tøc, và tình cäm. Tøc ng» ca dao Çã ÇŠ cÆp b°n phÆn và tình cäm thiêng liêng gi»a cha mË và con cái

Bän næng sinh tÒn và tình yêu Çã khi‰n cho con ngÜ©i phäi hܧng ljn m¶t ÇÓi tÜ®ng. Nói là tình yêu vì Çó là m¶t s¿ dâng hi‰n, cho ngÜ©i rÃt nhiŠu mà không Çòi hÕi ngÜ©i trä låi. Nói là bän næng vì ai cÛng có tình yêu, Çòi hÕi yêu và Ç܆c yêu. Loài vÆt cÛng th‰. Loài vÆt cÛng nhÜ ngÜ©i ÇŠu muÓn có bån tình và yêu thÜÖng con cái cûa mình.

Rằm tháng 7 Âm lịch hàng năm là ngày xá tội vong nhân, dân gian gọi một cách nôm na là ngày cúng cô hồn. Nhưng đây cũng còn là ngày báo hiếu mà giới tăn

Khi hai ÇÓi tu®ng b¡t g¥p nhau và g¡n bó v§i nhau, m¶t vÛ trø m§i Çã hình thành trong khi nh»ng vø trø khác Çã già c‡i ho¥c Çã tan bi‰n vào hÜ vô. Nh»ng vÛ trø m§i này b¡t ÇÀu xây d¿ng nh»ng thành quä tÜÖng lai. N‰u làm nông dân, chúng ta mong muÓn g¥t hái Çu®c thóc lúa ÇÀy nhà. Và n‰u là ngÜ©i làm vÜ©n, chúng ta ܧc mong trong vÜ©n ta có nhiŠu cây cÓi xinh tÓt, nhiŠu bông hoa tÜÖi th¡m.



CÛng vÆy, khi hai ngÜ©i Çi ljn hôn nhân thì ai cÛng mong muÓn có Çu®c m¶t vài ÇÙa con. ñÜá con là nguÒn hånh phúc, là s¿ vui vÈ trong gia Çình. Mt gia Çình v¡ng trÈ con là m¶t gia Çình cô ÇÖn và bÃt hånh:

Có chÒng mà ch£ng có con,
CÛng nhÜ hoa nª trên non m¶t mình. NgÜ©i ViŒt Nam ta theo Çåo th© cúng t° tiên låi càng quan tâm ljn viŒc nÓi dõi tông ÇÜ©ng, th© cúng ông bà:’ BÃt hi‰u h»u tam,. vô hÆu vi Çåi’.

Con cái là tình thÜÖng và cÛng là vÆt sª h»u. Ai cÛng muÓn có m¶t vÆt sª h»u , m¶t vÆt Ç‹ cho mình yêu thÜÖng Ƕc quyŠn vì chính mình Çã tÓn công sÙc và xÜÖng máu vun Ç¡p và xây d¿ng: - Cûa Çau, con xót.
- Con có ÇÈ có Çau, cûa có tåo có ti‰c.
- Con ai cha mË nÃy. Con ta là giòng giÓng cûa ta, là sª h»u cûa ta, nó mang dÃu v‰t cûa ta, cûa giòng giÓng ta vŠ máu mû, hình dáng, m¥t mÛi, tính tình và ‘gen’: - Con nhà ai, quai nhà nÃy.
- Cha nào con nÃy.
- Con ông không giÓng lông cÛng giÓng cánh.



Chính cái giÓng nhau Çó mà ta yêu con ta hÖn cho dù là cái giÓng xÃu. Con ta là máu mû cûa ta. Ta mang n¥ng ÇÈ Çau chín tháng mÜ©i ngày. T a yêu quš nó. Cha mË Çã hy sinh cho con, nhÃt là ngÜ©i mË: ‘ Bên ܧt mË n¢m,
Bên ráo con læn.’ Dù nó xÃu xa, Çê tiŒn, nó vÅn là con ta, là nguÒn yêu thÜÖng cûa ta. TÌnh yêu nào mà ch£ng mù quáng và mang tính chât cá nhân! Con vua tÓt vua dÃu
Con tôi xÃu tôi yêu.

Dù con tÆt nguyŠn, dù con tù t¶i, lòng cha mË vÅn xót thÜÖng, nhiŠu khi còn xót thÜÖng hÖn. Thành thº nhiŠu ngÜ©i yêu con quá Çáng, chÌ thÃy xÃu thành tÓt, không thÃy khuy‰t Çi‹m cûa con.
MuÓn yêu, ta phäi bäo vŒ tình yêu. Cho nên ta Çã thÃy loài vÆt trª nên rÃt hung t®n khi có con nhÕ. Loài vÆt chÌ thÜÖng con cûa nó, nó coi con loài khác là kÈ thù, phäi Çánh Çu°i, phäi tiêu diŒt. Loài ngÜ©i cÛng gÀn nhÜ vÆy. Ta chÌ thÜÖng con ta mà không thÜÖng con ngÜ©i khác. TrØ nh»ng ngÜ©i thÆt có tâm thánh thiŒn, nhân tØ m§i có s¿ công b¢ng , bình Ç£ng: - Mãy Ç©i bánh Çúc có xÜÖng,
MÃy Ç©i dì ghÈ mà thÜong con chÒng!
- Con chú chú cho h†c nho,
Cháu chú , chú b¡t chæn bò , chæn trâu.

Con cái là tình thÜÖng, có giá trÎ tinh thÀn nhÜng cÛng có giá trÎ vÆt chÃt bªi vì tØ thuª xa xÜa khi nhân loåi sÓng b¢ng nghŠ sæn b¡n hay làm rÅy, nhà nào nhiŠu con là có nhiŠu l®i th‰ vŠ kinh t‰. NgÜ©i ta ljm sÓ gia súc, sÓ ru¶ng nÜÖng, nhà cºa và sÓ con cái Ç‹ x‰p hång thÙ bÆc xã h¶i .Vì vÆy dân ta ai cÛng muÓn Çu®c hào cûa lÅn hào con, ÇÜ®c Ça tº, Ça tôn, Ça phú quš, và nh»ng ngày t‰t ngÜ©i ta chúc nhau ‘ sinh næm ÇÈ bäy ÇÜ®c vuông tròn’ ho¥c chúc ÇÀu næm sinh con trai, cuÓi næm sinh con gái .
Cha mË sinh con, nuôi dÜ«ng con cái b¢ng hai cách là nuôi dÜ«ng b¢ng vÆt chÃt và b¢ng tinh thÀn. B¢ng vÆt chÃt là cho cÖm æn, áo m¥c. B¢ng tinh thÀn là s¿ giáo døc. Trong hai vÃn ÇŠ trên thì tinh thÀn quan tr†ng hÖn:

Có con mà ch£ng dåy ræn,
Ch£ng thà nuôi l®n mà æn lÃy lòng.


Theo quan Çi‹m ViŒt Nam, cha mË có nhiŠu cách thÜÖng con. Cách thÙ nhÃt là ræn dåy con. Cách giáo døc xÜa là nghiêm kh¡c , Çôi khi còn phäi dùng roi v†t.

‘ThÜÖng cho roi cho v†t’ Tuy nhiên có nhiŠu bÆc phø mÅu rÃt nhân tØ, chÌ khuyên ræn nhË nhàng, ít khi dùng roi v†t. LuÆt pháp ª Âu MÏ cÃm cha mË Çánh con cái . Ta nên dung hòa hai quan Çi‹m ñông và Tây. Các các lÆp pháp và giáo døc ViŒt nam trong tÜÖng lai phäi lÜu š vÃn ÇŠ này.
Theo quan Çi‹m ViŒt Nam, con cái phäi tuyŒt ÇÓi tuân l©i cha mË. Cá không æn muÓi cá ÜÖn,
Con cãi cha mË træm ÇÜ©ng con hÜ. ThÆt không gì buÒn cho b¢ng con cái trái l©i cha mË, Çi theo b†n du thû du th¿c mà bÕ h†c hành, chÖi b©i lêu l°ng, phá xóm phá làng! Dåy con, con ch£ng nghe l©i,
Con theo ông kÍnh Çi Ç©i nhà con! ñây cÛng là s¿ khác biŒt gi»a ñông Tây. Thi‰t nghï con cái khi còn nhÕ, cha mË phäi có b°n phÆn ræn dåy, Çó là nŠn giáo døc gia Çình luôn k‰t h®p v§i giáo døc h†c ÇÜ©ng và giáo døc xã h¶i. Khi con cái còn nhÕ, con cái chÜa có š thÙc t¿ chû, ham chÖi, ham quÃy phá, cha mË không th‹ cho con t¿ do bÕ h†c, t¿ do làm Òn ào trong gia Çình cÛng nhÜ trong khu phÓ, t¿ do hút xách.. .




TrÈ con chÜa có kinh nghiŒm, cho nên phäi tuân theo š ki‰n cha mË. ñó là tinh thÀn k› luÆt. Khi trÈ 18 hay 20, Çû tu°i khôn l§n, cha mË cÛng phäi hܧng dÅn nhÜng phäi Ç‹ cho con cái nhiŠu quyŠn t¿ do hÖn. Ngày nay, chúng ta ra ngoåi quÓc, con cái, cháu ch¡t cûa ta Çã chÎu änh hܪng cûa væn hóa tây phÜÖng, chúng muÓn t¿ do, không chÎu tuân theo š ki‰n cha mË. Các bÆc cha mË cÛng nên thông cäm, nhÃt là phäi bÕ cái tôi cûa mình, phäi phá chÃp thì m§i sÓng vui vÈ, hånh phúc.

Cách thÜÖng con thÙ hai là tåo cho con m¶t cæn bän h†c vÃn hay m¶t nghŠ nghiŒp. Nhà nho thÜ©ng có chû trÜÖng dåy con h†c hành : - Cho con rÜÖng vàng, sao b¢ng cho con rÜÖng sách. Cha mË thÜ©ng khuyên con:

wash.

Con Öi muÓn nên thân ngÜ©i,
L¡ng tai nghe lÃy nh»ng l©i mË cha.
Gái thì gi» viŒc trong nhà,
Khi vào canh cºi, khi ra thêu thùa
Trai thì džc sách ngâm thÖ,
Dùi mài kinh sº Ç‹ ch© kÎp khoa.
Mai sau nÓi Çu®c nghiŒp nhà,
Trܧc là ÇËp m¥t, sau là Ãm thân. Ngày nay, các nu§c tân ti‰n thÜ©ng có chû trÜÖng cÜ«ng bách giaó døc vì ngÜ©i ta Çã thÃy s¿ ích l®i cûa h†c hành. Phäi có m¶t sÓ vÓn væn hóa, rÒi sau Çó m§i ch†n m¶t con ÇÜ©ng, m¶t nghŠ nghiŒp thích h®p cho mình. S¿ th¿c , cho con Çi h†c cÛng là m¶t cách ÇÀu tÜ chÙ không phäi là häo huyŠn hay xa hoa, phù phi‰m nhÜ m¶t sÓ thÜ©ng nghï!

Cách thÜÖng con thÙ ba là tu nhân , tích ÇÙc. NgÜ©i ViŒt Nam chúng ta rÃt tin tܪng luân hÒi quä báo, tu nhân tích ÇÙc. ñåo PhÆt cho r¢ng ta làm thì ta chÎu, ta làm ta hܪng, không cÀu xin Çu®c cho ai. Ta làm thiŒn ki‰p này thì ki‰p sau ta Çu®c quä lành. NgÜ©i Trung quÓc tin ông tr©i rÃt công bình, thܪng thiŒn phåt ác ( Lܧi tr©i tuy thÜa mà không l†t). Kinh Thi có câu: ‘ Hoàng hÌ thÜ®ng lj, lâm hå h»u hách, giám quan tÙ phÜÖng, cÀu dân chi måc ( ñÙc thÜ®ng lj rÃt l§n, soi xuÓng rÃt rõ ràng, xét bÓn phÜÖng mà cÙu giúp ngÜ©i khÓn kh°). Kh°ng tº và chÜ tº không nói ljn ki‰p này ki‰p sau, và tích ÇÙc cho con cháu.

NgÜ©i ViŒt Nam cho r¢ng viŒc làm cûa t° tiên có änh hܪng ljn con cháu: - ñ©i cha æn m¥n, Ç©i con khát nu§c.
- Con gái nh© ÇÙc cha, con trai nh© ÇÙc mË.

Do Çó, chúng ta phäi làm lành Ç‹ cho con cháu Ç©i sau Ç܆c hånh phúc: - NgÜ©i trÒng cây hånh ngÜ©i chÖi,
Ta trÒng cây ÇÙc Ç‹ Ç©i cho con.
- Cây xanh thì lá cÛng xanh,
Cha mË hiŠn lành Ç‹ ÇÙc cho con. Trong các pháp , bÓ thí cÛng là m¶t pháp rÃt cao: NgÜ©i æn thì còn, con æn thì h‰t.

ña sÓ bÆc cha mË khi tu°i già thì cô ÇÖn. Trong xã h¶i nông nghiŒp ngày xÜa thì con cái luôn ª trong lÛy tre xanh, bám ch¥t ru¶ng ÇÒng cho nên gÀn gÛi cha mË.

Còn nay, xã h¶i Çã mª r¶ng, nh»ng kÈ có h†c thÙc, có lông cánh thì phäi bay thoát khÕi ngøc tù cûa nông thôn v§i H®p tác xã, v§i các chû tÎch ûy ban, chû tÎch h¶i ÇÒng xã thôn, v§i cu¶c sÓng cÖ c¿c và låc hÆu! Do Çó con cái không còn ª gÀn cha mË. Nh»ng gia Çình khá giä, con cái Çi các tÌnh xa, hay Çi du h†c Âu MÏ ho¥c có s¿ nghiŒp taÎ Çây thì hoàn toàn là xa cách cha mË. Cha mË nuôi con cái khó nh†c, con cái là nguÒn tin yêu, là hånh phúc cûa cha mË.

NhÃt là tåi ViŒt Nam, ngÜ©i già không ÇÜ®c chính phû giúp Ç« nhÜ ª tåi m¶t sÓ quÓc gia Âu MÏ, thì con cái là nguÒn trông cÆy Ƕc nhÃt n‰u cha mË nghèo, không có lÜÖng hÜu trí, không có tài sän riêng. M¶t møc Çích khác nuôi con chính là Ç‹ nh© cÆy con khi trái gió trª tr©i, khi tu°i x‰ chiŠu. Cha mË và con cái có mÓi liên hŒ hai chiŠu: TrÈ cÆy cha, già cÆy con. NhÜng trong mÓi liên hŒ này, cha mË thÜ©ng bÎ thiŒt thòi vì công Ön cha mË không bao gi© Çu®c trä xÙng Çáng: - MË nuôi con b¢ng tr©i b¢ng b‹,
Con nuôi mË, con k‹ tØng ngày.
- Cha mË nuôi con bi‹n hÒ lai láng,
Con nuôi cha mË con k‹ tháng k‹ ngày!
- M¶t mË nuôi ÇÜ®c mÜ©i con,
Mu©i con không nuôi ÇÜ®c m¶t mË.

Ngoài cô ÇÖn, bÆc cha mË còn Çau kh° vì con mình quên lãng mình, ho¥c chÓng låi mình, ho¥c con dâu, con r‹ không Üa mình, nhÃt là con dâu ngoåi quÓc.

ñây là mÓi kh° tâm bÆc nhÃt cûa các bÆc cha mË ª trong nܧc và ª nܧc ngoài. Thôi thì m‡i ngÜ©i m¶t sÓ phÆn, quš vÎ ch£ng nên buÒn rÀu làm gì vì Nܧc m¡t chäy xuôi ch§ không bao gi© chäy ngÜ®c. Chúng nó hi‰u thäo thì tÓt, chúng không hi‰u thäo thì m¥c chúng nó v§i Tr©i. Chúng ta nuôi chúng nó ljn khi khôn l§n là chúng ta Çã làm tròn b°n phÆn. Bây gi© m¥c chúng nó. Chim cha chim mË nuôi chim con ngày Çêm, khi chim con khôn l§n thì chúng v‡ cánh bay Çi m‡i con m¶t phÜÖng. ñó là quy luÆt tåo hóa.

Lúc nào chúng ta cÛng gi» tâm bình an. Không sân hÆn, không chÃp trܧc. Chúng ta nên b¡t chu§c ngÜ©i Âu MÏ, khi con khôn l§n thì không can thiŒp vào cu¶c sÓng cûa chúng n»a, chúng ta hãy buông gánh n¥ng xuÓng, Ç‹ cho chúng làm chû cu¶c Ç©i. Chúng ta không nên Çòi hÕi ª chúng quá nhiŠu. Chúng ta hãy tÆp tinh thÀn t¿ l¿c cûa ngÜ©i Âu MÏ, không cÆy nh© ai, ngay cä cÆy nh© con cái. Tôi thÃy vài ngÜ©i có tinh thÀn gia trܪng quá cao, Çòi hÕi con cái tháng tháng n¶p tiŠn Ç‹ ông gºi tiŠn vŠ ViŒt Nam cho v® bé và m‡i næm phäi mua vé máy bay cho ông vŠ ViŒt Nam thæm bÒ cÛ !

2. CON CÁI ñ–I V�I CHA ME
NŠn væn hóa ViŒt Nam tåo cho ta m¶t tình cäm Ç¥c biŒt giành cho cha mË. Chúng ta tØ thuª bé thÖ Çã Çu®c huÃn luyŒn theo tinh thÀn truyŠn thÓng là phäi hi‰u kính cha mË. HÖn n»a, hi‰u cÛng là m¶t bän tính chung cûa con ngÜ©i. Con ngÜ©i cÛng nhÜ con vÆt khi còn nhÕ Çã bi‰t nÜÖng t¿a vào cha mË, tin yêu cha mË.

Trong gia Çình, trong th‰ gi§i ÇÀu tiên ta bܧc vào Ç©i, cha mË là nh»ng ngÜ©i ÇÀu tiên thÜÖng yêu ta, dìu d¡t. Không có cha mË thì không có ta trong cu¶c Ç©i này:

Công cha nhÜ núi Thái SÖn,
Nghïa mË nhÜ nܧc trong nguÒn chäy ra.
M¶t lòng th© mË , kính cha,
Cho tròn ch» hi‰u m§i là Çåo con. Luân lš ViŒt Nam Ç¥t ch» Hi‰u lên hàng ÇÀu. ñó cÛng là tình cäm thiêng liêng và cÛng là tôn giáo ViŒt Nam. Ta phäi kính yêu cha mË vì cha mË là nguÒn gÓc s¿ hiŒn h»u cûa ta. Tri‰t lš nhân sinh, tri‰t lš tôn giáo và Çåo ÇÙc h†c ViŒt Nam n¢m g†n trong nh»ng câu rât ng¡n ngûi và giän dÎ: - Con có cha , mË ÇÈ,
Không ai ª l‡ nÈ chui lên.
- UÓng nܧc nh© nguÒn. Tình cäm con cái ÇÓi v§i cha mË là tình cäm thiêng liêng và cÛng là m¶t bän næng vì
con trâu, con bò, con ng¿a m§i ra khÕi lòng mË Çã bi‰t tìm ngay vú mË mà bú, và bao gi© cÛng theo gót mË, gót cha.
Kh° nhÃt là con mÃt cha mË:
- Có cha, có mË thì hÖn, Không cha , không mË nhÜ Ç©n ÇÙt dây.
ñ©n ÇÙt dây còn xoay ,còn nÓi,
Cha mË thác rÒi, con phäi mÒ côi.
MÒ côi kh° l¡m ai Öi,
ñói cÖm không ai ti‰p, l« l©i không ai phân.





Nhìn chung, con cái yêu cha mË ngang nhau vì ai cÛng quan tr†ng, ai cÛng cÀn thi‰t trong cu¶c sÓng con cái. NhiŠu câu ca dao, tøc ng» Çã ca tøng cä cha lÅn mË: - ñêm Çêm cÀu khÄn PhÆt, Tr©i,
CÀu xin cha mË sÓng Ç©i v§i con.
- Bao gi© cá lš hóa long,
Bõ công cha mË ¤m bÒng ngày xÜa.
- Cây khô chÜa dÍ m†c chÒi,
Bác mË chÜa dÍ ª Ç©i v§i ta.
Non xanh bao tu°i mà già,
Bªi vì sÜÖng tuy‰t hóa ra båc ÇÀu.
- GÜÖm vàng r§t xuÓng HÒ Tây,
Nghïa mË cÛng n¥ng, công thÀy cÛng cao!
- Tu Çâu b¢ng tu tåi nhà,
Th© cha kính mË Ãy là chân tu.
- ñói lòng æn trái chà là,
ñ‹ cÖm nuôi bác mË già y‰u ræng.
- Ai vŠ GiÒng Gi‰ng Ba Chuông,
Gió lÆt mua luÒng, nh§ mË nh§ cha.
- Bao gi© cá lš hóa long,
Bõ công cha mË ¤m bÒng ngày xÜa.
- Lên non m§i biêt non cao,
Nuôi con m§i bi‰t công lao mË thÀy.

Ÿ Çây có s¿ tranh biŒn gi»a hai phe. M¶t phe cho r¢ng cha quan tr†ng hÖn mË. Cha mÃt Çi là m¶t thiŒt thòi l§n lao cho con cái, nhÃt là khi cha là m¶t ngÜ©i có quyŠn th‰:

-Còn cha, gót ÇÕ nhÜ son,
MÃt cha, gót mË, gót con Çen sì!
- Còn cha l¡m kÈ yêu vì,
M¶t mai cha thác ai thì yêu con!
- Con có cha nhÜ nhà có nóc,
Con không cha nhÜ nòng n†c ÇÙt Çuôi.

Trái låi m¶t phe cho r¢ng mË quan tr†ng hÖn cha:

- MÃt cha æn cÖm v§i cá,
MÃt mË li‰m lá ÇÀu ÇÜ©ng.\ \

Tåi sao? Vì mË là chû n¶i tr®, lo viŒc cÖm nܧc, có mË thì bao gi© con cÛng có hai b»a æn ÇŠu Ç¥n dù là nghèo khó. Còn không mË, tÃt nhiên cÖm nܧc không ai lo, nhiŠu khi ông bÓ låi rܧc vŠ m¶t bà dì ghÈ thì gia Çình trª thành ÇÎa ngøc.
Trong ca dao, chúng ta cÛng thÃy nhiŠu câu ca dao nói ljn mË mà không nói ljn
cha: - ñi Çâu mà bÕ mË già,
GÓi nghiêng ai sºa, chén trà ai nâng?
- ChiŠu chiŠu ra ÇÙng cºa sau,
Ngó vŠ quê mË ru¶t Çau chín chiŠu.

- MË già nhÜ chuÓi chín cây,
Sao Çãy ch£ng liŒu cho Çây liŒu cùng.
- MË già nhÜ chuÓi ba hÜÖng,
NhÜ xôi n‰p lu¶t ( m¶t) nhÜ ÇÜ©ng mía lau.
- MË già nhÜ mít chín cây,
Gió Çông cÛng s®, gió tây cÛng buÒn.
- MË già Çã bäy,tám mÜÖi,
Mua lúa de An C¿u mà nuôi mË già.
- Tôm r¢n l¶t vÕ, bÕ Çuôi,
Mua lúa de An C¿u mà nuôi mË già.
- MË gìà là mË cûa anh,
ˆn cÖm có cá, có canh rau bÀu.

Công bình mà nói thì con cái có cäm tình v§i mË nhiŠu hÖn cha.
Trܧc m¡t, mË tr¿c ti‰p v§i con hÖn cha, vì mË chín tháng mang n¥ng ÇÈ Çau, mË cho com bú m§m, mË ª nhà chæn sóc s§m tÓi., trong khi cha Çi cày suÓt ngày ngoài ÇÒng, ho¥c cha theo viŒc quan không ª nhà, ho¥c cha phäi làm viŒc tåi công sª suÓt ngày.ñiŠu này cÛng mang tính truyŠn thÓng ( t¶i t° tông) vì t¿ thuª hÒng hoang, con cái chÌ bi‰t mË mà không bi‰t cha.

ThÙ hai là mË thÜ©ng dÎu dàng hÖn cha, nhiŠu tình cäm hÖn cha. Con s® cha mà yêu mË:

M¶t ti‰ng cha hæm, b¢ng træm roi mË Çánh. MË thÜ©ng bênh v¿c, che chª con, bäo vŒ con khi bÎ cha Çánh m¡ng. NhiŠu bà mË, bà n¶i, bà ngoåi quá hiŠn thành thº có khi làm hÜ con, cháu. Tøc ng» ta có câu: Con hÜ tåi mË,
Cháu hÜ tåi bà

Nói tóm låi, tình cäm gi»a cha mË và con cái ª trong xã h¶i ViŒt Nam rÃt là cao quš và thiêng liêng. Nó có nhiŠu Üu Çi‹m hÖn là khuy‰t Çi‹m. ñó là m¶t truyŠn thÓng tÓt vì cæn bän cûa nó là yêu thÜÖng, tôn kính và phát tri‹n . Chúng ta phäi bäo vŒ và phát huy truyŠn thÓng tÓt ÇËp này.
Nguyễn Thiên Thụ