NGÔ NHÂN DỤNG * MỸ & TRUNG QUỐC

MỸ KHUYÊN TRUNG QUỐC

Kể từ năm 1954, có lẽ chưa có một nhà chính trị Mỹ nào cố ý làm BắcKinh mất mặt như vậy. Hôm Chủ Nhật vừa rồi, sau hội nghị APEC tạiHonolulu có mặt 21 nguyên thủ quốc gia vùng Á Châu và Thái Bình Dương,ông Barack Obama, tổng thống Mỹ, đã lên giọng khuyên chính quyền TrungQuốc hãy “Cư xử như người lớn!” Lời tuyên bố của ông tổng thống Mỹ đãđược báo chí khắp thế giới dùng làm tựa đề cho các bản tin về ngàychấm dứt hội nghị APEC.


Trước đây gần 60 năm, tại Hội nghị Genève 1954, hai ngoại trưởng Mỹ vàTrung Quốc tình cờ gặp nhau trong một cuộc tiếp tân; ông Chu Ân Laitươi cười đưa tay ra bắt tay nhưng ông Foster Dulles quay đầu đi thẳngkhông thèm chào.

Khi tiếp Henry Kissinger, ngoại trưởng Mỹ tới BắcKinh lần đầu năm 1972, Chu Ân Lai còn nhắc lại chuyện này; đổ lỗichính Mỹ gây ra tình trạng thù nghịch giữa hai nước. Vào năm 1954,giới lãnh đạo Mỹ vẫn nghĩ Trung Cộng hoàn toàn lệ thuộc Liên bang Xôviết, như mọi nước cộng sản khác.

Tới đầu thập niên 1970 người Mỹ mớithấy rõ Bắc Kinh đang tách khỏi Mạc Tư Khoa.Ngày nay, Trung Quốc đã trở thành một cường quốc đang lên, sức nặngkinh tế đứng hàng thứ hai trên thế giới. Hai nước liên kết chặt chẽ,Mỹ mua hàng Trung Quốc xuất cảng, Trung Quốc lại đem tiền thu về chochính phủ Mỹ vay.

Chắc Toà Bạch Ốc vào bộ ngoại giao Mỹ đã nghiên cứukỹ tâm lý người phương Đông, biết rằng “Lời chào cao hơn mâm cỗ!” Nóitrước công chúng, “Trung Quốc đã lớn rồi, phải cư sử như người lớn”chắc chắn làm mất mặt cả ban lãnh đạo đảng Cộng sản Trung Hoa. Mà đốivới người Tầu, dù cộng sản hay không cộng sản, thì thể diện là chuyệntối trọng.

Lên mặt “kẻ cả” mà khuyên bảo như vậy, không khác gì mắngvào mặt người ta là “cư xử như trẻ con!”Có lẽ ông Obama quá cao hứng vì trong hội nghị đó, chính quyền Mỹ đãđạt một thắng lợi ngoại giao đáng kể. Mỹ kêu gọi thành lập một Vùng Tựdo Mậu dịch Thái Bình Dương; đề nghị này đã được tám nước hưởng ứng,trong đó có Australia, Brunei, Chile, Malaysia, New Zealand, Peru,Singapore và Việt Nam. Các nước kinh tế lớn như Nhật Bản, Mexico vàCanada cũng ngỏ ý muốn vào.


Trong khi đó Trung Quốc và Nga không đượcmời tham dự; Toà Bạch Ốc viện lẽ rằng trong vụ này không ai mời ai cả,Mỹ chỉ đề nghị, nước nào “OK” thì “nhào vô.”Trước khi lên tiếng khuyên răn chính quyền Bắc Kinh, ông Obama đã nhắclại lời khẳng định bà Hillary Clinton đã nói tại Hà Nội năm ngoái,nhưng ông nhấn mạnh đến kinh tế hơn là quân sự. Nói với các nhà kinhdoanh Mỹ có mặt trong cuộc họp về kinh tế, ông Obama bảo, “Không cómột vùng nào trên thế giới quan trọng hơn vùng Á Châu Thái Bình Dương;với triển vọng tạo công việc làm cho giới lao động Mỹ.


Năm 2010, Mỹthâm thủng 273 triệu đô la trong việc mua bán với Trung Quốc; dân Mỹthích mua hàng Tầu vì rẻ hơn hàng nội hóa. Tại quốc hội cũng như trongdư luận dân chúng, nhiều người Mỹ coi đó là một nguyên nhân khiến dânMỹ thất nghiệp. Ông Obama cũng lên án Bắc Kinh kìm giá đồng nguyênxuống thấp để giữ giá hàng rẻ.

Thượng viện đã thông qua một dự luậtcho phép Toà Bạch Ốc “trừng phạt” Trung Quốc nếu họ không để cho đồngNguyên lên giá theo cung cầu của thị trường. Dự luật này khó được HạViện đưa ra bàn, nhưng vẫn là một mối đe dọa đối với Bắc Kinh trongthời gian sắp tới.Ông Obama đã bầy tỏ thái độ sốt ruột của cả nước Mỹ trước việc TrungQuốc tiếp tục ghìm giá đồng tiền của họ để được lợi khi xuất cảng.

Tuykinh tế Trung Quốc đã vượt qua Nhật, Đức, thành lớn thứ nhì trên thếgiới, nhưng chính quyền Bắc Kinh vẫn yêu cầu được coi là một nước“đang trên đường phát triển,” (tức là đang lớn!) Trung Quốc muốn bámlấy danh nghĩa đó, vì một quốc gia còn đang phát triển (Việt Nam làmột) sẽ không phải theo đủ các quy tắc mậu dịch tự do mà Tổ chứcThương mại Thế giới (WTO) yêu cầu.

Trong khung cảnh đó, ông tổng thốngMỹ đã nói với ông Hồ Cẩm Đào, rằng đã đến lúc Trung Quốc “lớn lên”(grown up), không còn “vị thành niên” nữa. Do đó, phải cư xử như ngườilớn, “đá banh trên sân chơi bằng phẳng” trong việc giao thương với Mỹvà các nước khác. Ông Obama công nhận Bắc Kinh đã cho đồng Nguyên lêngiá một chút trong thời gian qua, nhưng yêu cầu thị hối suất phải đượctự do theo thị trường; ông dùng lời lẽ tỏ vẻ sốt ruột,

“Thôi, đủ rồi!”(Enough’s enough).Nhưng chính quyền Trung Quốc không thể thỏa mãn lời yêu cầu của chínhquyền và quốc hội Mỹ. Họ không thể cho đồng tiền của họ lên giá, vì cảnền kinh tế vẫn nhờ xuất cảng hàng hóa. Trong lúc kinh tế Mỹ dựa trênsức tiêu thụ của người dân trong nước thì đối với Trung Quốc khôngxuất cảng thặng dư thì không sống được.

Điều đáng ngạc nhiên là khi đưa ra lời khuyên nhủ Trung Quốc “làmngười lớn” ông Obama đã không lo gì hậu quả là chính quyền cộng sảnTrung Quốc sẽ trả đũa khi bị mất mặt. Trước khi dùng những lời lẽ này,ông Obama đã gặp riêng hai vị quốc trưởng Nga và Trung Quốc để yêu cầuhọ hỗ trợ Mỹ làm áp lực buộc Iran phải ngưng chương trình vũ khínguyên tử. Hai nước này đều có quyền phủ quyết tại Hội đồng Bảo anLiên Hiệp Quốc; bất cứ nghị quyết phong tỏa Iran nào cũng không thểthiếu lá phiếu của họ. Nga là một nước láng giềng của Iran,

Trung Quốclà khách hàng lớn mua dầu khí của Iran. Ông Medvedev, tổng thống Nga,tuy không nói ủng hộ Mỹ nhưng khi họp báo có nói đã bàn với Mỹ vấn đềIran; còn ông Hồ Cẩm Đào thì đã lờ đi không nhắc tới Iran. Thái độlững lờ đó có thể khiến chính quyền Mỹ bất mãn và trả đũa bằng cáchdùng những ngôn từ nặng nề, dù chỉ nhắc lại những yêu cầu đã nói nhiềulần: Hãy cho đồng nguyên lên giá tự do!Nhưng sau khi “lên lớp” Bắc Kinh như một thầy giáo, chính phủ Mỹ sẽkhó hy vọng được Bắc Kinh ủng hộ khi đưa ra một nghị quyết trừng phạtIran trước Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc trong thời gian tới.

ÔngObama có tính toán đến tai hại đó hay không khi ông làm mất mặt giớilãnh đạo Bắc Kinh?Có lẽ trong việc tính toán, Toà Bạch Ốc đã thấy lợi nhiều hơn hại. ÔngObama mới nói “Á Châu Thái Bình Dương là một vùng tuyệt đối quan trọng(absolutely critical) đối với sự thịnh vượng của nước Mỹ.” Điều quantrọng là Mỹ có nhiều triển vọng thành công ở đó hơn là ở Trung Đông.

Tại Iran, đằng nào Bắc Kinh cũng không cộng tác với Mỹ, cho nên nếu Mỹtạo thêm áp lực trên mặt kinh tế cũng không thay đổi gì. Trung Quốcđang cần Iran vì còn đi mua dầu và khí đốt khắp thế giới. Họ đang lợidụng tình trạng cô lập của Iran để đặt thêm các quan hệ thương mại cóưu thế. Không thể làm áp lực nào với Bắc Kinh khiến họ từ bỏ các quanhệ đó.

Nhưng liệu một cường quốc có bom nguyên tử từ năm 1964 như Trung Quốccó thể, vì ghét nước Mỹ, sẽ giúp Iran về kỹ thuật hạt nhân, để trả đũahay không? Điều này khó xẩy ra, vì trong việc ngoại giao người takhông yêu cũng không ghét, họ chỉ nghĩ dến quyền lợi.

Mà khi xét lợihại thì giúp Iran làm bom nguyên tử là làm tất cả khối Á Rập bất bình.Các nước Á Rập tuy cùng theo Hồi Giáo nhưng đa số thuộc chi phái SunNi, còn Iran theo phái Shi A; họ luôn luôn coi Iran là một mối đe dọa.Trung Quốc không thể gây thù hằn với các nước Á Rập trong khi còn muadầu ở Trung Đông, từ Á Rập Sau Đi sang Libya.

Những lời tuyên bố của ông Obama ngay sau hội nghị APRC cho thấy trongviệc lựa chọn giữa Thái Bình Dương và Trung Đông, chính quyền Mỹ, nếukhông coi Thái Bình Dương là vùng quan trọng hơn thì ít nhất, đó làkhu vực có thể đóng vai chủ động nhiều hơn.


Nước Mỹ đã sử dụng gần đủcác quân bài ở vùng Trung Đông, với những hành động rất tốn kém cảngười lẫn của; nhưng suốt ba bốn đời tổng thống Mỹ vẫn không gây đượcảnh hưởng trên Iran. Đánh đổ chính quyền của Saddam Hussein càng khiếncho Iran được lợi thế; vì ông Hussein xưa kia vẫn coi Iran là tử thù

.Ông ta chết đi, khối người Iraq theo đạo Shi A chiếm đa số sẽ kiểmsoát chính quyền Iraq; và họ sẽ thân thiện với Iran. Chính phủ Mỹ đãlập hàng rào phong tỏa Iran từ ba chục năm qua nhưng Iran đến nay vẫntiến hành các cuộc thí nghiệm nguyên tử lực.

Trừ khi dân Iran tự độngxóa bỏ chính quyền cực đoan về tôn giáo của họ, các nước ngoài khó làmnước này chuyển hướng.Ngược lại, trong vùng Á Châu Thái Bình Dương, nước Mỹ đang dùng ảnhhưởng ngoại giao thuần túy tạo thêm ảnh hưởng, mà không phải sử dụngquân lực cũng như chưa thấy tốn đồng tiền nào.

Trong khi dân Á Rập vàHồi Giáo ở vùng Trung Đông đều không có thiện cảm với nước Mỹ, ít nhấtcho tới khi Mỹ giúp các cuộc cách mạng lật đổ chính quyền độc tài ở AiCập, Libya; thì ngược lại các nước Á Châu từ Ấn Độ, Nhật Bản,Australia tới Việt Nam đều đang muốn Mỹ trở lại vùng này để tạo cânbằng với áp lực đang lên từ Trung Quốc. Ngày hôm qua ông Obama đã sangthăm Úc châu.

Để lôi cuốn các đồng minh cũ và mới ở Á Châu, chínhquyền Mỹ chỉ cần đưa thêm những lời tuyên bố là đủ! Và trong cuối tuầnqua ông Barack Obama đã làm đúng công việc đó.Trung Quốc đã không phản ứng mạnh mẽ trước những lời lẽ “kẻ cả” củaông tổng thống Mỹ.

Chỉ có một phát ngôn viên của phái đoàn Trung Quốctrả lời rằng Bắc Kinh nhất định không để cho đồng nguyên lên giá quánhanh, vì như vậy sẽ làm xáo trộn kinh tế cả nước Tầu, rất nhiều ngườiTrung Hoa sẽ thất nghiệp. Ông ta không quên nói thêm rằng nếu kinh tếnước Tầu xáo trộn thì sẽ tai hại cho kinh tế cả thế giới. Mà điều nàylà đúng sự thật!Hội nghị APEC vừa qua là một thắng lợi ngoại giao của Mỹ

. Các nướcđồng ý giảm thuế quan xuống 5% trên những món hàng và dịch vụ nhắmgiảm ô nhiễm; đây là một đề nghị của Mỹ và bị Trung Quốc phản đối. Bảnthông cáo kết thúc dùng những lời lẽ phản ảnh lập trường của Mỹ. Cácnước cam kết sẽ ủng hộ sự phát triển kinh tế “cân bằng, lâu bền vàmạnh mẽ ở trong vùng cũng như trên thế giới.” Hai chữ “cân bằng” nhắmvào Trung Quốc và Mỹ, một bên thì chỉ lo xuất cảng mà không khuyếnkhích dân tiêu thụ; bên kia thì chỉ thích vay tiền, nhập cảng để tiêuthụ!

Nhưng tình trạng mất cân bằng ở Mỹ là do khuynh hướng tự nhiêncủa dân chúng; trong khi chính quyền Bắc Kinh thì chủ động gây ra tìnhtrạng mất quân bình với các chính sách nâng đỡ hàng xuất cảng. Họ tựbiện hộ rằng nước Trung Hoa chưa phát triển đầy đủ cho nên phải nângđỡ các xí nghiệp làm hàng bán ra ngoài. Nay ông Obama yêu cầu họ phải“cư xử như người lớn,” chắc chính quyền Trung Quốc dù mất mặt nhưngcũng không theo được! Vì “làm người lớn” đòi hỏi những điều vượt trênkhả năng của Bắc Kinh!

Ngô Nhân DụngALLYCH fwd