SƠN TRUNG * NGƯỜI BẠN CŨ

ngÜ©i bån cÛ

Toâi vôùi Hoaøng laø hai ngöôøi baïn cuøng xoùm. Anh troï hoïc taïi nhaø moät ngöôøi chuù taïi Hueá. Nhaø naøy ôû beân bôø soâng Höông. Nhöõng buoåi chieàu chuùng toâi thöôøng ra soâng bôi loäi. Thöôøng thöôøng sau khi aên côm tröa, toâi ra nhaø anh ñeå chuyeän troø hoaëc xem ñaùnh côø töôùng. Thænh thoaûng, anh ñöa toâi veà thaêm laøng queâ anh nhaân dòp heø. Queâ anh ôû laøng Trieàu Sôn, vaø caùi teân Trieàu Sôn ñaõ ñi vaøo vaên häoïc vôùi baøi haùt ru:

Ru em, heùt theùt cho muoài,

Ñeå maï ñi chôï, mua voâi aên traàu.

Mua voâi chôï Quaùn, chôï Caàu,

Mua cau Nam phoå, mua traàu chôï Dinh.

Chôï Dinh baùn aùo con trai,

Trieàu sôn baùn noùn, Maäu taøi baùn kim…

Vaø Trieàu sôn cuõng noåi tieáng vôùi oâng ñaïi taù X, döôùi thôøi Ngoâ trieàu, nhieàu töôùng taù boû ñaïo vì aùp löïc cuûa hoï Ngoâ vaø cuûa lôïi danh, oâng vaãn kieân quyeát giöõ ñaïo cuûa cha oâng. Hoaøng coù baø con xa gaàn vôùi vò ñaïi taù naøy, vaø Hoaøng nhieàu laàn daãn toâi ñeán tö gia cuûa oâng taïi Saøigon. OÂng coù moät chaøng reå toát nghieäp kyõ sö beân Phaùp veà cho neân anh chòu aûnh höôûng chính trò Phaùp saâu ñaäm. Phaùp choáng Myõ, dung döôõng Maët Traän Giaûi Phoùng Mieàn Nam, do ñoù maø anh choáng Myõ, yeâu thích Maët Traän. Anh ta sau naøy trôû thaønh haøng xoùm cuûa toâi taïi Saøigoøn. Chuùng toâi thöoøng qua nhaø thaêm nhau. Anh thöôøng ca tuïng Nguyeãn Höõu Thoï vaø Maët traän. Anh baûo Nguyeãn Höõu Thoï khoâng phaûi laø coäng saûn, oâng laø moät ngöôùi yeâu nöôùc, yeâu hoøa bình vaø choáng Myõ! Anh kính caån cho toâi xem nhöõng baùo chí saùch vôû do Maët traän aán haønh taïi Phaùp maø anh ñaõ traân troïng mang veà xem nhö laø baûo vaät. Coøn anh toû ra quaù khích, gheùt Myõ, gheùt chính chính phuû quoác gia. Toâi vaø anh chính kieán khaùc nhau, nhieàu khi toâi chæ mæm cöôøi. Sau ngaøy 30 thaùng tö, nieàm vui cuûa anh chöa troïn thì coù leänh baét só quan hoïc taäp caûi taïo. Anh laø kyõ sö nhöng cuõng laø moät só quan. Anh phaûi xa nhaø ba boán naêm. Khi trôû veà anh trôû thaønh moät con ngöôøi khaùc. Anh caêm thuø coäng saûn vaø quyeát ñònh vöôït bieân moät mình. Keát quaû anh ñaõ sang ñeán Myõ, sau baûo laõnh vôï con sang cuøng.

Sau khi ñaäu baèng trung hoïc ñeä nhaát caáp, toâi tieáp tuïc hoïc lôùp ñeä tam, coøn anh xin ñi Thuû Ñöùc.Sau khi toát nghieäp khoùa só quan, anh laäp gia ñình, roài ñuôïc chuyeån ñeán moät ñôn vò Bieät Ñoäng quaân vaøo Nam roài laïi ra Trung. Sau ñoù, toâi vaøo luïc tænh laøm vieäc, thænh thoaûng chuùng toâi gaëp nhau khi ñôn vò anh vaøo Nam, nhöng sau ñoù anh töû traän trong moät cuoäc coâng ñoàn taïi mieàn cao nguyeân.

Hoaøng coù ngöôøi em trai laø Nhaân, toâi cuõng thaân vôùi Nhaân.Nhaân hoïc sau toâi maáy lôùp.Nhaân hoïc cao ñaúng sö phaïm, ra tröôøng daïy moät tröôøng tieåu hoïc taïi Nha Trang.Thænh thoaûng anh vaøo Saigon nhaân dòp heø, chuùng toâi cuõng coù dòp gaëp nhau.

Sau khi Hueá vaøo tay thaát thuû, ñoàng baøo mieàn Trung chaïy vaøo Saìgoøn, chuùng toâi cuõng gaëp lai Nhaân.Anh baây giôø ñaõ coù hai con. Roài ba möôi thaùng tö, chuùng toâi khoâng gaëp nhau nöõa. Coù leõ anh ñaõ ra nöôùc ngoaøi. Vaøi naêm sau,ñoät nhieân moät buoåi chieàu, toâi gaëp laïi anh treân ñöôøng phoá Saøigon. Chuùng toâi keùo nhau vaøo moät quaùn caø pheâ, chuyeän troø taâm söï. Anh cho bieát anh trôû laïi nhieäm sôû cuõ, nhöng ngöôøi ta sa thaûi anh cho neân anh ñaønh baùn nhaø cöûa, daét vôï con vaøo Saøi gon sinh soáng. Toâi hoûi anh hieän laøm gì. Anh ñaùp hieän anh ñang laøm coâng nhaân cho haõng Chaâu Baù laø moät haõng laøm voû xe ñaïp noåi tieáng ôû Saøigon luùc baáy giôø.

Anh theá maø heân, ñöôc ngöôøi quen bieát ñöa vaøo laøm coâng nhaân töùc laø ñaõ hoaùn thai chuyeån coát, töø giai caáp tieåu tö saûn leân giai caáp coâng nhaân laø giai caáp laõnh ñaïo. Toâi cuõng möøng cho anh coù coâng aên vieäc laøm, laïi coù hoä khaåu taïi Saøi gon( vì anh laø coâng nhaân) laø ,moät ñieàu raát khoù khaên cho daân “ nguïy” thôøi baáy giôø! Vaøi naêm sau, toâi gaëp laïi anh, anh noùi anh ñang thaát nghieäp ,phaûi quay sang ngheà buoân baùn ngoaøi chôï. Vôï choàng sang laïi moät saïp baùn vaûi taïi chôï Taân Ñònh, vaø nhôø ôn trôøi Phaät, coâng vieäc buoân baùn cuõng taïm ñöôïc.

Toâi hoûi anh tai sao khoâng tieáp tuïc laøm vieäc cho haõng Chaâu Baù. Anh keå cho toâi nghe moät caâu chuyeän daøi.

Sau khi chuû haõng Chaâu Baù ra nöôùc ngoaøi, giaûi phoùng vaøo chieám cô xöôûng naøy. Luùc naøy toaøn daân ta ñi xe ñaïp, vaø xe hôi bò quaêng vóa heø, vì khoâng xaêng.

Daân ngoaøi baéc vaø boä ñoäi, caùn boä ñua nhau mua xe ñaïp vaø ñoà phuï tuøng ñem ra baêc baùn,vì ngoaøi baéc phaûi laø caùn boä vaø phaûi xeáp haøng raát laâu, vaøi ba thaùng hay moät naêm môùi mua ñuôïc xe ñaïp quoác doanh vaø xe ñaïp Trung quoác. Xe ñaïp laø moät trong nhöõng baûo vaät laøm taêng giaù trò con ngöôøi. Ba quoác baûo ñoù laø “ ba ÑE” Ñoång ( ñoàng hoà), Ñaøi ( radio), ñaïp ( xe ñaïp). Trong khi taïi Mieàn Nam, ba thöù naøy laø haïng beùt, xe ñaïp mua baùn tö do maëc daàu luùc naøy côø ñoû ñaõ treo khaép nôi. Do ñoù haõûng Chaâu Baù toàn taïi vaø laøm aên khaù giaû. Danh tieáng ñoàn ra ngoaøi baêùc.Moät coâng ty Thaùi Bình vaøo keát nghóa vôùi haõng Chaâu Baù. Chaâu Baù chòu thu nhaän caùc kyõ sö ôû Lieân Xoâ veà vaøo thöïc taäp, ñoåi laïi coâng ty quoác doanh Thaùi Bình seõ thu mua moät phaàn lôùn voû xe ñaïp do Chaâu Baù cheá taïo. Thaáy laøm aên coù lôïi, haõng Chaâu Baù chaáp thuaän. Nhöõng kyõ sö Lieân Xoâ ngoaøi baéc vaøo sao trình ñoä keùm hôn coâng nhaân trong nam, hoï khoâng bieát gì heát.Khoâng bieát hoï laø kyõ sö thieät hay kyõ sö giaû. Sau moät naêm hoïc heát ngheà caùc kyõ sö quay veà baéc. Ñoù cuõng laø luùc coâng ty Thaùi Bình töø choái nhöõng hôïp ñoàng kyù keát vôùi Chaâu Baù. Haøng baùn ra ít ngöôøi tieâu thuï. Ngoaøi baéc cuõng khoâng vaøo mua ñoâng ñaûo nhö tröôùc nöõa. Haõng Chaâu Baù phaûi sa thaûi nhaân vieân, trong soá ñoù coù Nhaân.

Toâi chôït nghó ñeán nhöõng naêm môùi tieáp thu Haø Noäi, ngöôøi ta ñaõ chôi maøn naøy roài.Tröôùc tieân, ngöôøi ta cöôøi raát töôi ñeå cho nhöõng thöông gia vaø nhaø giaøu an taâm maø ôû laïi. Böôùc thöù hai hoï lòch söï xaâm nhaäp vaøo caùc cô sôû thöông maïi. Hoï khuyeân nhöõng doanh nghieäp hôïp taùc vôùi nhaø nöôùc. Nhaø naøo khoâng vaøo quoác doanh cuõng khoâng sao. Hoï höùa heïn naâng ñôõ baèng caùch kyù keát mua moät soá haøng cuûa haõng. Ñoåi laïi, haõng phaûi cho ngöôøi cuûa ñaûng ñeán hoïc ngheà. Sau moät thôøi gian, ngöôøi ta môùi thöïc hieän böôùc thöù ba laø xieát hoïng. Khi nhöõng ngöôøi cuûa nhaø nuôùc ñaõ hoïc ñöôïc ngheà, ñaõ ñieàu tra caùc vieäc, hoï beøn trôû maët, ñaùnh thueá cao caùc haõng, baét caùc thöông gia giam caàm vaø tuyeân aùn tòch thu nhaø cöûa, taøi saûn cuûa hoï vì toäi troán thueá, vaø gaùn cho hoï nhieàu toäi nöõa! Toäi nghieäp nhöõng naïn nhaân naøy voán tin yeâu ñaûng maø ra noâng noåi! Trong khi ña soá daân chuùng mieàn baéc boû nhaø cöûa vaøo nam, hoï ñaõ choïn ôû laïi vôùi baùc vaø ñaûng vì hoï ñaõ nghe bao lôøi ñöôøng maät duï doã!Baáây giôø hoï keâu ai giöõa boán böùc töôøng ñen cuûa Hoûa loø? Maøn naøy taùi dieãn nhieàu laàn maø vaãn hieäu nghieäm vì treân ñôøi coøn nhieàu keû öa ngoït, vaø ngu si maø laïi cho mình laø nhaân nghóa, trí tueä, yeâu nöôùc, vaø yeâu ñoàng baøo!