SƠN TRUNG * NGÀY TẾT

NgÜ©I viŒt nam và Ngày t‰t   Con ngÜ©i thÜ©ng mâu thuÅn nhau , nhÜng cÛng có nh»ng Çi‹m tÜÖng ÇÒng.ñi‹m tÜÖng ÇÒng mang tính chÃt nhân loåi Çó là lòng yêu thích lÍ h¶i. C° kim, Çông tây tuy khác nhÜng con ngÜ©i ÇŠu mong muÓn sÓng v§i nhau trong vui vÈ, hånh phúc. NgÜ©i sÓng bán khai thÜ©ng cùng nhau nhäy múa, ca hát quanh ÇÓng lºa hÒng sau nh»ng cu¶c sæn b¡n th¡ng l®i. NgÜ©i væn minh thÜ©ng t° chÙc y‰n tiŒc, có rÜ®u thÎt, xܧng ca Ç‹ mØng th†, mØng sinh nhÆt.Có nh»ng Çi‹m tÜÖng ÇÒng trong nhân loåi vŠ lÍ t‰t :

• Nܧc nào cÛng t° chÙc æn t‰t, cÛng mØng næm m§i tuy r¢ng m‡i nܧc có m¶t næm m§i khác nhau,và nghi thÙc khác nhau.
• Trong các lÍ h¶i trong næm, ngày t‰t là lÍ h¶i l§n nhÃt.
• T‰t là ngày vui cho cá nhân, cho gia Çình và cho xã h¶i.
• T‰t là m¶t dÎp Ç‹ ngÜ©i ta chúc mØng nhau.

CÛng nhÜ các quÓc gia trên th‰ gi§i, trong các lÍ h¶i tåi ViŒt Nam, ngày t‰t là lÍ h¶i l§n nhÃt. Nó l§n vŠ quy mô t° chÙc : cä nhà, cä làng,cä nܧc ÇŠu æn t‰t. Cä làng t‰ thành hoàng, t‰ thÀn thánh, t° chÙc lÍ rܧc thÀn, t° chÙc cu¶c vui chung nhÜ Çánh c© ngÜ©i, Çánh Çu, Çánh võ, bÖi thuyŠn, ÇÓt pháo.. .
Nó l§n vì nhiŠu cu¶c vui kéo dài hàng tháng: Tháng giêng æn t‰t ª nhà,
Tháng hai c© båc, tháng ba h¶i hè. . . C© båc, h¶I hè này là dÜ âm cûa ngày t‰t .
Nó l§n vì nó gây m¶t xúc Ƕng l§n lao trong tâm hÒn con ngÜ©i, tØ trÈ Ç‰n già, tØ trai ljn gái. Náo nÙc nhÃt là Çám trÈ con. Quanh næm sÓng gò bó, nay ÇÜ®c mang áo m§i, ÇÜ®c tiŠn mØng tu°i, ÇÜ®c Çi chÖi kh¡p nÖi, ÇÜ®c Çi lÜ®m pháo, xem múa lân, xem Çua thuyŠn.
Các cÆu con trai nay ÇÜ®c dÎp tøm næm tøm ba, tha hÒ Çùa gi«n v§i các cô thi‰u n» y‰m th¡m má Çào trong nh»ng ngày h¶i xuân hay khi lên lÍ chùa. Còn các cô cÛng vui vÈ không kém . H† Çua nhau m§ bäy m§ ba, tíu tít cÜ©i nói v§i nhau, vì Çây là cÖ h¶i g¥p g« các cÆu trai làng, trai xã. . .
Còn các ông bà già cÛng vui vÈ mØng xuân, vui vÈ nhìn låi nh»ng thành quä trong Ç©i.
T‰t là m¶t ngày lÍ thiêng liêng. ñó là m¶t dÎp Ç‹ Çoàn tø gia Çình. Dù ª nÖi Çâu, trong mÃy ngày t‰t, ngÜ©i ta cÛng phäi trª vŠ æn t‰t tåi quê nhà. ChÌ có nh»ng ngÜ©i ª quá xa, hay làm æn thÃt båi, không th‹ trª vŠ. . .
Vì vÆy, tØ xÜa ljn nay, nh»ng ngày gÀn t‰t là nh»ng ngày thuyŠn bè, xe c¶ chÆt ch¶i, Çông Çúc khách Çi ÇÜ©ng.
Trܧc ngày t‰t vài ngày, ngÜ©i ta phäi quét d†n nhà cºa, quét vôi tr¡ng, trang hoàng câu ÇÓi ÇÕ, treo tranh t‰t, trܧc c°ng trÒng nêu. Lúc này, các bà Çã làm mÙt làm cû kiŒu. ..Tói hæm tám,hæm chín , ngÜ©i ta nÃu bánh chÜng Ç‹ tÓi ba muÖi có bánh cúng t° tiên.
ñÓi v§i nh»ng ngÜ©i th© cúng t° tiên, ngày t‰t là ngày cúng l§n nhÃt, là dÎp con cháu Çón chào t° tiên vŠ æn t‰t . TÓi ba muÖi, lÍ giao thØa, chúng ta Çón ông bà, t° tiên vŠ.. Trong ba ngày t‰t, chúng ta làm lÍ cúng t° tiên . C‡ bàn tuy sang hèn khác nhau nhÜng nhà nào thì cÛng có rÜ®u thÎt, cÖm canh ,bánh chÜng, bánh tét, mÙt, hoa quä...TÓi ba muÖi, ngÜ©i ta Çã nghe ti‰ng pháo r¶n ràng, ti‰ng heo kêu eng éc kh¡p nÖi..Phong cänh ngày t‰t rÃt r¶n rÎp, Çû màu s¡c:
ThÎt m« dÜa hành, câu ÇÓi ÇÕ, bánh chÜng xanh.. TÓi mÒng ba cúng tiÍn. Có nhà mãi mÒng næm, mÒng mu©i m§i cúng tiÍn. Khi cúng t° tiên, con cháu phäi vào låy ông bà. Trong dÎp này, ngÜ©i ta cÛng bi‰u xén lÍ vÆt ho¥c tiŠn båc cho thÀy h†c, cha mË, ho¥c nh»ng ngÜ©i có Ön v§i mình.
Ngày t‰t nhÃt, các ngÜ©i r‹ hoåc Ùng viên r‹ phäi ljn lÍ t° tiên nhà v® và phäi bi‰u xén bÓ mË vÖ lÍ vÆt tr†ng hÆu . LÍ vÆt thÜ©ng là trà rÜ®u, bánh trái. . .
MÒng næm anh ch£ng ljn t‰t,
MÒng m¶t anh ch£ng ljn låy giÜ©ng th©,
Hi‰u trung chi n»a em Ç®I ch© cho u°ng công! MÒng m¶t æn t‰t nhà cha,
MÒng hai nhà v®, mÒng ba nhà thÀy. Trong ba ngày t‰t, chúng ta phäi Çi lÍ nhà th© Çåi tông, Çi lÍ chùa. Có nhiŠu ngÜ©I trong ngày t‰t Çi hÖn hai ba chøc ngôi chùa. Tåi Sài gòn, sau t‰t, các bà thÜ©ng t° chÙc Çi lÍ chùa, h† Çi kh¡p Saigon, hay xuÓng tÆn Châu ñÓc,hoæc ra Nha Trang...
Tåi miŠn Nam, trܧc t‰t, chû nhân thÜ©ng phát lÜÖng t‰t cho th® thuyŠn, tøc g†i là lÜÖng tháng 13. NhiŠu hãng nghÌ t‰t cho ljn r¢m tháng giêng m§I mª cºa trª låi . Có nÖi nghï lâu hÖn vì chû nhân còn ch†n ngày tÓt khai trÜÖng ÇÀu næm.
Trong th©I gian chi‰n tranh, c¶ng sän chÌ cho phép dân chúng æn t‰t m¶t ngày. NhÜng quân ǶI, công an, và m¶t sÓ công xܪng phäi làm viŒc ngày Çêm. Quân ǶI thì trong t‰t chi‰n ÇÃu lÆp công dâng Çäng và bác. Công an trong t‰t ÇŠ cao cänh giác. Công nhân trong t‰t thi Çua
tæng næng suÃt Çåt thành tích vÈ vang. M†i ngÜ©i song trong lo âu, mŒt mÕi dܧi ng†n Çao cây giáo cûa c¶ng sän. Sau 1975, cä m¶t nܧc ÇÀy rÅy ngÜ©i Çi tù, ho¥c mÃt tích, ho¥c thÃt nghiŒp.
Không ai có th‹ vui vÈ trong hoàn cänh này ngoåi trØ kÈ chi‰n th¡ng và b†n theo voi æn bã mía. B†n c¶ng sän g¶c nay trª thành tÜ bän ÇÕ, chúng có mÃy biŒt th¿, có hàng t› båc ViŒt Nam, hàng triŒu dô la MÏ ª ngân hàng ngoåi quÓc. Còn dân chúng càng ngày càng Çói kh°.
Nay chúng ta kÈ trܧc ngÜ©i sau ra ngoåi quÓc. Chúng ta Çã thành lÆp nh»ng c¶ng ÇÒng, l§n có nhÕ có. Và m‡i khi t‰t ljn, chúng ta cÛng có mÙt, bánh rÜ®u trà cúng gia tiên. Chúng ta cÛng t° chÙc h¶I xuân c¶ng ÇÒng, cÛng có væn nghŒ, cÛng có æn uÓng , cÛng có chúc tøng nhÜng cái xuân ª Çây dÅu sao cÛng tÈ nhåt. Bªi vì chúng ta ôm n‡I quÓc hÆn. Bªi vì chúng ta n¥ng lòng tÜ gia. Trong khi chúng ta æn t‰t, thì con cháu chúng ta vÅn phäi Çi h†c, và chúng ta vÅn phäi Çi làm nhÜ nh»ng ngày bình thÜ©ng khác. Chúng ta là nh»ng kÈ xa lå ª nÖi này. Có lë ÇÀu xuân nâng chén, chúng ta chÌ nghe toàn dÜ vÎ Ç¡ng cay. . .