HẢI LÝ * THUYỀN NHÂN
Kinh Tế Mới - Thuyền Nhân
Người Bạn Nhỏ - Kinh Tế Mới
(trích từ Tùy bút Chào Tháng Tư)
Tác giả: Hải Lý
Trình bày: Nắng Xưa
(trích từ Tùy bút Chào Tháng Tư)
Tác giả: Hải Lý
Trình bày: Nắng Xưa
Lần đó là lần đầu tiên mà cũng là lần cuối tôi gặp bạn. Mấy đêm sau, trong lúc gia đình bạn đang ngon giấc trước cửa nhà tôi, công an lại tới đuổi nữa, và sau đó tôi chẳng bao giờ gặp bạn trở lại.
Tháng Tư, chợt nhớ đến một người bạn nhỏ ...
Cho phép tôi được gọi là bạn nhé, mặc dù ngay cả mối quan hệ sơ giao chúng ta cũng chưa đã có. Hai mươi năm trước, chúng ta chỉ là hai đứa bé với hai mảnh đời hoàn toàn khác biệt nhau. Tôi nằm trong nệm ấm chăn êm, bạn thì co ro trên tấm chiếu mục nát trước cửa nhà tôi. Đêm đêm tôi vẫn ngủ giấc an lành, bạn thì cứ mỗi dăm ba đêm lại bị công an quát tháo, xua đuổi, lếch thếch chạy theo anh theo mẹ tìm một nơi trú thân khác. Mỗi ngày của tôi là thức dậy, ăn sáng và đi học, nhưng mỗi ngày của bạn là thức dậy, theo bước chân mẹ đi bươi rác với cái bụng xẹp lép.
Thuở ấy, tôi nhìn bạn như một người từ hành tinh khác xuống. Tôi không hiểu nổi tại sao lại có những người như bạn. Tôi không hiểu tại sao bạn không có nhà để ở, mà lại phải đi lang thang ngoài đường. Tôi không hiểu tại sao bạn lại không đi học giống như tôi. Trăm ngàn cái tại sao ... tôi hỏi ba, hỏi mẹ, chỉ nhận được những cái lắc đầu, thở dài "Con nít đừng hỏi nhiều!" Những cái tại sao không được giải đáp ấy chuyển thành mối ghê sợ trong tôi, tôi ghê sợ những người thuộc thế giới của bạn. Tôi tận mắt thấy người anh của bạn cầm một con mèo, quay quay mấy cái rồi đập đầu con mèo vào tường nghe cái "bốp". Máu văng tung toé. Anh của bạn thản nhiên xách con mèo đi cạo lông, bên cạnh nồi nước sôi nghi ngút khói. Đêm đêm, lâu lâu tôi lại nghe tiếng một người đàn ông lè nhè, chửi thề tục tằn trước nhà tôi, sau đó có những tiếng đánh đập, rồi những tiếng có lẽ của mẹ bạn, anh bạn và bạn, van xin, khóc lóc ... Tôi co dúm người vì sợ hãi. Bạn và những người trong gia đình bạn thuộc thế giới nào đây, thế giới nào mà lại đầy khổ sở, man rợ như thế!
Ba tôi chỉ nói vỏn vẹn, bạn thuộc gia đình "Kinh Tế Mới"
Ba tôi chỉ nói vỏn vẹn, bạn thuộc gia đình "Kinh Tế Mới". "Kinh Tế Mới", một từ nghe thật lạ tai, và chỉ khi tôi lớn lên được một chút, rời khỏi Việt Nam, tôi mới hiểu hết nghĩa lầm than của nó.
Bạn và tôi chỉ thật sự gặp mặt nhau một lần duy nhất, đó là lúc bạn cầm một chiếc thau nhỏ, đứng lấp ló, lí nhí xin ba tôi cho nước. Tôi đang chạy lăng xăng bên mẹ trong nhà bếp thì bạn rón rén đi vào. Tôi nhìn bạn, bạn nhìn tôi, ánh mắt của hai đứa bé đồng tuổi chạm nhau. Tôi không biết bạn đọc những gì trong ánh mắt của tôi, có lẽ là sự ngạc nhiên, hiếu kỳ, nhưng ánh mắt của bạn ... Vâng, khi lớn lên tôi mới suy nghĩ nhiều về ánh mắt của bạn lúc ấy. Bạn cúi đầu, tới bên cái vòi nước mở nước ra, hứng đầy thau, rồi vẫn cúi đầu, khệ nệ bưng chiếc thau ra, không nhìn tôi một giây.
Lần đó là lần đầu tiên mà cũng là lần cuối tôi gặp bạn. Mấy đêm sau, trong lúc gia đình bạn đang ngon giấc trước cửa nhà tôi, công an lại tới đuổi nữa, và sau đó tôi chẳng bao giờ gặp bạn trở lại.
Mấy tuần sau khi không thấy tăm tích của gia đình bạn, ba tôi như có ý ngóng trông. Ba nói gia đình đó có giáo dục con cái đàng hoàng, bạn và anh bạn dạ thưa rất lễ phép. Mẹ tôi thì khen bạn, "con nhỏ đó nhìn mặt mày sáng sủa, coi dễ thương quá". Đột nhiên tôi cũng nghe chạnh lòng, mặc dù lúc đó tôi chưa chắc đã hiểu cảm giác của mình. Mơ hồ, tôi nhận thấy bạn và tôi cũng như nhau, cũng được cha mẹ thương yêu, giáo dục tới nơi tới chốn ... chỉ là, có lẽ bạn không được may mắn như tôi. Thế giới của bạn có lẽ không đến nỗi xấu xa như tôi đã nghĩ.
Và sau này tôi mới biết, cái độc ác, man rợ không nằm trong thế giới của bạn, mà ở trong chính cái chế độ của một đất nước mà bạn và tôi gọi là Việt Nam.
Bạn,
Khi viết những dòng này, tôi cũng không biết giờ bạn đang ở đâu, hoặc bạn có còn hiện hữu trên cõi đời này. Mẹ bạn có còn không, anh bạn có còn không, và người cha thường hay say rượu đánh đập vợ con giờ đã đi về đâu? Bạn có ở trong những người bán máu đứng chầu chực trước cửa bệnh viện? Bạn có trong những người quần quật suốt cả buổi, bán mặt cho đất, bán lưng cho trời mà vẫn không kiếm nổi ba bữa cơm no? Bạn có trong số những người công nhân làm việc mười tiếng một ngày với đồng lương chết đói, lại còn bị hành hạ đủ điều? Bạn có trong ... Bạn ạ, nói cho tôi biết, đã mười mấy năm kể từ khi tôi rời khỏi VN, tại sao vẫn còn nhan nhản những cảnh lầm than như vậy?
Tháng Tư về, lòng tôi se se một nỗi buồn. Ở Canada, tháng Tư là tháng bắt đầu của mùa xuân, khi vạn vật tưng bừng đón chào một cuộc hồi sinh. Oái oăm thay, tháng Tư cũng chính là tháng kết thúc mùa xuân của dân tộc Việt Nam. Mười năm, hai mươi năm, ba mươi năm, lầm than vẫn tiếp lầm than, dưới chiêu bài của Độc Lập, Tự Do, Hạnh Phúc.
Nếu không có tháng Tư ấy, có lẽ gia đình bạn sẽ chẳng phải trú thân trước nhà tôi. Bạn và tôi rất có thể sẽ học chung trường, chung lớp, và tôi có thể gọi bạn là bạn một cách đàng hoàng. Không có tháng Tư ấy, thì sẽ không có ánh mắt bạn nhìn tôi như vậy, ánh mắt đầy tủi thân của một đứa bé đã phải mất nhà, mất cửa, theo cha mẹ đi lang thang ngoài đường từ lúc năm sáu tuổi.
Tháng Tư ... vì ai gây dựng cho nên nỗi này ...
MAI KIM NGỌC * HAROLD PINTER
Mai Kim Ngọc
Harold Pinter, giải văn học Nobel 2005, và kịch bản The Lover
Tôi rất thú vị cách đây mấy hôm khi thấy trên mạng MSN là Harold Pinter đã được giải Nobel văn học năm nay. Tôi đọc ông từ những năm 70, vẫn mong được coi kịch của ông, nên mỗi lần có việc đi New York, có ý tìm xem có kịch nào của ông đang diễn. Tôi thích nhất The Lover (Người tình) [1] , dù đây là một kịch bản tương đối ít được nhắc đến, so với Homecoming, The Birthday Party, The Caretaker, The Betrayal, vân vân… Hơn hai mươi năm trước, mặc dầu công việc bận rộn hàng ngày của một nhà giáo, tôi thích đến mức bỏ mấy ngày cuối tuần dịch The Lover ra tiếng Việt…
Harold Pinter là một nhà soạn kịch danh tiếng thế giới. Ông cũng là một thi sĩ tài ba, và có thành tích trong nhiều sinh hoạt văn nghệ khác. Ông gốc Do Thái, sinh ngày 10 tháng 10, năm 1930 tại khu đông của Luân Đôn, nơi cha ông làm nghề thợ may.
Ông sáng tác vở kịch đầu tiên năm 1957. Đến năm 1967, ông đạt được những thành tích quốc tế lẫy lừng, và vở kịch Homecoming được hoan nghênh nhiệt liệt ở Broadway, kinh đô kịch nghệ của Mỹ và có lẽ cũng là của thế giới. Ông viết nhiều truyện phim trong đó có The Servant, The French Lieutenant’s Woman, vân vân. Ông được rất nhiều phần thưởng về kịch và thơ của Anh và của các nước khác, và đã được cấp bằng tiền sĩ tưởng lệ của 14 đại học trên thế giới. Và năm nay, 2005, ông được cái vinh dự tột đỉnh của nghề văn, là giải Nobel văn học. Tin vui đến với ông ít ngày sau khi ăn mừng sinh nhật thứ 75.
Ông nối tiếp một danh sách dài các nhà văn đã được giải Nobel, không những tài hoa, mà còn có lập trường chính trị rõ ràng, phần lớn là tả khuynh. Nghệ thuật không được vị nghệ thuật. Nghệ thuật không những phải vị nhân sinh chung chung, mà còn phải vị chính trị, và nhà văn phải trực diện những vấn đề thực tiễn của thời đại mình. Ông có một thành tích dài chống đối sự lạm dụng quyền lực, dù với cá nhân con người hay với cộng đồng thế giới. Ông phê phán việc đồng minh bỏ bom Serbia. Ông bất đồng với vụ xử án Slobodan Milosevic tại The Hague, không phải vì ông không thấy vị lãnh tụ này có tội, nhưng vì thủ tục pháp lý theo ông đã không được tôn trọng nghiêm túc. Nhái lời tổng thống George Bush (cha), ông đặt tên Trật tự thế giới mới cho một kịch bản ông viết gần đây để phê bình chiến tranh vùng Vịnh lần thứ nhất. Chỉ trích tổng thống George Bush (con), ông ra mắt một tập thơ phản chiến về chiến tranh Iraq hiện tại. Ông gia nhập một nhóm nhân sĩ đòi chế tài thủ tướng Blair của đất nước ông, vì tội đã gửi quân sang Iraq. Tháng 3 năm nay, ông định ngưng viết kịch để chuyên chú vào việc đấu tranh cho những chính kiến của mình. Ông tiếp tục làm thơ, nhưng tuyên bố dù sao vẫn không sao nhãng việc dấn thân vào những vấn đề cấu trúc cho một thế giới tốt đẹp.
Tin ông được chọn cho giải văn học năm nay đã tạo dư luận sôi nổi trong văn giới thế giới. Có người thấy đây là ngón tay thô bạo của Hội đồng Nobel để chọc vào con mắt Mỹ quốc. Có người lại cho rằng không có quyền phạt một thiên tài văn học vì không ưa chính kiến của ông ta. Nhưng dù phản ứng tiêu cực hay tích cực với quyết định của Hội đồng Nobel, dư luận phần đông đều công nhận tài năng của ông xuất chúng.
Chỉ có điều là những ai cho rằng giải Nobel có chức năng ghi nhận và tuởng thưởng những gì bất tử, thì thấy rằng những tác phẩm mang màu sắc chính trị dù đúng hay sai vẫn lệ thuộc vào thời gian và có thể mau già. Một số tác phẩm trúng giải gần đây xem ra đã già hơi quá nhanh. Vả lại những vấn đề chính trị đã có diễn đàn chính trị. Còn gói trong một tác phẩm nghệ thuật, với những nhân vật được dựng lên có dụng ý, thì sợ rằng tác giả nhờ tài năng mà tạo được thiện cảm quá mức nơi người đọc với chủ thuyết của mình. Tóm lại, câu chuyện vẫn là đề tài cũ của nghệ thuật vị nghệ thuật hay vị nhân sinh; chính xác hơn: nghệ thuật có phải dự phần vào đấu tranh không.
Nói chuyện người lại nghĩ đến chuyện mình. Tôi bỗng xót xa nhớ đến Trần Dần với mấy câu thơ của ông:
Tôi muốn bỏ Thơ
Chút tài mọn
(“Nhất định thắng”, 1955)
Pinter đã làm văn làm kịch làm thơ chính trị, và xử lý một cách lỗ mãng các lãnh tụ phương Tây như hai tổng thống Mỹ là Bush cha và con, và cả thủ tướng Anh là Tony Blair của chính nước ông. Ông không ngần ngại gọi thủ tướng Blair là ngu xuẩn, và không che giấu sự nghi ngờ đối với trí thông minh của đương kim tổng thống Mỹ. Vậy mà Pinter vẫn có một cuộc sống tốt lành thoải mái, thậm chí còn được những vinh quang lớn nhất của nghề văn, trong khi Trần Dần và các bạn Nhân văn Giai phẩm của ông, chỉ vì phê phán chính quyền một cách rất chừng mực lễ độ, cũng như gián tiếp trong các dạng thức ẩn dụ xa xôi, đã phải trả giá bằng những thập niên cay đắng khổ sở… Bao giờ nhà văn Việt Nam mới có cái tự do sáng tác như Pinter và các văn nghệ sĩ phương Tây nói chung? Cái ao ước này quá thực tiễn quá cần thiết, làm cho cái ao uớc lý thuyết rằng văn học Nobel phải 100% phi chính trị nghe như xa xỉ phẩm của một tinh cầu khác.
Trở lại Pinter, ông thuộc về Trường phái Kịch nghệ Phi lý (Theater of the Absurd), nơi quy tụ những tinh tú như Samuel Beckett, Ionesco, Artaud, v.v... Ông không phải là người đầu tiên của truờng phái được giải Nobel. Beckett có vinh dự ấy trước ông, từ 1969. Nhưng khác với Beckett thích ẩn danh, thường trốn tránh báo chí, ông đón nhận vinh dự của giải Nobel một cách rất hồn nhiên. Ông tuyên bố tức thì là tin vui làm ông vui quá, không nói được nên lời, và hi vọng ngôn ngữ trở về với ông ít tháng nữa khi sang Bắc Âu lãnh thưởng. Ông còn có từ lâu trang mạng liệt kê những tác phẩm của mình để chia sẻ với những ai muốn tìm hiểu Harold Pinter.
Trường phái Kịch nghệ Phi lý thịnh hành vào những thập niên 50 và 60... Nó đồng vọng với những văn nghệ sĩ hay triết gia sau Thế chiến thứ hai như Camus hay Sartre, khi con người hoang mang vì cái vô lý của giết chóc tàn bạo... Không hoang mang sao được, khi bên Châu Âu, một dân tộc văn minh không những về kỹ nghệ, mà còn về âm nhạc, văn học, triết học như Đức lại có thể sa đọa vào đường lối Quốc Xã, để đề xướng ra những chính sách cực kỳ dã man như mưu đồ diệt chủng bằng những hỏa lò thiêu người, những trại tập trung dân chúng gốc Do Thái... Và bên kia Thái Bình Dương, khi hai quả bom nguyên tử được ném xuống Nhật, giết hại tức thì hàng vạn nhân mạng, bất kể thường dân hay binh lính, đã làm nguy cơ diệt vong của trái đất trở thành một đe dọa rất gần... Rồi sự tích trữ võ khí hạt nhân đến mức khủng khiếp trong những năm chiến tranh lạnh lại càng làm gia tăng nỗi lo âu ấy...
Đề tài cũng như kỹ thuật của những nhà viết kịch trong môn phái này khác nhau, tùy theo hoàn cảnh mỗi người, sinh trưởng ở nam hay bắc biển Manche, đông hay tây Đại Tây Dương. Nhưng triết lý của họ giống nhau, có thể gói ghém trong cái nhận định chung là nỗi niềm hậu chiến bơ vơ quá. Thế giới quen thuộc cũ vừa sụp đổ, mà tương lai lại mù mịt, nhìn chân trời đằng trước chỉ thấy trống trải, chẳng có tăm hơi của một miền đất hứa nào. Trường phái Phi lý hồ nghi, nếu không muốn nói đả phá, tất cả quy ước của xã hội cũ, của văn minh cũ. Họ thấy cuộc sống như một chuỗi sự việc vừa thảm khốc vừa vô lý, tóm lại vô cùng bi quan cho thân phận con người.
Thế rồi hơn nửa thế kỷ trôi qua từ ngày Thế chiến thứ hai chấm dứt. Ai thuở ấy bơ vơ với thế sự, nếu thật sự không cuờng điệu, bây giờ tất cũng đã nguôi ngoai. Trường phái Phi lý hình như không còn thu nạp được môn sinh mới. Lý do có thể không phải vì chủ đề tư duy của họ bị lung lay, và tất nhiên những câu hỏi siêu hình của Beckett (tại sao ta phải sinh ra góp mặt với đời, ai hỏi ý kiến ta trong việc trọng đại này, ta ở đâu tới, ta đi về đâu, v.v...) vẫn không có lời giải. Nhưng lập đi lập lại mãi những thắc mắc triết học hay tôn giáo, dù cao siêu đến đâu, cũng không tránh được nhàm chán.
Tuy nhiên, sự trăn trở thao thức của con người hậu Thế chiến thứ hai đã tạo ra những bông hoa tuyệt mỹ. Riêng với Trường phái Phi lý nói chung và Pinter nói riêng, những vở kịch của họ để lại đã vượt không gian, vượt thời gian. Chúng vẫn được giảng dậy tại trung học hay đại học đã đành, nhưng tự chúng có khả năng làm cho quần chúng dù phi hàn lâm vẫn thú vị vì giá trị nghệ thuật cao. Hình như đã là thiên tài thì dù sáng tác trong trường phái nào, dưới một nhân sinh quan hay vũ trụ quan nào, tác phẩm vẫn trở nên bất tử.
Riêng về Pinter, kịch của ông có rất nhiều cá tính. Tên ông trở thành một tĩnh từ Anh ngữ, và “Pinteresque” có nghĩa là có tính cách của nghệ thuật dựng kịch viết kịch của riêng ông, thám hiểm những vùng thăm thẳm của nội tâm, nơi những sợ hãi ngầm vô thức âm vang lại những xu hướng bản năng, kể cả bản năng dục tình vô kỷ luật. Qua kịch bản của ông, ta nghe lao xao tiếng sắt tiếng vàng của cuộc chiến muôn đời giữa cái xấu bẩm sinh và cung cách “văn minh” bên ngoài, tương tự như cuộc chiến giữa cái Id và cái Superego mà Freud đã tả. Ông dùng ngôn ngữ một cách dè sẻn cô đọng mà siêu việt. Những từ rất thông thuờng đặt vào văn cảnh của kịch bản Pinter trở nên có trọng lượng đặc biệt. Ở đây yên lặng cũng nói lên rất nhiều. Những đoạn không lời nhiều khi còn gây ấn tượng nơi khán giả mạnh hơn những phát ngôn tràng giang đại hải. Những gì nói ra (hay viết ra) không quan trọng bằng những gì không nói không viết. Ngôn ngữ như tấm màn khói để che giấu cái phần phi ngôn ngữ của con người, che giấu nhưng vẫn gợi lên. Nên chi nơi nhân vật của Pinter, lời nói thường không đi đôi với việc làm mà cũng không đi đôi với thực tại nội tâm… vậy mà vẫn bộc lộ tất cả những gì muốn bộc lộ.
Như đã nói, The Lover không nổi tiếng bằng những kịch bản khác của Pinter, nhưng tôi nghĩ nó phi chính trị nhất, và phản ánh rất trung thực nghệ thuật của ông. Thưởng lãm nó dễ hơn, vì không phải tìm văn cảnh và xuất xứ chính trị của ông, ưa gì ghét gì trong chính trường thế giới.
Có thể gọi The Lover là hài kịch, nhưng phải nói thêm đó là hài kịch đen. Như trong mọi hài kịch, những hoàn cảnh vô lý hay éo le trong tác phẩm của Pinter làm ta tức cười... Nhưng ông đẩy sự vô lý éo le xa quá chỗ tức cười, để đến chỗ rất nghiêm chỉnh, có khi xót xa...
Tôi cũng thú vị là nơi The Lover, chủ đề của Trường phái Phi lý không khai thác trên bình diện siêu hình với dụng ý triết học không ngụy trang, kiểu En Attendant Godot của Beckett chẳng hạn, mà được thể hiện kín đáo bằng cách giễu cợt cái phi lý của những quy ước xã hội thông thường. Thực vậy, hôn nhân là một quy ước “trong” luân lý trang trọng nhất của chúng ta. Và hai nhân vật chính đã ngoại tình, tóm lại đã bất cần cái quy ước đó... Nhưng tức cười hơn, The Lover còn tiến thêm một bước. Là quy ước “ngoài” luân lý của ngoại tình cũng bị gạt sang một bên. Ngoại tình thông thường đòi hỏi sự hiện hữu của người thứ ba hay người thứ tư. Cặp vợ chồng của Pinter không chịu ngoại tình theo phương cách thông thường ấy. Người này lại là nhân tình của người kia trong mối liên hệ ngoài luân lý của họ. Thay vì 4, cả hôn nhân và ngoại tình trong kịch bản vỏn vẹn chỉ có 2 mạng. Họ ngoại tình với chồng hay vợ của chính mình.
Có lẽ những lý do trên làm nhiều người không cần kiến thức kịch nghệ truờng quy vẫn ghiền kịch của Pinter. Tôi nghĩ họ thấm thía được những lời bình luận đã được phát biểu rằng khi màn kéo lên trên một kịch bản của Pinter, ta có cảm tưởng sân khấu là một tấm gương khổng lồ, không những phơi bày mọi nỗi niềm ái ố hỷ nộ của nhân vật và rộng hơn của nhân sinh, mà còn phản chiếu (tất nhiên với ít nhiều phóng đại) những nét tâm hồn “phi lý’”của người khán giả bình thường đang ngồi phía dưới.
Sau cùng, The Lover hợp với định kiến riêng của tôi là cuộc sống không buồn hay vô lý hay xấu xí đến mức tuyệt vọng. Và ngay trong một hài kịch đen như The Lover, ta cũng tìm được nét tích cực. Hai nhân vật chính trong kịch bản mới xem tưởng như một cặp trai gái chai sạn, mỏi mệt với sự sống, mỏi mệt với cả tình yêu, phóng đãng khi đối đầu với những quy ước xã hội, dù trong hay ngoài luân lý... Nhưng nhìn theo một bình diện khác, thì nhận định của ta có thể khác hoàn toàn. Là nếu bỏ qua chi tiết, không dùng văn hóa Á đông mà nghiêm khắc phê phán cái lối đú đởn hay tinh nghịch vợ chồng của một nền văn hóa khác, thì vở kịch có thể xem như tích cực. Nó chứng minh là có tình yêu. Và có những cặp nam nữ, cùng một lúc có thể yêu nhau tha thiết, dù trong hay ngoài luân lý, như là tình nhân mà cũng như là vợ chồng...
© 2005 talawas
[1]Xem bản dịch của Mai Kim Ngọc, trong Tủ sách talawas
Harold Pinter là một nhà soạn kịch danh tiếng thế giới. Ông cũng là một thi sĩ tài ba, và có thành tích trong nhiều sinh hoạt văn nghệ khác. Ông gốc Do Thái, sinh ngày 10 tháng 10, năm 1930 tại khu đông của Luân Đôn, nơi cha ông làm nghề thợ may.
Ông sáng tác vở kịch đầu tiên năm 1957. Đến năm 1967, ông đạt được những thành tích quốc tế lẫy lừng, và vở kịch Homecoming được hoan nghênh nhiệt liệt ở Broadway, kinh đô kịch nghệ của Mỹ và có lẽ cũng là của thế giới. Ông viết nhiều truyện phim trong đó có The Servant, The French Lieutenant’s Woman, vân vân. Ông được rất nhiều phần thưởng về kịch và thơ của Anh và của các nước khác, và đã được cấp bằng tiền sĩ tưởng lệ của 14 đại học trên thế giới. Và năm nay, 2005, ông được cái vinh dự tột đỉnh của nghề văn, là giải Nobel văn học. Tin vui đến với ông ít ngày sau khi ăn mừng sinh nhật thứ 75.
Ông nối tiếp một danh sách dài các nhà văn đã được giải Nobel, không những tài hoa, mà còn có lập trường chính trị rõ ràng, phần lớn là tả khuynh. Nghệ thuật không được vị nghệ thuật. Nghệ thuật không những phải vị nhân sinh chung chung, mà còn phải vị chính trị, và nhà văn phải trực diện những vấn đề thực tiễn của thời đại mình. Ông có một thành tích dài chống đối sự lạm dụng quyền lực, dù với cá nhân con người hay với cộng đồng thế giới. Ông phê phán việc đồng minh bỏ bom Serbia. Ông bất đồng với vụ xử án Slobodan Milosevic tại The Hague, không phải vì ông không thấy vị lãnh tụ này có tội, nhưng vì thủ tục pháp lý theo ông đã không được tôn trọng nghiêm túc. Nhái lời tổng thống George Bush (cha), ông đặt tên Trật tự thế giới mới cho một kịch bản ông viết gần đây để phê bình chiến tranh vùng Vịnh lần thứ nhất. Chỉ trích tổng thống George Bush (con), ông ra mắt một tập thơ phản chiến về chiến tranh Iraq hiện tại. Ông gia nhập một nhóm nhân sĩ đòi chế tài thủ tướng Blair của đất nước ông, vì tội đã gửi quân sang Iraq. Tháng 3 năm nay, ông định ngưng viết kịch để chuyên chú vào việc đấu tranh cho những chính kiến của mình. Ông tiếp tục làm thơ, nhưng tuyên bố dù sao vẫn không sao nhãng việc dấn thân vào những vấn đề cấu trúc cho một thế giới tốt đẹp.
Tin ông được chọn cho giải văn học năm nay đã tạo dư luận sôi nổi trong văn giới thế giới. Có người thấy đây là ngón tay thô bạo của Hội đồng Nobel để chọc vào con mắt Mỹ quốc. Có người lại cho rằng không có quyền phạt một thiên tài văn học vì không ưa chính kiến của ông ta. Nhưng dù phản ứng tiêu cực hay tích cực với quyết định của Hội đồng Nobel, dư luận phần đông đều công nhận tài năng của ông xuất chúng.
Chỉ có điều là những ai cho rằng giải Nobel có chức năng ghi nhận và tuởng thưởng những gì bất tử, thì thấy rằng những tác phẩm mang màu sắc chính trị dù đúng hay sai vẫn lệ thuộc vào thời gian và có thể mau già. Một số tác phẩm trúng giải gần đây xem ra đã già hơi quá nhanh. Vả lại những vấn đề chính trị đã có diễn đàn chính trị. Còn gói trong một tác phẩm nghệ thuật, với những nhân vật được dựng lên có dụng ý, thì sợ rằng tác giả nhờ tài năng mà tạo được thiện cảm quá mức nơi người đọc với chủ thuyết của mình. Tóm lại, câu chuyện vẫn là đề tài cũ của nghệ thuật vị nghệ thuật hay vị nhân sinh; chính xác hơn: nghệ thuật có phải dự phần vào đấu tranh không.
Nói chuyện người lại nghĩ đến chuyện mình. Tôi bỗng xót xa nhớ đến Trần Dần với mấy câu thơ của ông:
Tôi muốn bỏ Thơ
làm việc khác
Nhưng hôm nay tôi mê mải giữa trời mưa Chút tài mọn
tôi làm thơ chính trị
(“Nhất định thắng”, 1955)
Pinter đã làm văn làm kịch làm thơ chính trị, và xử lý một cách lỗ mãng các lãnh tụ phương Tây như hai tổng thống Mỹ là Bush cha và con, và cả thủ tướng Anh là Tony Blair của chính nước ông. Ông không ngần ngại gọi thủ tướng Blair là ngu xuẩn, và không che giấu sự nghi ngờ đối với trí thông minh của đương kim tổng thống Mỹ. Vậy mà Pinter vẫn có một cuộc sống tốt lành thoải mái, thậm chí còn được những vinh quang lớn nhất của nghề văn, trong khi Trần Dần và các bạn Nhân văn Giai phẩm của ông, chỉ vì phê phán chính quyền một cách rất chừng mực lễ độ, cũng như gián tiếp trong các dạng thức ẩn dụ xa xôi, đã phải trả giá bằng những thập niên cay đắng khổ sở… Bao giờ nhà văn Việt Nam mới có cái tự do sáng tác như Pinter và các văn nghệ sĩ phương Tây nói chung? Cái ao ước này quá thực tiễn quá cần thiết, làm cho cái ao uớc lý thuyết rằng văn học Nobel phải 100% phi chính trị nghe như xa xỉ phẩm của một tinh cầu khác.
Trở lại Pinter, ông thuộc về Trường phái Kịch nghệ Phi lý (Theater of the Absurd), nơi quy tụ những tinh tú như Samuel Beckett, Ionesco, Artaud, v.v... Ông không phải là người đầu tiên của truờng phái được giải Nobel. Beckett có vinh dự ấy trước ông, từ 1969. Nhưng khác với Beckett thích ẩn danh, thường trốn tránh báo chí, ông đón nhận vinh dự của giải Nobel một cách rất hồn nhiên. Ông tuyên bố tức thì là tin vui làm ông vui quá, không nói được nên lời, và hi vọng ngôn ngữ trở về với ông ít tháng nữa khi sang Bắc Âu lãnh thưởng. Ông còn có từ lâu trang mạng liệt kê những tác phẩm của mình để chia sẻ với những ai muốn tìm hiểu Harold Pinter.
Trường phái Kịch nghệ Phi lý thịnh hành vào những thập niên 50 và 60... Nó đồng vọng với những văn nghệ sĩ hay triết gia sau Thế chiến thứ hai như Camus hay Sartre, khi con người hoang mang vì cái vô lý của giết chóc tàn bạo... Không hoang mang sao được, khi bên Châu Âu, một dân tộc văn minh không những về kỹ nghệ, mà còn về âm nhạc, văn học, triết học như Đức lại có thể sa đọa vào đường lối Quốc Xã, để đề xướng ra những chính sách cực kỳ dã man như mưu đồ diệt chủng bằng những hỏa lò thiêu người, những trại tập trung dân chúng gốc Do Thái... Và bên kia Thái Bình Dương, khi hai quả bom nguyên tử được ném xuống Nhật, giết hại tức thì hàng vạn nhân mạng, bất kể thường dân hay binh lính, đã làm nguy cơ diệt vong của trái đất trở thành một đe dọa rất gần... Rồi sự tích trữ võ khí hạt nhân đến mức khủng khiếp trong những năm chiến tranh lạnh lại càng làm gia tăng nỗi lo âu ấy...
Đề tài cũng như kỹ thuật của những nhà viết kịch trong môn phái này khác nhau, tùy theo hoàn cảnh mỗi người, sinh trưởng ở nam hay bắc biển Manche, đông hay tây Đại Tây Dương. Nhưng triết lý của họ giống nhau, có thể gói ghém trong cái nhận định chung là nỗi niềm hậu chiến bơ vơ quá. Thế giới quen thuộc cũ vừa sụp đổ, mà tương lai lại mù mịt, nhìn chân trời đằng trước chỉ thấy trống trải, chẳng có tăm hơi của một miền đất hứa nào. Trường phái Phi lý hồ nghi, nếu không muốn nói đả phá, tất cả quy ước của xã hội cũ, của văn minh cũ. Họ thấy cuộc sống như một chuỗi sự việc vừa thảm khốc vừa vô lý, tóm lại vô cùng bi quan cho thân phận con người.
Thế rồi hơn nửa thế kỷ trôi qua từ ngày Thế chiến thứ hai chấm dứt. Ai thuở ấy bơ vơ với thế sự, nếu thật sự không cuờng điệu, bây giờ tất cũng đã nguôi ngoai. Trường phái Phi lý hình như không còn thu nạp được môn sinh mới. Lý do có thể không phải vì chủ đề tư duy của họ bị lung lay, và tất nhiên những câu hỏi siêu hình của Beckett (tại sao ta phải sinh ra góp mặt với đời, ai hỏi ý kiến ta trong việc trọng đại này, ta ở đâu tới, ta đi về đâu, v.v...) vẫn không có lời giải. Nhưng lập đi lập lại mãi những thắc mắc triết học hay tôn giáo, dù cao siêu đến đâu, cũng không tránh được nhàm chán.
Tuy nhiên, sự trăn trở thao thức của con người hậu Thế chiến thứ hai đã tạo ra những bông hoa tuyệt mỹ. Riêng với Trường phái Phi lý nói chung và Pinter nói riêng, những vở kịch của họ để lại đã vượt không gian, vượt thời gian. Chúng vẫn được giảng dậy tại trung học hay đại học đã đành, nhưng tự chúng có khả năng làm cho quần chúng dù phi hàn lâm vẫn thú vị vì giá trị nghệ thuật cao. Hình như đã là thiên tài thì dù sáng tác trong trường phái nào, dưới một nhân sinh quan hay vũ trụ quan nào, tác phẩm vẫn trở nên bất tử.
Riêng về Pinter, kịch của ông có rất nhiều cá tính. Tên ông trở thành một tĩnh từ Anh ngữ, và “Pinteresque” có nghĩa là có tính cách của nghệ thuật dựng kịch viết kịch của riêng ông, thám hiểm những vùng thăm thẳm của nội tâm, nơi những sợ hãi ngầm vô thức âm vang lại những xu hướng bản năng, kể cả bản năng dục tình vô kỷ luật. Qua kịch bản của ông, ta nghe lao xao tiếng sắt tiếng vàng của cuộc chiến muôn đời giữa cái xấu bẩm sinh và cung cách “văn minh” bên ngoài, tương tự như cuộc chiến giữa cái Id và cái Superego mà Freud đã tả. Ông dùng ngôn ngữ một cách dè sẻn cô đọng mà siêu việt. Những từ rất thông thuờng đặt vào văn cảnh của kịch bản Pinter trở nên có trọng lượng đặc biệt. Ở đây yên lặng cũng nói lên rất nhiều. Những đoạn không lời nhiều khi còn gây ấn tượng nơi khán giả mạnh hơn những phát ngôn tràng giang đại hải. Những gì nói ra (hay viết ra) không quan trọng bằng những gì không nói không viết. Ngôn ngữ như tấm màn khói để che giấu cái phần phi ngôn ngữ của con người, che giấu nhưng vẫn gợi lên. Nên chi nơi nhân vật của Pinter, lời nói thường không đi đôi với việc làm mà cũng không đi đôi với thực tại nội tâm… vậy mà vẫn bộc lộ tất cả những gì muốn bộc lộ.
Như đã nói, The Lover không nổi tiếng bằng những kịch bản khác của Pinter, nhưng tôi nghĩ nó phi chính trị nhất, và phản ánh rất trung thực nghệ thuật của ông. Thưởng lãm nó dễ hơn, vì không phải tìm văn cảnh và xuất xứ chính trị của ông, ưa gì ghét gì trong chính trường thế giới.
Có thể gọi The Lover là hài kịch, nhưng phải nói thêm đó là hài kịch đen. Như trong mọi hài kịch, những hoàn cảnh vô lý hay éo le trong tác phẩm của Pinter làm ta tức cười... Nhưng ông đẩy sự vô lý éo le xa quá chỗ tức cười, để đến chỗ rất nghiêm chỉnh, có khi xót xa...
Tôi cũng thú vị là nơi The Lover, chủ đề của Trường phái Phi lý không khai thác trên bình diện siêu hình với dụng ý triết học không ngụy trang, kiểu En Attendant Godot của Beckett chẳng hạn, mà được thể hiện kín đáo bằng cách giễu cợt cái phi lý của những quy ước xã hội thông thường. Thực vậy, hôn nhân là một quy ước “trong” luân lý trang trọng nhất của chúng ta. Và hai nhân vật chính đã ngoại tình, tóm lại đã bất cần cái quy ước đó... Nhưng tức cười hơn, The Lover còn tiến thêm một bước. Là quy ước “ngoài” luân lý của ngoại tình cũng bị gạt sang một bên. Ngoại tình thông thường đòi hỏi sự hiện hữu của người thứ ba hay người thứ tư. Cặp vợ chồng của Pinter không chịu ngoại tình theo phương cách thông thường ấy. Người này lại là nhân tình của người kia trong mối liên hệ ngoài luân lý của họ. Thay vì 4, cả hôn nhân và ngoại tình trong kịch bản vỏn vẹn chỉ có 2 mạng. Họ ngoại tình với chồng hay vợ của chính mình.
Có lẽ những lý do trên làm nhiều người không cần kiến thức kịch nghệ truờng quy vẫn ghiền kịch của Pinter. Tôi nghĩ họ thấm thía được những lời bình luận đã được phát biểu rằng khi màn kéo lên trên một kịch bản của Pinter, ta có cảm tưởng sân khấu là một tấm gương khổng lồ, không những phơi bày mọi nỗi niềm ái ố hỷ nộ của nhân vật và rộng hơn của nhân sinh, mà còn phản chiếu (tất nhiên với ít nhiều phóng đại) những nét tâm hồn “phi lý’”của người khán giả bình thường đang ngồi phía dưới.
Sau cùng, The Lover hợp với định kiến riêng của tôi là cuộc sống không buồn hay vô lý hay xấu xí đến mức tuyệt vọng. Và ngay trong một hài kịch đen như The Lover, ta cũng tìm được nét tích cực. Hai nhân vật chính trong kịch bản mới xem tưởng như một cặp trai gái chai sạn, mỏi mệt với sự sống, mỏi mệt với cả tình yêu, phóng đãng khi đối đầu với những quy ước xã hội, dù trong hay ngoài luân lý... Nhưng nhìn theo một bình diện khác, thì nhận định của ta có thể khác hoàn toàn. Là nếu bỏ qua chi tiết, không dùng văn hóa Á đông mà nghiêm khắc phê phán cái lối đú đởn hay tinh nghịch vợ chồng của một nền văn hóa khác, thì vở kịch có thể xem như tích cực. Nó chứng minh là có tình yêu. Và có những cặp nam nữ, cùng một lúc có thể yêu nhau tha thiết, dù trong hay ngoài luân lý, như là tình nhân mà cũng như là vợ chồng...
© 2005 talawas
[1]Xem bản dịch của Mai Kim Ngọc, trong Tủ sách talawas
TRẦN ĐAN HÀ * VÕ PHƯƠC HIẾU
| Đọc " Một thuở yêu nhau " của Võ Phước Hiếu
- Trần đan Hà -
| |
|
Truyện dài của Nhà văn Võ Phước Hiếu. Một cây viết kỳ cựu trong làng Văn học từ trong nước ra đến hải ngoại. Với một tấm lòng luôn trung thành và yêu chuộng văn chương chữ nghĩa. Không chỉ có khả năng về Quốc ngữ, mà còn thông thạo về Tây học nên chẳng những đã góp phần vào công việc bảo tồn và phát huy nền Văn hóa nước nhà, lại còn đóng góp vào lãnh vực về “Văn hóa Hội nhập” rất đa dạng, và thành công cả hai mặt ấy. Hiện tại ông đang điều hành Nhóm Văn Hóa Pháp-Việt (1 Allée des Peupliers. 59320 Hallennes Lez Haubourdin (France) cùng với nhà xuất bản Hương Cau. NƯỚC ĐƯC VÀ DÂN NHẬP CƯ = THO= THƠ LUÂN HOÁN= THỤY KHUÊ * VĂN HỌC HẢI NGOẠI
NƯỚC ĐƯC VÀ DÂN NHẬP CƯ
Nhiều người dân địa phương đã bắt đầu khóa cửa nhà vào ban đêm - điều họ chưa từng phải làm trước kia...
Người dân thị trấn Calden của Đức đã từng “trải thảm đỏ” để đón người di cư, nhưng giờ đây, họ đang cảm thấy hối tiếc về quyết định đó.
Theo tờ Washington Post, những người di cư đổ tới Calden đã nhận được sự chào đón nồng nhiệt của người dân địa phương. Hàng hóa mà người dân thị trấn này quyên góp để ủng hộ dân di cư chất đầy 4 garage. Một khu lều lớn được dựng lên ở sân bay của thị trấn, làm nơi ở tạm thời cho 1.400 người di cư.
Tuy nhiên, cũng giống như nhiều người Đức khác từng giang rộng vòng tay đón làn sóng người di cư lớn nhất đổ tới châu Âu từ sau thế chiến thứ hai, người dân Calden đang nghĩ lại.
Đối mặt với thực tế
Một người di cư chụp ảnh với Thủ tướng Đức Angela Merkel. Bà Merkel được coi là nhà lãnh đạo châu Âu "hảo tâm" nhất với người di cư.
Sự hối tiếc về quyết định đón người di cư của người dân Calden càng gia tăng sau một vụ bạo loạn mà người di cư gây ra ở thị trấn 3.000 dân này.
Cảnh tượng hỗn loạn đã xảy ra vào bữa trưa ngày thứ Bảy tuần trước, khi một thanh niên 19 tuổi người Albani cắt ngang những người đang xếp hàng chờ đến lượt lấy đồ ăn ở khu trại di cư. Một người đàn ông 43 tuổi người Pakistan đã mắng nhiếc thanh niên này, hai bên lời qua tiếng lại, và xô xát xảy ra.
Ngay lập tức, 300 người di cư khác rút bình xịt hơi cay và gậy gộc kim loại lao vào tấn công để bênh vực cho bạn mình.
Cảnh sát và xe cấp cứu đã được điều động tới hiện trường. Người dân thị trấn Calden bàng hoàng. 50 cảnh sát đã phải chật vật trong nhiều giờ đồng hồ mới lập lại được trật tự. 3 cảnh sát phải nhập viện vì bị thương.
“Bạn biết đấy, khi người tị nạn mới đến đây, tôi nghĩ là chúng tôi phải giúp họ. Nhưng giờ thì tôi có cách nhìn khác. Tôi không chắc là chúng tôi còn có thể tiếp tục giúp quá nhiều người đến từ quá nhiều quốc gia khác nhau nữa hay không”, ông Harry Kloska, 46 tuổi, một người dân Calden, nói.
Đức là quốc gia đón lượng người di cư lớn nhất tới châu Âu. Từ đầu năm đến nay, nước này đã tiếp nhận hơn nửa triệu người di cư.
Tuy vậy, căng thẳng đã bắt đầu nổi lên ở những thị trấn Đức như Calden, và giờ là lúc người Đức phải đối mặt với thực tế. Tâm lý lo ngại của người Đức đối với người di cư có lẽ được thể hiện rõ nét nhất qua tỷ lệ ủng hộ suy giảm đối với Thủ tướng Angela Merkel - nhà lãnh đạo châu Âu “hảo tâm” nhất đối với dân di cư.
Trong những cuộc thăm dò dư luận gần đây, tỷ lệ ủng hộ của bà Merkel đã giảm 3-5 điểm phần trăm. Theo một cuộc thăm dò của Stern/RTL, tỷ lệ ủng hộ dành cho đương kim Thủ tướng Đức hiện là 49%, mức thấp nhất kể từ đầu năm 2015.
Đêm thứ Tư và rạng sáng ngày thứ Năm tuần trước, bạo lực đã nổ ra ở hai trung tâm tị nạn thuộc thành phố Hamburg miền Bắc nước Đức. Hàng trăm người di cư đã dùng gậy gỗ để tấn công lẫn nhau.
Tại Calden, thị trấn cách thủ đô Berlin 242 dặm về phía Tây Nam, nhiều người dân địa phương đã bắt đầu khóa cửa nhà vào ban đêm - điều họ chưa từng phải làm trước kia.
Một bà mẹ trong thị trấn đã cáo buộc những người mới đến quấy rối tình dục cô con gái 17 tuổi của bà ở một trạm xe bus. “Dĩ nhiên là chúng tôi rất sợ”, người mẹ nói.
Thị trưởng Maik Mackewitz của Calden nói nhiều phụ nữ trẻ địa phương giờ đã không còn dám chạy bộ ở khu rừng gần thị trấn, “vì họ sợ những nhóm thanh niên trẻ cứ lởn vởn quanh đó”.
Cửa hiệu thực phẩm Edeka ở Calden thì đã lần đầu tiên phải thuê bảo vệ sau khi người di cư vào cửa hàng, bóc các gói hàng và không trả tiền.
“Thật là lộn xộn”, thị trường Mackewitz ngao ngán nói.
Mọi chuyện đang thay đổi
Nhiều người Đức lo ngại đất nước của họ đang “nhập khẩu” căng thẳng sắc tộc và tôn giáo từ các quốc gia của người di cư. Cảnh sát Đức đã lên tiếng kêu gọi chia các khu nhà tạm cho người di cư theo tôn giáo và dân tộc để tránh sự va chạm.
Theo giới chức Đức, ở thành phố Suhl thuộc miền Trung nước này hồi giữa tháng 8, một nhóm người Hồi giáo đến từ Afghanistan, Iraq và Syria đã truy đuổi một thanh niên theo đạo Thiên chúa giáo người Afghanistan, sau khi anh này cho những trang kinh Koran vào bồn toa-lét và xả nước tại một trại di cư. 6 cảnh sát đã bị thương khi nỗ lực ngăn chặn vụ ẩu đả.
“Đây đúng là một cú sốc lớn. Cảnh sát chúng tôi chưa bao giờ bị tấn công như thế”, phát ngôn viên Fred Jaeger của cảnh sát thành phố Suhl nói.
Những vụ việc như vậy đã trở thành cơ sở để các nhóm cực hữu ở Đức, bao gồm các nhóm phát xít mới và Đảng Dân chủ Quốc gia, chống lại người di cư mạnh hơn, bằng cả lời nói và hành động. Năm ngoái, ở Đức có 198 vụ tấn công người di cư. Năm nay, đến ngày 21/9 đã có 437 vụ, chủ yếu ở vùng phía Đông.
Ở thành phố Greiz thuộc phía Đông Đức, phe cực tả đã tổ chức ít nhất 10 cuộc biểu tình chống người di cư trong thời gian gần đây.
Vào tháng 7, một nhóm 4 người di cư Syria đã bị một nhóm người Đức đánh đập dã man ngay ở quảng trường thành phố. Những người di cư này nói họ chỉ hỏi những người Đức kia về số điện thoại để gọi taxi.
Các địa phương ở phía Tây nước Đức vốn cởi mở hơn với người di cư, nhưng mọi chuyện ở đó cũng đang thay đổi.
Cha xứ Frank Hemmelmann của nhà thờ Johannes ở Calden nói rằng người dân trong thị trấn này không có đủ thời gian để chuẩn bị cho sự xuất hiện của những người di cư. Vào tháng 7, chính quyền thông báo là những người di cư sắp tới, và chỉ hai ngày sau, khu lều trại cho dân di cư đã được dựng lên.
Theo cha Hemmelmann, ngay từ trước cuộc bạo loạn tuần này, lo ngại đã gia tăng. Người dân ở các vùng lân cận không còn dám tới Calden để thăm quan hay mua sắm nữa, vì dè chừng những người di cư.
THƠ LUÂN HOÁN
Trang Thơ
nửa tháng 9-2015
Luân Hoán
GIỌT TÌNH TIỄN ẤU THƠ BẠC MỆNH
khi buồn quá lửng lơ hồn không đậu
đủ thơm tình đưa tiễn kẻ thăng thiên
Luân Hoán
ngồi viết đi viết lại
tay gõ tới gõ lui
những con chữ xuất hiện
những dòng chữ đui mù
năm mười dòng xóa bỏ
bảy tám dòng ngậm ngùi
trôi thầm theo nước mắt
nhạt nhòa mờ con ngươi
đã từ lâu tôi sợ
gần như không dám nhìn
chỉ lướt qua vội vã
hình khổ nạn các em
lần này cũng không khác
sau khi đọc bản tin
mắt liếc qua vội vã
tay đè nhẹ lên tim
tối qua lên giường muộn
dậy sớm hơn mặt trời
ngồi đọc viết đủ thứ
không mở được niềm vui
hình như tôi đang nợ
ai đó một cái gì
trong xa xăm tiềm thức
vang những tiếng thầm thì
tự nhiên tôi muốn ngắm
ảnh "cậu bé di dân"
nằm úp bên mép biển
sóng cát gió quây quần
bé như vừa vọc cát
nghịch nước theo thói quen
say cùng trò đùa giỡn
gió ru ngủ rồi chăng
hồn nhiên tuổi thơ ấu
bé nằm như búp bê
bất động trong sinh động
không gian rộng bốn bề
không tin bé vừa lạc
mất linh hồn ngây thơ
bé chết mà sự sống
trên thân thể dạt dào
tôi nhìn từng sợi tóc
mảnh mai bên mép tai
một vành tai trường thọ
theo sách tướng an bài
bé hoàn toàn tươi mát
quần áo cùng đôi giày
nói lên một mầm sống
được nâng niu trên tay
nhìn bắp chân của bé
mũn mĩm trắng ngà ngà
đôi chân vừa thích chạy
hơn là đi tà tà
nhìn bàn tay của bé
thong dong mở rộng ra
ngỡ như bé chờ nắm
những niềm vui hiền hòa
không thể không tưởng tượng
bé tập nói ê a
và trước đây mấy tiếng
nũng nụi gọi mẹ cha
vậy mà bé đã ngã
sóng nhồi bé mấy lần
bé uống bao nhiêu nước
vị mặn ngọt biết không
không hình dung ra được
mức độ bé kinh hoàng
bé khóc hay là ngất
trong phút giây hỗn mang
lúc nào phổi ngừng thở
tim ngừng đập, một mình
anh bé cùng gặp nạn
mây nắng bay vô tình
bé chìm rồi bé nổi
sóng dìu bé vào bờ
linh ngư nào nâng đỡ
nguyên vẹn thân ấu thơ
khi còn cười còn nói
theo người thân ra đi
làm sao bé biết được
đổi đời là cái gì
hỡi ơi những đói khổ
những áp bức bất công
đời đời còn tồn tại
mở chưa những tấm lòng
người đời giàu nhân đạo
chẳng lẽ nào thả trôi
bé gởi đến thế giới
bản cáo trạng không lời
bảo trời xanh có mắt
thượng đế có uy quyền
tôi tin và cầu khẩn
những thương yêu hữu duyên
phải chi bé không mất
sẽ cùng quốc tịch tôi
dì bé lo bảo lãnh
định mệnh hay là xui ?
tôi cũng nhìn đôi mắt
quá buồn của phóng viên
nhìn đôi tay nhiếp ảnh
như gặp điều linh thiêng
khóc bé triệu người khóc
thương tình triệu người thương
tôi viết bừa nói nhảm
không sáng nổi ngọn hương
xin tiễn anh em bé
chưa qua thời bé con
cầu nguyện sự quá vãng
đời mở lòng rộng hơn
xin gởi lòng thành kính
chia buồn cùng gia đình
tôi, ông cha tuổi trẻ
kính chia một tràng kinh
6,27 PM - 05-9-2015
*
KHÔNG ĐỀ
tôi cảm nhận được tôi cười
bằng môi các cháu, tâm người chính tôi
thương yêu đang thắp niềm vui
lên lòng cuộc sống đời người bao dung
xin loan rộng giùm tin mừng
đến toàn thế giới hưởng chung nỗi niềm
run tay viết vụng liên miên
sửa đi sửa lại chung riêng lộn dòng
lòng tôi tôi tỏ không xong
hóa ra vui quá thành lòng vòng thêm
ngắm những đôi mắt nhìn lên
thấy ra thế giới mông mênh màu hồng
cảm ơn cậu bé yên nằm
nghìn thu trên bãi biển trầm luân xa
hồn em tinh túy nở hoa
cho tình nhân loại mở ra kịp thời
bao nhiêu nụ cười trên môi
nhờ em mà có cuộc đời sáng trăng
riêng tôi trở lại thăng bằng
ngồi trên mặt đất nói năng rõ ràng:
chúng ta có một địa đàng
đẹp hơn tiên cảnh huy hoàng cao xa
trái đất là một cái nhà
đủ nền đủ mái chính là yêu thương
xin đừng chê tôi cải lương
quả thật lúng túng vô phương tỏ lòng
và chắc chắn viết không xong
vì điều định viết nằm trong mọi người
tóm lại tôi thấy thật vui
*
MỘT ĐOẠN RUỘT THỪA KHÚC VƯỢT BIÊN
kính xin phép những thuyền nhân
không hân hạnh được làm thuyền nhân
nhắc chuyện vượt biên vẫn xót lòng
gió bão trời mây dồn sức đánh
nhúm người kiệt sức giữa mênh mông
có lẽ Thánh Thần Phật Chúa ... xa
thấu mà không kịp cứu phong ba
câu kinh yếu sức tàn hơi đọc
gió tạt vào chân nước vỡ òa
Thủy Mộ Viên Linh (1) táng mấy người
hàng nghìn hàng vạn cũng như nhau
cá ăn sóng xé rong xanh đậy
hồn lặn hay bay đến những đâu ?
chẳng được là người dám vượt biên
hình dung không rõ dưới lòng thuyền
người vô trật tự nằm như sắp
bó gối nhìn nhau cầu Phật Tiên
trời nước bao la vũ trụ mù
hay là ảo ảnh cõi chân như
thuyền là chiếc lá tre trôi nổi
chìm xuống nhô lên nặng ngậm ngùi
đã bỏ quê hương sao chần chờ
hành trang thương tiếc nghìn cân sao
hình như tất cả cùng vuốt mặt
tự tiễn đưa mình tìm kiếp sau
từng đọc Pulau... Võ Kỳ Điền (1)
bão giông hải tặc đã thay phiên...
Thuyền Nhân nguồn chữ Mai Kim Ngọc (1)
bèo bọt đong đưa mấy nỗi niềm
thương cảm ngậm ngùi đọng từng trang
văn thơ âm nhạc có giải oan
hồn thân hạt bụi chìm hư ảo
hồn vói tay xuôi cửa địa đàng
tổng kết bao nhiêu xác trẻ thơ
sống với đời vui được mấy giờ
không quyền tự chọn không quan điểm
không cả nấm mồ chôn ước mơ
không dám vượt biên chẳng biết gì
đêm đen biển động đáy âm ty
bàn tay Tạ Tỵ không buồn vẽ (1)
Đáy Địa Ngục (1) hằn nước mắt ghi
đầy ắp trong lòng nỗi xót xa
sao mà vụng quá mở không ra
hay là mắc cở ngại ăn có
nên mãi ngậm luôn đến quá già
nhân chuyện vượt biên của nước người
lòng buồn tự phá mình mua vui
viết chơi cho có người chê trách
một cách đẩy mình xa ngậm ngùi
xin trách có chừng thôi quí nhân
những người lấy lại được đôi phần
đời xưa đất cũ trôi không lại
gắng giữ xanh tình một chữ tâm
8.32 AM - 06-9-2015
(1) Tên tác giả và tác phẩm những cuốn sách đã xuất bản về vượt biển
*
NHỜ VỢ
tôi với bà vợ lớn
đúng là rồng với mèo (1)
ngày ngày vẫn đấu khẩu
đêm đêm vẫn leo trèo
tôi với bà vợ nhỏ
ngày ngày ngồi chung bàn
đêm đêm thường khó ngủ
nhấp nhỏm tôi mò sang
vợ lớn dạy tôi sống
lộn xộn và ngang tàng
vợ nhỏ tập tôi biết
sống ngăn nắp đàng hoàng
mừng cả hai bà vợ
được mắt và chịu chơi
nên tôi ngồi chững chạc
mai mốt đi thảnh thơi
tôi có số nhờ vợ
hẳn đã tu mấy đời
và còn tu tiếp tục
kiếp sau chắc lại chơi...
tái bút:
lâu lâu biết nịnh vợ
để khỏi phải bị hờn
lì xì thêm ánh mắt
như thời chưa dám hôn
3.58 AM - 02-9-2015
(1) tuổi Thìn và tuổi Mẹo (cách xa 11 năm)
*
LAO ĐỘNG TRONG NGÀY LỄ LAO ĐỘNG
cho Lý, hôm nay (thứ hai 07-9), em vẫn đi làm !
và ta tiếp tục nói xàm mình ta
tay em vừa trắng vừa tròn
không cho ai gối sao mòn một bên ? (Ca Dao)
ngày lễ lao động hôm nay
đầu thu vài chiếc lá bay cầm chừng
ta không nhờ em đấm lưng
em lại nhờ ngược bóp giùm cổ tay
coi kìa nũng nịu gì đây
ơi con mèo ướt lâu nay không cần
chừ tập làm nũng phải không
được thôi ta sẽ nắn gân cho mình
tay em như nhánh cây xinh
đủ tròn đủ méo theo hình ca dao
ta đâu có gối khi nào
chắc thằng thi sĩ mô vào phá đây
không sao, ta chỉnh lại ngay
chụm môi nhẹ thổi tình đầy dán lên
lạ lùng vẫn móp một bên
dán đi dán lại chênh vênh, mệt rồi
hôm nay nghỉ lễ em ơi
lễ lao động đó xài người ít thôi
đợi mai ta sẽ hôn bồi
không cần hạn chế một nơi chỗ nào
cảm ơn hồn vía ca dao
nhờ người ta đỡ lao đao rất nhiều
làm thơ = lao động xíu xiu
tình trong thơ đổ rất nhiều tinh hoa
lại rồi, ... thôi khép ba hoa
9-2015
*
THƠ HAY PHẦN LỚN NHỜ EM
1.
bây giờ tôi đang là tôi
chốc nữa tôi mất hẳn tôi không chừng
đêm qua bất chợt hồi xuân
hôm nay tuy chẳng mỏi lưng nhưng mà
thấy cần đi bộ trong nhà
gọi là thể dục tà tà dưỡng sinh
còn yêu em gắng giữ mình
sẵn sàng đầy đủ nuôi tình thảnh thơi
nán lại ý định VỀ TRỜI.-,
TRÔI SÔNG
hay CHẾT TRONG (lòng) NGƯỜI
thuở xưa
không hẳn chỉ thích mây mưa
mà còn tâm đắc sớm trưa gieo vần
ra đi lo ngại mất phần
nịnh em thua mấy ông thần giỏi thơ
một Trần Mạnh Hảo hồng hào
lời trong chữ viết như trao chân tình
một Hà Sỹ Liêm thông minh
tưởng như láu cá nhưng tình ca dao
chỉ nêu chơi hai ngôi sao
còn vô số kể thi hào tình yêu
2.
giai nhân mỗi ngày một nhiều
thơ tình chưa viết bao nhiêu đã già
tội nghiệp trái tim hào hoa
hối hả đập nhịp tình ca ngợi tình
trời trao trọng trách cho mình
dám đâu để lạc bóng hình mỹ nhân
hình như kiếp trước nợ nần
chừ cung kính trả đôi phần cho em
3.
người khôn kín đáo nhìn em
tôi khôn hơn nữa khen em tối ngày
bắt chữ nghĩa phải ra tay
buộc trái tim phải loay hoay đơm tình
ngắt lén chùm nắng lung linh
cài lên da thịt hiển linh thơm lừng
khai dối rằng chỉ nhớ nhung
con đường em bước điểm dừng gót hoa
lỡ như em phát hiện ra
tôi yêu em chắc cũng tha chớ gì
có ghét xin phạt cấp kỳ
buộc tôi hôn gió hay quì hôn chân...
4.
câu thơ lãng xẹt ấm dần
hồng hào tình ý chín phần nhờ em
hiểu mình thơm phứt cái tên
nhờ em cho phép yêu em hẳn hòi
nịnh em viết tới sáng mai
viết qua ngày mốt chẳng dài bao nhiêu
tôi nguyện dành khoảng đời chiều
viết thành kinh tụng tình yêu em và
thở cho em nở thành hoa
7.49 AM - 05-9-2015
*
THƠ LÀM LÚC LƯỜI BIẾNG
1.
gõ hoài mòn gom bút chì
quạnh hiu chẳng thấy vơi đi chút nào
xác phàm như vạt nắng chao
leo lắt mỗi lúc mỗi hao hụt dần
2.
tay phải giúp hồn thăng đi
tay trái vừa chống vừa tì đỡ thân
cùi chỏ câm lặng chai bầm
bỗng sưng như trái banh bông buồn buồn
3.
làm thơ dở bị vợ chê
tự nhiên mất hứng quê quê bất ngờ
không chừng gập lại ngón thơ
trở về lại ngón vu vơ đo đường
4.
rơi sâu vào nỗi chán chường
nghĩ thầm đến lúc phải nhường cuộc chơi
cho người và để nghỉ ngơi
lấy sức xuống dưới tạo đời sống riêng
5.
lạ lùng qua mấy đêm liền
chiêm bao gặp mãi một điềm báo chung
một mình giữa cõi vô cùng
cảnh đẹp lạnh lẽo không chân dung người
6.
hai hàng cây lá còn xanh
đầu thu vàng nắng rung cành chim bay
mai sau trên đoạn đường này
vắng tôi gió bụi mỗi ngày ra sao
7.
hắt hơi sương khói vi trùng
trong tôi tinh khiết bay tung ra ngoài
mai này còn có những ai
tiếp thu thở tiếp cái tài xạo tôi
8.
tạo ra một cách ngồi thiền
một chân đạp đất tiếp liền cõi dương
một tay giữ hơi chiếu giường
dành hai con mắt chứa buồn vu vơ
9.
nhớ em là nhớ đến người
nhớ người là nhớ đến đời sống tôi
nhớ tôi là nhớ em rồi
vòng quanh nỗi nhớ một thời dương gian
10.
nếu hôm nay chưa chuyện gì
ngày mai gõ tiếp tùy nghi chuyện lòng
ứng cùng với khoảng thinh không
khó nắn trước nỗi long đong thế nào
11.
chờ
6.01 AM - 09-9-2015
*
HÔN
" ông trời có đức hiếu sinh "
riêng tôi có đức hiếu tình nên chi
ai cho phép, hôn tức thì
tạo nguồn thương nhớ có gì phải lo
hôn trán, hôn má thăm dò
ai lim dim mắt lần mò hôn môi
hôn là uống bớt làn hơi
của người đang thở chơi vơi phiêu bồng
nếm hương nước bọt nồng nồng
lưỡi rà lưỡi ngọt lòng vòng đê mê
chạm vào răng nướu tê tê
gặp phải răng khểnh càng phê đậm đà
vụng về của thuở mười ba
vẫn còn lấp vấp hít hà đến nay
có phải tôi vẫn thơ ngây
hay lâu không có ai bày dạy thêm
vẫn chờ rộng lượng các em
cho tôi thực tập lại xem thế nào
môi tôi đầy ắp ca dao
hôn xong em sẽ làm thơ được liền
tôi đang dành sẵn ưu tiên
3.07 AM - 30-8-2015
luân hoán
THANH PHONG * NGƯỜI ZIT ZÌ ZẬY?
Ở Mỹ 40 năm vẫn còn có ông Việt như thế này!
October 4, 2015
Trạm thu mua phế liệu ở góc đường Newland và Westminster, nơi xảy ra một vụ cãi vã kịch liệt giữa một ông Việt Nam và một bà Mỹ trắng hôm thứ Tư, 30 tháng 9, 2015. (Thanh Phong/Viễn Đông) Trong số báo Viễn Đông ra ngày thứ Sáu, 2 tháng 10, 2015 có đăng …
Trạm thu mua phế liệu ở góc đường Newland và Westminster, nơi xảy ra một vụ cãi vã kịch liệt giữa một ông Việt Nam và một bà Mỹ trắng hôm thứ Tư, 30 tháng 9, 2015. (Thanh Phong/Viễn Đông)
Trong số báo Viễn Đông ra ngày thứ Sáu, 2 tháng 10, 2015 có đăng 5 bản tin về một số người Việt làm những chuyện xấu hổ lây cho cộng đồng Việt Nam: Dược sĩ Scott Trần ở Nebraska gian lận Medicaid số tiền lên tới $14.4 triệu Mỹ kim; bà Phan H. Kim ở Chicago lái xe tông người rơi xuống mương rồi chạy luôn; anh Nguyễn Duy Minh ở Virginia giết chồng của vợ cũ, anh Danny Nguyễn 22 tuổi ở Boston đi vẽ bậy trên tường bị bắt, cô Lê Trâm 18 tuổi ở Houston bắn chết bạn trai. Tại Littlle Saigon, một chuyện đáng xấu hổ khác xảy ra ngay vào trưa thứ Tư, 30 tháng 9, 2015, mà người viết vô tình chứng kiến từ đầu đến cuối tại vựa thu mua phế liệu kế bên chợ Stater Bros gần ngả tư Newland và Westminster.
Trong số người sắp hàng chờ đến phiên mình bán ve chai có một phụ nữ Mỹ trắng, trạc trên 40 tuổi. Trước người này vài ba người có một bà cụ Việt Nam, và sau lưng người phụ nữ Mỹ này có năm, bảy người khác đứng chờ. Một người đàn ông Việt Nam độ ngoài 50 tuổi kéo cái thùng đựng một số ve chai của ông đến sau lưng bà cụ Việt Nam. Người phụ nữ Mỹ lên tiếng, kêu anh này phải sắp hàng phía sau. Người đàn ông Việt sừng sổ ngay với người này, “Tao đến sau bà già này, biết chưa?” Người phụ nữ Mỹ nói, “Không cần biết, đến sau phải sắp hàng sau.”
Người đàn ông không chịu, cứ một, hai nói là anh ta đến sau bà già Việt Nam nhưng đậu xe ở chỗ kia để lựa chai ra chai, lon ra lon nên vào sau. Người phụ nữ Mỹ nhất định không chịu. Hai bên cãi nhau kịch liệt, người đàn ông Việt Nam chửi thô tục, gọi người phụ nữ kia là đồ chó. Người phụ nữ Mỹ cũng gọi anh chàng này “Mày mới là đồ chó.”
Người thu mua ve chai là một người Việt Nam họ Hoàng. Anh này nói với người phụ nữ Mỹ, “You yên tâm, đừng sợ, tôi sẽ không mua của người đó trước you. Hồi nãy tôi đã nói rồi, phải sắp hàng, ông ta không chịu. Bây giờ cứ theo thứ tự ai sắp hàng trước tôi mua trước.”Hai bên lại tiếp tục chỉ tay vào nhau cãi rất hăng.
Có lẽ đuối lý và muốn “nổ” với người phụ nữ Mỹ, ông trung niên này nói, “Tao là bác sĩ, mày biết chưa?” Người phụ nữ Mỹ và những người đứng đó cười! Người phụ nữ nói, “Tao chưa thấy người bác sĩ Việt Nam nào phải đi lượm mấy cái này bán, mày là bác sĩ hả, bác sĩ gì mày?”
Nghe người đàn bà Mỹ hỏi như vậy và thấy mấy người trong hàng cười, người đàn ông lúc đó nói với bà cụ Việt Nam, “Tôi cho bà hết đó, tôi không cần nữa!” và ông ta quay đi. Đi được hai ba bước, ông ta quay lại chỉ tay vào người đàn bà Mỹ nói: “Mày là đồ chó.”
Ra tới chỗ đậu xe cách chỗ hai người cãi nhau chừng sáu, bảy bước, người đàn ông rút cái bóp trong túi quần ra, chìa cái thẻ (không ai nhìn rõ thẻ gì) và ông ta nhắc lại với người phụ nữ Mỹ, “Coi này, tao là bác sĩ nghe rõ chưa?” Nói rồi ông lên xe phóng đi.
Bà cụ già người Việt, mặc dù được ông kia cho một ít ve chai nhưng bà cũng không bênh. Bà cụ nói, “Hồi nãy tôi đã bảo ông ta rồi, muốn lẹ thì bỏ một ít chai lọ vào cái thùng để kế sau tôi, nhưng không nghe; bà Mỹ kia cự là phải rồi; mà không hiểu sao lại còn khoe mình là bác sĩ? Làm gì có bác sĩ nào phải đi lượm ba cái này bán bao giờ!”
Một người đàn ông đứng xem nói với chúng tôi, “Ở Mỹ này 40 năm rồi mà một phép lịch sự tối thiểu cũng không học được. Mấy năm trước đây, người Việt mình có tật hễ đến trễ nhưng cứ muốn được trước, thành thử không cần xếp hàng, cứ thấy chỗ phía trên có người Việt đứng bèn lại gần, giả vờ nói chuyện thân mật như người trong nhà rồi chen vào để được đứng trước. Sau khi nhiều người Mỹ, Mễ và cả người Việt lên tiếng, tệ nạn đó bây giờ gần như chấm dứt, nay không ngờ lại thấy xuất hiện một ông Việt Nam có hành động quái gở này, Người phụ nữ Mỹ dạy cho bài học như vậy thật không biết xấu hổ. Đã vậy còn nổ mình là bác sĩ, không biết nhục. Ai mà tin thứ đó là bác sĩ!”
Một vị khác chen vào, “Ngoài cái tật xấu đó, tôi thấy nhiều người Việt còn một cái tật chưa bỏ, có khi còn đang phát triển mạnh; là cái tật nói điện thoại oang oang ở nơi công cộng như chỗ không người. Thậm chí trong phòng mạch bác sĩ, chờ ở nhà bank hay bưu điện, cầm cái cell phone lên là cứ nói thả cửa như ở nhà, bắt mọi người phải nghe những chuyện không đâu, chán quá! Tại sao không thể nói nhỏ hay để về nhà hãy nói.” Ông kia nói, “Không phải đâu! Mấy người đó chắc cũng sanh ra ở kho đạn Long Bình hay kho đạn Thành Tuy Hạ gì đó, muốn khoe cái Iphone năm, IPhone sáu gì đó mà. Thôi kệ thây họ, họ viện cớ xứ Mỹ là xứ tự do nên cứ để cho họ nổ, càng nổ càng bị mọi người khinh ghét chứ có ai ưa cái loại người như vậy đâu.”
THANH PHONG / Nguồn: Theo Báo Viễn Đông
Trạm thu mua phế liệu ở góc đường Newland và Westminster, nơi xảy ra một vụ cãi vã kịch liệt giữa một ông Việt Nam và một bà Mỹ trắng hôm thứ Tư, 30 tháng 9, 2015. (Thanh Phong/Viễn Đông) Trong số báo Viễn Đông ra ngày thứ Sáu, 2 tháng 10, 2015 có đăng …
Trạm thu mua phế liệu ở góc đường Newland và Westminster, nơi xảy ra một vụ cãi vã kịch liệt giữa một ông Việt Nam và một bà Mỹ trắng hôm thứ Tư, 30 tháng 9, 2015. (Thanh Phong/Viễn Đông)
Trong số báo Viễn Đông ra ngày thứ Sáu, 2 tháng 10, 2015 có đăng 5 bản tin về một số người Việt làm những chuyện xấu hổ lây cho cộng đồng Việt Nam: Dược sĩ Scott Trần ở Nebraska gian lận Medicaid số tiền lên tới $14.4 triệu Mỹ kim; bà Phan H. Kim ở Chicago lái xe tông người rơi xuống mương rồi chạy luôn; anh Nguyễn Duy Minh ở Virginia giết chồng của vợ cũ, anh Danny Nguyễn 22 tuổi ở Boston đi vẽ bậy trên tường bị bắt, cô Lê Trâm 18 tuổi ở Houston bắn chết bạn trai. Tại Littlle Saigon, một chuyện đáng xấu hổ khác xảy ra ngay vào trưa thứ Tư, 30 tháng 9, 2015, mà người viết vô tình chứng kiến từ đầu đến cuối tại vựa thu mua phế liệu kế bên chợ Stater Bros gần ngả tư Newland và Westminster.
Trong số người sắp hàng chờ đến phiên mình bán ve chai có một phụ nữ Mỹ trắng, trạc trên 40 tuổi. Trước người này vài ba người có một bà cụ Việt Nam, và sau lưng người phụ nữ Mỹ này có năm, bảy người khác đứng chờ. Một người đàn ông Việt Nam độ ngoài 50 tuổi kéo cái thùng đựng một số ve chai của ông đến sau lưng bà cụ Việt Nam. Người phụ nữ Mỹ lên tiếng, kêu anh này phải sắp hàng phía sau. Người đàn ông Việt sừng sổ ngay với người này, “Tao đến sau bà già này, biết chưa?” Người phụ nữ Mỹ nói, “Không cần biết, đến sau phải sắp hàng sau.”
Người đàn ông không chịu, cứ một, hai nói là anh ta đến sau bà già Việt Nam nhưng đậu xe ở chỗ kia để lựa chai ra chai, lon ra lon nên vào sau. Người phụ nữ Mỹ nhất định không chịu. Hai bên cãi nhau kịch liệt, người đàn ông Việt Nam chửi thô tục, gọi người phụ nữ kia là đồ chó. Người phụ nữ Mỹ cũng gọi anh chàng này “Mày mới là đồ chó.”
Người thu mua ve chai là một người Việt Nam họ Hoàng. Anh này nói với người phụ nữ Mỹ, “You yên tâm, đừng sợ, tôi sẽ không mua của người đó trước you. Hồi nãy tôi đã nói rồi, phải sắp hàng, ông ta không chịu. Bây giờ cứ theo thứ tự ai sắp hàng trước tôi mua trước.”Hai bên lại tiếp tục chỉ tay vào nhau cãi rất hăng.
Có lẽ đuối lý và muốn “nổ” với người phụ nữ Mỹ, ông trung niên này nói, “Tao là bác sĩ, mày biết chưa?” Người phụ nữ Mỹ và những người đứng đó cười! Người phụ nữ nói, “Tao chưa thấy người bác sĩ Việt Nam nào phải đi lượm mấy cái này bán, mày là bác sĩ hả, bác sĩ gì mày?”
Nghe người đàn bà Mỹ hỏi như vậy và thấy mấy người trong hàng cười, người đàn ông lúc đó nói với bà cụ Việt Nam, “Tôi cho bà hết đó, tôi không cần nữa!” và ông ta quay đi. Đi được hai ba bước, ông ta quay lại chỉ tay vào người đàn bà Mỹ nói: “Mày là đồ chó.”
Ra tới chỗ đậu xe cách chỗ hai người cãi nhau chừng sáu, bảy bước, người đàn ông rút cái bóp trong túi quần ra, chìa cái thẻ (không ai nhìn rõ thẻ gì) và ông ta nhắc lại với người phụ nữ Mỹ, “Coi này, tao là bác sĩ nghe rõ chưa?” Nói rồi ông lên xe phóng đi.
Bà cụ già người Việt, mặc dù được ông kia cho một ít ve chai nhưng bà cũng không bênh. Bà cụ nói, “Hồi nãy tôi đã bảo ông ta rồi, muốn lẹ thì bỏ một ít chai lọ vào cái thùng để kế sau tôi, nhưng không nghe; bà Mỹ kia cự là phải rồi; mà không hiểu sao lại còn khoe mình là bác sĩ? Làm gì có bác sĩ nào phải đi lượm ba cái này bán bao giờ!”
Một người đàn ông đứng xem nói với chúng tôi, “Ở Mỹ này 40 năm rồi mà một phép lịch sự tối thiểu cũng không học được. Mấy năm trước đây, người Việt mình có tật hễ đến trễ nhưng cứ muốn được trước, thành thử không cần xếp hàng, cứ thấy chỗ phía trên có người Việt đứng bèn lại gần, giả vờ nói chuyện thân mật như người trong nhà rồi chen vào để được đứng trước. Sau khi nhiều người Mỹ, Mễ và cả người Việt lên tiếng, tệ nạn đó bây giờ gần như chấm dứt, nay không ngờ lại thấy xuất hiện một ông Việt Nam có hành động quái gở này, Người phụ nữ Mỹ dạy cho bài học như vậy thật không biết xấu hổ. Đã vậy còn nổ mình là bác sĩ, không biết nhục. Ai mà tin thứ đó là bác sĩ!”
Một vị khác chen vào, “Ngoài cái tật xấu đó, tôi thấy nhiều người Việt còn một cái tật chưa bỏ, có khi còn đang phát triển mạnh; là cái tật nói điện thoại oang oang ở nơi công cộng như chỗ không người. Thậm chí trong phòng mạch bác sĩ, chờ ở nhà bank hay bưu điện, cầm cái cell phone lên là cứ nói thả cửa như ở nhà, bắt mọi người phải nghe những chuyện không đâu, chán quá! Tại sao không thể nói nhỏ hay để về nhà hãy nói.” Ông kia nói, “Không phải đâu! Mấy người đó chắc cũng sanh ra ở kho đạn Long Bình hay kho đạn Thành Tuy Hạ gì đó, muốn khoe cái Iphone năm, IPhone sáu gì đó mà. Thôi kệ thây họ, họ viện cớ xứ Mỹ là xứ tự do nên cứ để cho họ nổ, càng nổ càng bị mọi người khinh ghét chứ có ai ưa cái loại người như vậy đâu.”
THANH PHONG / Nguồn: Theo Báo Viễn Đông
Labels: BÊN KIA BỜ ĐẠI DƯƠNG 386
Nhắc đến Hoa Sen, không ai không liên tưởng đến bốn câu thơ lục bát đã khoát lên vỏ đóa hoa này như một huyền thoại:
![31342702,34327080,highRes,h_10005368307]( "31342702,34327080,highRes,h_10005368307")
Wolfgang Borchert sanh ngày 20 tháng 5 năm 1921 tại Hamburg, mất ngày 20 tháng 11 năm 1947 tại Basel (Thuỵ Sĩ), là nhà văn, nhà thơ và nghệ sĩ sân khấu. Tác phẩm của ông ngày nay được đưa vào giảng dạy trong các trường trung học ở Đức, là những ví dụ tiêu biểu cho dòng văn học đổ nát "Trümmerliteratur" (hay Kahlschlagliteratur) sau chiến tranh.
HOA LAN * CÁNH SEN TRONG BÙN
Cánh Sen Trong Bùn
Hoa lan.
Hoa lan.
Trong đầm gì đẹp bằng Sen.
Lá xanh bông trắng, lại chen nhụy vàng.
Nhụy vàng bông trắng lá xanh.
Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn.
Nhưng riêng đối với tôi, trong ký ức chỉ còn mẩu chuyện nho nhỏ dưới đây để nhớ đến một loài hoa không vỡ này.
Lúc tôi học Đệ Tam trường Bùi Thị Xuân ở Đà Lạt, thầy dạy Toán rất trẻ và rất đẹp trai. Chỉ phải tội thầy là dân ở miền ngoài, nên giờ Hình Học khi phải giảng về mấy cái hình tròn tròn vuông vuông mặt phẳng.
Chúng tôi phải bấm bụng nhịn cười, khi nghe thầy gọi nó là “Mợt Phởng”.
Năm sau về lại Nha Trang học Đệ Nhị, nhân duyên vẫn đưa đẩy xui khiến sao cho tôi gặp một ông thầy dạy Toán khác, cũng vẫn trẻ và vẫn đẹp trai. Lần này thầy gọi cái hình vuông là “Mẹt Phẻng”.
Tuy tiếng nói có làm giảm đi phần nào sự thu hút của thầy với đám học trò con gái mới lớn, nhưng vẫn có người Ra ngẩn vào ngơ với thầy.
Chẳng thế sao một lần vào lớp, thầy phải vội dùng khăn chùi nhanh hai câu thơ Vịnh Đóa Sen một cách châm chọc:
Trong đầm gì đẹp bằng Sen.
Mắt to mắt nhỏ, lại chen cục ghèn.
Có người ghen với người yêu của thầy đó! Tên nàng là Sen, nên phải hứng chịu hai câu thơ cải biên gợi hình gợi cảm đến thế.
Nếu tôi mở đầu cho Truyện Hoa Sen bằng những giọng điệu phũ phàng như thế, các bạn sẽ tự hỏi: Cần gì Hoa Lan phải mất công biến thành Hoa Sen. Cứ ở nguyên tình trạng cũ, có phải đẹp hơn là Mắt to mắt nhỏ lại chen cục ghèn.
Ấy! Cái hay của Hoa Sen là Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn. Cho dù ai có nói ngả nói nghiêng, Hoa Sen vẫn ung dung tự tại vươn lên cao khỏi vũng bùn.
Nhìn một đóa Sen, đa số đều tỏ lòng kính trọng, không dám giỡn cợt, đùa vui.
Các bậc làm cha mẹ, sinh con gái hay chọn những tên mỹ miều như: Liên Hương, Ngọc Liên …
Riêng tôi chỉ thích tên bằng chữ Nôm, hay nhất là tên Hương Sen, thơm như mùi trà Tàu ướp hoa sen, đượm đầy hương vị tình tự dân tộc.
Nhắc đến chữ Nôm, các bạn cho phép tôi được lạc đề kể câu chuyện này: Chẳng là văn chương chúng ta chịu nhiều ảnh hưởng của Trung Hoa, tên tuổi đặt ra phải dùng từ Hán Việt cho hay. Con gái phải tên là Hồng Vân, chứ không ai dám gọi là Mây Hồng, yêu mến hoa sen phải đặt là Liên Hương chứ không gọi Hương Sen. Riêng tôi rất chịu đèn hai cái tên Việt Nam chay này, nghe nó dễ thương làm sao ấy!
Để cách mạng hóa tên gọi thuần túy đầy tính chất nước mắm nhĩ này, tôi nhất định đòi một vị cao tăng ở Việt Nam cho Pháp danh là Diệu Lòng thay vì Diệu Tâm như từ thuở khai sinh lập địa đến giờ.
Vị Đại lão Hòa Thượng phải khuyên tôi: Thầy cho con pháp danh Diệu Hạnh rất hợp với chị bạn con là Diệu Tiết. Con gái được chữ Tiết Hạnh Khả Phong là hay lắm rồi! Nói xong Thầy lấy card visit ra trở mặt sau, viết tên cúng cơm của tôi cùng pháp danh Diệu Hạnh rồi ký tên lên phái quy y kiểu mới trao cho tôi.
Vài hôm sau tôi lặn lội lên tận Thao Hối Am ở Bình Dương thăm thầy.
Chị Thị giả của thầy ra mở cổng hỏi lớn:
- Có phải chị Diệu Lòng đó không?
Tôi hân hoan ra mặt, cái tên Diệu Lòng dầu sao cũng được đón nhận một cách chân tình, mặc dù trên giấy tờ vẫn chưa được chính thức.
Lúc về lại xứ Đức, chị bạn đạo với pháp danh Diệu Tiết đã thán phục tôi sát đất, khi thấy tôi mang về một pháp danh mới mà khi ghép hai tên lại. Thôi tôi không dám viết ra, sợ các bạn lại liên tưởng đến đĩa Tiết Lòng béo ngậy mà hỏng hết đường tu phải tội.
Câu chuyện vẫn chưa kết thúc, hôm Tết con gà vừa rồi Thầy có gửi thiệp chúc Tết cho các Phật tử phương xa. Vì không biết địa chỉ của tôi, Thầy viết lên phong bì hàng chữ: Nhờ chuyển dùm cho phật tử Diệu Lòng.
Thế là tôi được chính thức mang pháp danh hằng đêm mình thường ấp ủ.
Trở về Đóa Sen tinh khiết, nghe đâu Sen có rất nhiều màu, trắng xanh vàng đỏ đủ loại. Nhưng trên thực tế tôi chỉ biết có hai màu là trắng với hồng, còn những màu kia chắc phải đến cõi Tịnh Độ của Phật A Di Đà mới gặp.
Một đặc điểm của Hoa Sen là hoa và quả xuất hiện đồng thời. Thuở bé tôi hay lấy hột sen non màu vàng óng làm nải chuối cau thật xinh.
Nhắc đến Hoa Sen, tôi lại liên tưởng ngay đến Bộ kinh Đại Thừa Diệu Pháp Liên Hoa, Đức Phật đã thuyết giảng trước khi nhập diệt. Trong đó có Phẩm số 2 phương tiện, nhờ xử dụng thuần thục phẩm này, tôi đã hóa giải cho những lần đi chui, trốn chồng lên Chùa hay Thiền Đường, về không bao giờ bị bể.
Tôi phải kể rõ thêm về đoạn này, không các bạn lại hiểu lầm. Vợ đi chùa là điều tốt phải mừng, tại sao lại cấm cản. Các bạn ạ! Cũng tại tôi quá trớn, thời gian trước cứ bỏ chồng con ở nhà, lên chùa làm công quả liên miên.
Cứ tưởng thế là giúp đời, giúp người, nhưng người đáng được giúp nhiều nhất vẫn là ông chồng ở ngay cạnh mình. Người đã còng lưng ra đi làm nuôi mình, mình lại bỏ bê.
Mỗi cuối tuần được vợ cho ăn mì gói, hay bát cơm nguội hẩm hiu, hỗ trợ cho vợ lên chùa làm công quả. Lỡ vợ có đạt được quả vị nào sẽ được chia đôi theo đúng tinh thần: Có phước cùng hưởng, Có họa cùng chia.
Tình trạng này kéo dài được vài năm, con đường công danh sự nghiệp bên cửa Phật của tôi càng ngày càng thăng tiến như tên lửa xuyên lục địa. Tôi giữ một lúc đến mấy chức vụ, điện thoại lúc nào cũng reo vang tìm cô Thiện Giới.
Chồng tôi hết chịu nổi cảnh dưới mắt nhìn của ông đó là Ăn cơm nhà vác ngà voi của vợ mình.
Chàng nhất định ra tay, lôi cổ vợ về áp dụng 8 điều Đức Phật dạy người phụ nữ. Chỉ cần thực hành cho chàng điều thứ nhất thôi cũng đủ mãn nguyện rồi.
Phải thương yêu và chiều chuộng chồng.
Tôi không còn đường nào khác hơn là ở nhà áp dụng triệt để đường lối và chính sách lãnh đạo của chồng.
Các bạn đạo phải quán câu Thành Trụ Hoại Diệt, duyên đến rồi duyên đi cho đỡ đau lòng.
Tôi thuộc loại chân đi, bây giờ bị quản thúc tại gia với mật lệnh Cấm Khẩu, chịu sao cho thấu. May nhờ tu giỏi phát sinh Trí Tuệ, tôi dùng phẩm phương tiện để thoát vòng vây.
Mỗi thứ bảy đẹp trời, tôi vác xe đạp ra dạo vài khúc nhạc:
Anh ơi! Em đi xe đạp dạo bờ hồ ăn kem nghe!
Cơm nước để sẵn đó, bố con ăn trước đi đừng chờ em.
Chàng rất hài lòng, thấy tôi chịu khó giữ gìn sức khỏe, phải sống lâu để phục vụ chàng. Ra khỏi nhà tôi đổi lộ trình, thay vì quẹo phải ra bờ hồ, tôi cua trái đến thiền đường. Vì đến trễ tôi bỏ mất mục Thiền Hành, nhưng chẳng sao tôi đã Thiền Xe Đạp rồi. Ăn cơm Chánh Niệm xong, ca hát nhạc Thiền đã đời cho đến gần giờ nấu cơm chiều, tôi từ từ Xả Thiền, đạp xe qua hai cánh rừng về nhà.
Từ ba năm nay, áp dụng phẩm phương tiện để đi chùa. Các bạn đừng tưởng tôi mang tội nói dối. Không, tôi không nói dối một tí ti nào, tôi chỉ bảo rằng Em đi xe đạp và ăn kem. Hai điều đó tôi đã thực hiện, còn phần cuối đến chùa ai bắt mà mình phải khai.
Tuy nhiên trong ba năm nay chàng đã biết tỏng là tôi có đến chùa thường xuyên, bằng chứng là mỗi lần tôi về đều mang cho chàng xôi chè, bánh chuối… để hối lộ. Chàng vẫn ăn tỉnh bơ, không thèm tra hỏi ở đâu, lại còn hỏi sao lần này xôi vị không có mấy cọng dừa.
Cái quả ngon ngọt của hoa Sen là Hạt Sen, ai mà chẳng biết ly chè hạt sen Sâm Bổ Lượng giải nhiệt mỗi trưa hè oi ả. Mứt Sen trần không thể thiếu trong ngày Tết, ăn hạt sen sẽ chữa bệnh mất ngủ.
Ngó Sen làm gỏi chay mặn đủ kiểu, chỉ khác nhau ở mấy con tôm luộc đỏ au nằm hóng gió trên mặt đĩa.
Tôi phải ngừng tả chân ở phần này, vì ruột gan muốn xuống đường đòi quyền sống. Người Nam hay nói là Nghe tả làm người ta thèm muốn chết!
Trong thời gian đi sinh hoạt ở chùa chiền hoặc thiền đường, tôi hay được diện kiến với những câu chuyện vui hay những mẩu đối thoại, tôi cho là tâm đắc.
Muốn chia xẻ với các bạn, nhưng nếu bạn nào đọc xong phê câu Chuyện nhạt như nước ốc, tôi cũng đành chịu, vì tài kể chuyện của mình chỉ có thế thôi.
Nhắc đến bạn đạo, tôi phải kể đến một nhân vật khá quan trọng, xuất hiện khá nhiều trong cuộc đời tu hành của tôi.
Các bạn đừng hiểu lầm hai chữ Tu Hành tôi dùng ở đây, rồi tưởng tượng ra hình ảnh tôi với đầu tròn áo vuông. Không, Tu tức là Sửa, Hành tức là Làm. Nghĩa là luôn luôn Sửa sai, Sửa Tâm, Sửa Ý, Sửa những cái gì chưa được tốt…
Đấy là bác Diệu Thủy, người mà suýt tí nữa tôi phải mua nải chuối để ra mắt nhận làm sư phụ.
Bác có tài văn thơ, hở ra câu nào là toàn ca dao tục ngữ, gần bác ai chịu khó học hỏi sẽ tiến mau tiến mạnh trên con đường văn học.
Chẳng hạn khi giao công việc cho ai không đúng khả năng, bác chêm câu: Không có chó bắt mèo ăn cứt. Mới đầu nghe cũng chối tai, nhưng sau nghe riết cũng quen, có người dám bạo gan xài tiếp.
Bác có tài bói quẻ bàn xâm, ngày Tết bác mặc áo tràng ngồi đoán quẻ, thu hoạch cho chùa không biết bao nhiêu tài lộc. Vì bác đoán đúng quá, nên các thí chủ thưởng công bác ào ào.
Có khó gì đâu, tay nào đến xin xăm cũng xoay qua ba chữ Tình, Tiền và Danh Vọng, bác chỉ cần bắt nọn vài câu là tự khai ra hết, chỉ cần dựa theo đó mà tán rộng ra thôi.
Cuối câu bao giờ bác cũng thòng vào đoạn: Tu là chuyển nghiệp, Ở hiền gặp lành, Có đức mặc sức mà ăn. Con ạ!
Các đám con cháu ở chùa của bác cần được bác dạy dỗ nhiều.
Ai đời đến chùa còn mang cả con gà luộc, thuốc lá ba số Năm, tiền Đô-la do Ngân hàng Âm Phủ phát hành, rượu đế để lên mâm cúng.
Mở nắp chai rượu cho các cụ ngửi mùi, hết tuần hương đậy lại đem về nhậu tiếp.
Sau một thời gian khuyên bảo, đám con cháu của bác đã khá ra, không dám đem những vật bất tịnh đến chùa.
Nhưng không ai có thể cản được những câu khấn treo giá đánh bạc với Phật kiểu fifty fifty như:
Con xin khấn đầu ăn mày lộc ngài. Xin ngài phù hộ cho con trúng được mối này, con sẽ chia đôi cho ngài một nửa.
Dĩ nhiên nếu trúng mánh, cái thùng Phước Sương của chùa sẽ nhận được hết tài lộc. Còn vấn đề chia chác như thế nào, có giữ đúng lời hứa cho Ngài năm chục phần trăm hay không, chỉ có đương sự mới biết được.
Tôi sở dĩ muốn làm đệ tử của bác, vì muốn kế thừa sự nghiệp bói toán của bác.
Dùng phương tiện bói quẻ xin xăm, để đưa các thiện nam tín nữ lên cứu cánh niết bàn.
Tuy nhiên đường tu còn lắm chông gai, mục đích chưa đi đến đâu, chồng tôi đã lôi cổ về nhà bắt tu tại gia, theo đường Tịnh Khẩu và hướng Nhập Thất không giao thiệp với bên ngoài.
Tôi đành ngâm hai câu giải sầu:
Thế Chiến Quốc, thế Xuân Thu.
Gặp thời thế thế thời phải thế.
Bác Diệu Thủy tu theo trường phái “Thiền Tịnh song tu. Như mãnh hổ thêm vuốt“.
Mỗi lần các Thầy Cô bên Làng sang mở khóa tu, bác đều mời đến nhà tiếp đãi, theo đúng tinh thần Khách Tăng đến thăm như Phật Bà giáng thế.
Vì là đệ tử tập sự, tôi được bác gọi đến chung vui. Tuy trong bụng mừng được đi ăn, nhưng tôi vẫn khách sáo dùng câu bác hay nói:Ăn một bát cháo, lội ba quãng đồng.
Có lần bác tiếp đãi các Thầy trẻ tuổi từ Việt Nam và Đài Loan sang, bác thường lên mặt kẻ cả khuyên các Thầy hãy gắng tu hành tinh tấn, đừng để các Ma Nữ quyến rũ mà hỏng đường tu.
Một Thầy rất vui tính trả lời:
- Bác ơi! Ma Nữ chỉ bắt những người đẹp trai học giỏi con nhà giàu như Ngài A Nan thôi. Còn như tụi con đây, chẳng Ma Nữ nào chịu thèm bắt hết. Bác đừng lo!
Những năm trước còn khỏe, bác làm công quả cho chùa thật đáng ngại.
Với tài gói bánh chưng trứ danh của bác, đến dịp Tết thiên hạ thi nhau đặt bác gói đến hàng chục chiếc, chay mặn tùy khẩu.
Có lần Thầy trụ trì ở Hannover về hướng dẫn khóa tu, bác chọn những chiếc bánh chưng hấp dẫn nhất, đem lên cúng dường.
Khi mở ra, một miếng thịt ba chỉ mỡ màng rơi trên đĩa, làm bác ngỡ ngàng than câu: Mỗi tuổi nó đuổi xuân đi, bây giờ già rồi đâm lẫn, chắc Phật cũng xá tội.
Phật có bao giờ bắt tội ai đâu, lúc nào Ngài cũng ngồi trên đài sen, nở nụ cười từ bi, nhìn lũ con ngài lăng xăng phía dưới, hay dở gì ngài cũng cười cả.
Một nhân vật khác quan trọng còn có phần hơn nữa, đó là bác Năm Trực Ngộ, nhưng tôi nhắc đến sau vì theo truyền thống Âu Tây, Lady first bác Diệu Thủy là phụ nữ được ưu tiên hàng đầu.
Bác Năm Trực Ngộ được mệnh danh là Ông già Ba Tri, quê ở Bến Tre.
Có người cho bác thuộc loại ngang tàng Điếc không sợ súng, nhưng đối với tôi bác mang hình ảnh của một Triệu Tử Long về già. Đơn thương độc mã, một người một ngựa tung hoành trong Núi Thứu, bảo vệ cho lý tưởng Đạo Pháp của mình.
Cái pháp danh Trực Ngộ của bác cũng mang một huyền thoại.
Vì lỡ sinh ra trong giới trí thức, quanh người được quấn một vòng đai Nhị Nguyên. Bác không tin, không phục bất cứ chủ thuyết tôn giáo nào.
Chỉ cần hiểu sai câu niệm Phật, cái gì mà Nam dzô, thay vì Nam Mô, bác đã khước từ bao nhiêu cơ hội đến với đạo pháp.
Cho đến một hôm, nhân duyên chín mùi, một vị Đại Lão Hòa Thượng với giọng nói thật hiền từ như ông Ngoại khuyên cháu, đã khõ đầu khai thị cho bác mở con mắt Tuệ và tặng bác pháp danh Trực Ngộ.
Trong ngôi Niệm Phật Đường mang tên một ngọn núi nơi Đức Phật ngày xưa hay thuyết pháp, bác là người có công sáng tạo ra nhờ tài ngoại giao với chính quyền Đức.
Tôi lúc ấy chỉ theo mẹ đi lễ chùa rồi làm quen với vợ chồng bác.
Bác Năm gái với pháp danh Đạt Huệ, phụ giúp những việc từ thiện, thư từ giúp đỡ tài chánh cho các thuyền nhân còn kẹt trên đảo.
Nên có lần được một người không quen biết ái mộ viết thơ xin tiền, đề ngoài phong bì: Kính gởi Đại Đức Đạt Huệ.
Nghe đâu Đại Đức Đạt Huệ lúc trước là cô giáo dạy môn Toán, nên chùa tận dụng tài năng cho giữ chức Thủ Quỹ.
Chắc tài tính toán cộng trừ nhân chia tiền cúng dường quá chính xác, nên năm nào cũng được bầu lại.
Họ định cho làm thủ quỹ suốt đời, nhưng nửa chừng Đại Đức phải theo chồng đi về miệt dưới ở với con cháu.
Cái công lớn nhất của vợ chồng bác Năm là khi mở cửa bức tường ở Bá Linh, bác đã áp dụng câu Cửa Chùa rộng mở, chứa hết tất cả các người tỵ nạn tràn sang.
Mãi về sau này khi ngôi Niệm Phật Đường chuyển sang ngôi Chùa Núi Thứu. Tôi mới chập chững bước vào làm công quả cho chùa.
Lúc ấy bác giữ chức Gia Trưởng, trông coi đám nhi đồng trong Gia Đình Phật Tử.
Với vốn liếng Phật Pháp nhỏ nhoi của tôi lúc bấy giờ, làm sao tôi không bái sư nhận bác làm sư phụ.
Tuy chưa được chính thức truyền tâm ấn, nhưng mỗi lần gặp bác ở chốn hội hè nào, tôi đều mang theo nải chuối cau nhỏ tặng bác làm quà.
Bác thường dúi tay tôi những bản photocopy về kinh điển hay những bài Pháp của các bậc Thiền Sư nổi tiếng.
Chúng tôi sinh hoạt chung với nhau, một già một trẻ thật tương đắc, như có cùng một tần số, một mục đích chung muốn làm tốt hơn nơi mình đang sinh hoạt, để mang lại lợi ích cho cộng đồng.
Ấy thế mà không dễ! Thiên hạ đại đa số chỉ muốn giậm chân nơi phương tiện, có vẻ thoải mái hơn là lên cứu cánh Niết bàn.
Năm nào cũng cái trò lắc xăm, gặp quẻ xấu hạ hạ, vất đi xin quẻ khác, lắc đến khi nào gặp quẻ thượng thượng mới hớn hở đem ra cho bác Diệu Thủy đoán giải.
Đầu năm tiền vô như nước, làm ăn phát tài, gặp người trong mộng và một điều ước mới là được giấy tờ ở lại, ai cũng hài lòng.
Bác Năm rất ưu tư cho tình trạng đám con cháu bác Diệu Thủy, cứ sợ người thân chết đi sẽ bị đày xuống địa ngục, nên đổ hết tiền của vào làm ma chay tụng niệm mong Phật A Di Đà thương tình cho tỵ nạn bên trển.
Tôi nhớ mỗi sáng thứ bảy, ngày cúng Thất cho các hương linh quá cố.
Bác với tôi nháy nhau ra hàng giậu sau sân chùa giao công tác phát truyền đơn, băng giảng phản tuyên truyền. Chống đối chính sách cấp thông hành giả cho lên cõi Tịnh Độ.
Bác bảo tôi:
- Cô làm thì được, chứ tui như con cọp chưa làm gì chỉ đi sột sột đã bị chụp mũ rồi.
Tôi sốt sắng:
- Chú đừng lo, cháu là con rắn loại rắn lục, luồn lách hay lắm, không bị bể đâu.
Càng ngày tôi càng thấy công lao gây dựng của bác tan tành theo mây khói, người ta tìm cách thu hẹp môi trường hoạt động của bác.
Nhiều người phẫn nộ khi nhìn cảnh vắt chanh bỏ vỏ, nhưng bác vẫn cười trừ không nói năng gì, chỉ đi xuống bếp làm Bồ Tát rửa chén, dọn sạch sẽ nơi mình đến.
Đối với tôi bác là một vị Đại thiện hữu tri thức, biết bao kinh điển, băng giảng bác trao tận tay cho tôi về nghe, có băng bị câm thu không ra tiếng.
Bác Diệu Thủy cũng mến bác, mỗi lần con cháu bác không biết trời trăng đem thuốc lá thơm lên cúng, bác tịch thu ngay tại chỗ, đem giấu về cho bác Năm hút đỡ ghiền.
Bác Năm rất thích sưu tầm tài liệu về Đạo Pháp, từ những bài giảng mang tính chất cao siêu đến những câu vè được dân gian hóa, hay thơ cải biên kiểu:
Mồ tổ bay ơi! Nó chửi tao.
Khi chưa hiểu đạo giận làm sao.
Đến khi hiểu được không gì lạ.
Mồ tổ bay ơi! Nó chửi tao.
Tôi phải ghi lại bản chánh dưới đây cho các bạn đối chiếu, xem nghệ thuật cải biên của ai đó đáng mặt cao thủ thượng thừa:
Mù tỏa Lô Sơn sóng Triết Giang.
Khi chưa đến đặng hận muôn trùng.
Đến rồi về lại không gì lạ.
Mù tỏa Lô Sơn sóng Triết Giang.
Từ ngày bác Năm từ giã xứ Bá Linh, cả tăng thân như thiếu đi bóng mát của một cây cổ thụ ngàn năm.
Hoa lan.
Giới Thiệu tác giả Wolfgang Borchert
Wolfgang Borchert sanh ngày 20 tháng 5 năm 1921 tại Hamburg, mất ngày 20 tháng 11 năm 1947 tại Basel (Thuỵ Sĩ), là nhà văn, nhà thơ và nghệ sĩ sân khấu. Tác phẩm của ông ngày nay được đưa vào giảng dạy trong các trường trung học ở Đức, là những ví dụ tiêu biểu cho dòng văn học đổ nát "Trümmerliteratur" (hay Kahlschlagliteratur) sau chiến tranh.
Năm 1941, ngay sau khi vừa tốt nghiệp trường nghệ thuật sân khấu, Borchert bị động viên vào Lực lượng Vệ quốc của Đức quốc xã và bị điều về mặt trận miền Đông. Tại chiến trường Smolensk ông bị thương ở bàn tay trái. Ngón tay giữa bị phẫu thuật cắt bỏ. Tháng 7 năm 1942, Borchert bị đưa ra toà án binh Nümberg với tội danh "Tự huỷ hoại thân thể" cùng mức án tử hình. Borchert được toà án tha bổng nhưng sau đó lại bị truy tố về tội chỉ trích chống đối chính quyền bằng nhiều hình thức: thơ, văn, thư từ, kịch bản sân khấu. Ông bị chính quyền Phát xít bắt giam nhiều lần và bị đưa trở ra chiến trường trong tình trạng thương tật và bệnh hoạn. Tháng 3 năm 1945, tại phòng tuyến ở Frankfurt, ông bị quân đội đồng minh bắt làm tù binh. Borchert đào thoát khỏi trại giam, lê tấm thân suy kiệt và bệnh tật trên suốt con đường bộ dài 600 cây số để trở về lại thành phố quê hương.
Trong quãng đời ngắn ngủi còn lại sau chiến tranh, bằng một nỗ lực kiên cường và một khát vọng sống mãnh liệt, Borchert không ngừng cố gắng vượt qua bệnh tật và đau đớn để đến với công việc. Các tác phẩm văn chương nổi tiếng của Borchert được sáng tác vội vã trong những ngày từ sân khấu chuyển sang giường bệnh, từ giường bệnh về lại sân khấu. Ngày tháng cô đơn cuối cùng ở nhà thương Babel, trong những cơn động kinh và tình trạng xuất huyết nội tạng, Borchert vẫn miệt mài viết. Dann gibt es nur einlà tác phẩm phản chiến nổi danh và cũng là tác phẩm cuối cùng của ông.
Ngày 21 tháng 11 năm 1945, tin buồn đến với khán giả thành phố quê hương Hamburg, ngay trong đêm vở kịch Draußen vor der Tür lần đầu được trình diễn trên sân khấu và thành công rực rỡ. Borchert đã qua đời một ngày trước đó, ở tuổi 26.
Wolfgang Borchert viết về bộ mặt thật tàn khốc của chiến tranh và thân phận bi thảm của con người. Câu văn đơn giản ngắn gọn, bỏ qua những ràng buộc ngữ pháp, đôi lúc vỡ vụn. Bài văn mang dáng vóc của một bài thơ vận chuyển theo nhịp điệu, tốc độ và sự dồn nén. Như những tác phẩm thuộc dòng văn học đổ vỡ khác, chúng thường không có khởi đầu và cũng không có kết cuộc, chúng mang bộ mặt phẳng lì vô cảm trên một thân thể thương tật.
*********
Lời tri ân Borchert
Thưa tiên sinh,
tôi mạo muội dịch ba tác phẩm của tiên sinh để giới thiệu với độc giả Việt Nam: một khuôn mặt tiêu biểu của dòng văn học đổ nát, một ý thức phản chiến quật cường và một khát vọng tự do. Ba bản dịch này phải trải qua bảy tháng dài hoang mang lo nghĩ, bởi vì tôi không chắc là mình có hiểu rõ được tâm tình của tiên sinh hay không. Nhiều đêm liền, tôi ngồi trong bóng đêm. Giữa lòng chiến hào đổ nát. Ngoài kia súng đạn vang rền. Những con người cầm súng bắn vào những con người không quen biết. Những con người gục ngã ngay trong chiếc hố mình vừa mới đào. Những bộ xương trắng phơi trên tuyết trắng. Những kẻ vì cái chết của đồng loại mà được phong thưởng. Trong bóng tối hãi hùng ấy, lời thì thầm của tiên sinh làm tôi thức tỉnh:
"Và còn một kẻ nữa – HẮN ĐÃ RA LỆNH."
Thưa tiên sinh,
những ngày được "làm quen" với tiên sinh tôi ngẫm ra một điều: sự giản dị và chân thật trong văn chương là con đường ngắn nhất để đi vào tâm hồn người đọc. Cảm ơn đoạn đường đã được đồng hành cùng tiên sinh. Sau này nếu có chia tay nhau trên những nẻo đường tự do trùng điệp, những kỷ niệm giản dị và chân thật ấy vẫn mãi khắc sâu trong lòng.
Lưu Thuỷ Hương
Radi
Lưu Thủy Hương chuyển ngữ
Đêm nay Radi ở bên tôi. Vẫn mái tóc vàng và nụ cười trên khuôn mặt rộng mềm mại. Cặp mắt hắn cũng như mọi khi: hơi nhút nhát và hơi thiếu tự tin. Cũng vẫn vài sợi râu vàng lún phún.
Tất cả vẫn thế.
Radi, cậu chết rồi mà, tôi nói.
Vâng, hắn trả lời, xin đừng cười.
Tại sao mình phải cười?
Các cậu luôn cười mình, mình biết đấy. Bởi vì mình có dáng đi buồn cười và dọc đường đến trường cứ ba hoa về bọn con gái, những đứa mà mình không hề quen. Các cậu cứ hay cười chuyện đấy. Và bởi vì mình là đứa luôn hơi rụt rè một tí, mình biết rõ như thế.
Cậu chết đã lâu chưa? tôi hỏi.
Chưa, chưa lâu, hắn nói. Nhưng mình ngã xuống ngay mùa đông. Bọn chúng không chôn hẳn mình xuống đất được. Đông đá cả. Tất cả cứng như đá.
Ôi phải rồi, cậu tử trận ở Nga mà, đúng không?
Vâng, ngay mùa đông đầu tiên. Này bạn, đừng cười nhé, chẳng hay ho gì chuyện nằm chết ở Nga. Mọi thứ đối với mình xa lạ quá. Cây cối cũng xa lạ làm sao. Buồn lắm, cậu có biết không. Đa phần là cây hắc dương. Chỗ mình nằm, thuần một loài hắc dương buồn thảm. Và mấy hòn đá đôi khi cũng than vãn. Bởi vì chúng phải mang thân phận là những hòn đá Nga. Và những cánh rừng rên xiết mỗi đêm. Bởi vì chúng phải chịu thân phận là những cánh rừng Nga. Và tuyết gào thét. Bởi vì chúng phải là tuyết Nga. Vâng, tất cả đều xa lạ. Tất cả xa lạ biết nhường nào.
Radi ngồi lên mép giường của tôi và im lặng.
Có thể cậu thấy ghét mọi thứ như thế, vì cậu phải chết ở đấy, tôi nói.
Hắn nhìn tôi: cậu nghĩ thế sao? Không đâu, bạn, tất cả đều xa lạ một cách khủng khiếp. Tất cả. Hắn nhìn đầu gối mình. Tất cả sao mà xa lạ. Cả chính bản thân.
Chính bản thân?
Vâng, xin đừng cười. Đúng là thế đấy. Ngay chính bản thân cũng hóa xa lạ một cách khủng khiếp. Đừng cười nhé bạn, bởi thế mà tối nay mình tìm đến cậu. Mình muốn có lần tâm sự với cậu chuyện đấy.
Với mình?
Vâng, xin đừng cười, chỉ với cậu. Cậu biết rõ mình mà, đúng không?
Thì mình vẫn tưởng thế.
Không sao. Cậu biết mình rất tường tận. Ý mình muốn nói cái vẻ bề ngoài của mình ấy mà. Không phải mình là người như thế nào. Mình nghĩ cậu biết rõ vóc dáng của mình, đúng không?
Vâng, thì cậu tóc vàng. Cậu có bộ mặt đầy đặn.
Không đâu, cứ nói thẳng rằng khuôn mặt mình có nét dịu dàng. Mình biết điều ấy mà. Thế nhé –
Vâng, thì cậu có một bộ mặt mang nét dịu dàng. Một khuôn mặt rộng và luôn tươi cười.
Ừ, ừ. Và cặp mắt của mình?
Mắt của cậu luôn có một chút… , một chút buồn bã và kỳ bí.
Đừng có bốc phét nhé. Mình có cặp mắt rất rụt rè và thiếu tự tin, bởi vì mình không hề biết các cậu có tin tất cả những thứ mình kể về bọn con gái không. Rồi sao nữa? Mặt mày mình luôn nhẵn bóng?
Không, cậu không như thế. Cậu luôn có râu vàng lún phún trên cằm. Cậu tưởng người ta không nhìn thấy. Nhưng bọn mình luôn thấy chúng.
Và các cậu cười.
Và bọn mình cười.
Radi ngồi trên mép giường tôi và xoa lòng bàn tay lên đầu gối. Vâng, hắn thì thầm, mình như thế. Chính xác là như thế.
Và rồi hắn đột nhiên nhìn tôi bằng cặp mắt lo sợ của hắn. Cậu làm cho mình một việc nhé? Nhưng đừng cười, xin cậu đừng cười. Hãy đi với mình.
Sang Nga?
Ừ, nhanh lắm. Chỉ trong chớp mắt. Vì cậu vẫn còn biết mình rất rõ, xin cậu.
Hắn nắm lấy tay tôi. Nó như là tuyết. Hoàn toàn mát lạnh. Hoàn toàn rời rạc. Hoàn toàn nhẹ bỗng.
Chúng tôi đứng giữa vài cội hắc dương. Có cái gì hơi sáng nằm kia. Đi, Radi nói, mình nằm ở đấy. Tôi thấy một bộ xương người, như là cái tôi từng biết trong trường học. Một khối kim loại màu nâu lục nằm bên cạnh. Đấy là cái nón sắt của mình, Radi nói, nó hoen rỉ hết rồi và đóng đầy rêu.
Và rồi hắn chỉ lên bộ xương. Xin đừng cười, hắn nói, nhưng là mình đấy. Cậu có thể hiểu được không? Cậu biết mình mà. Hãy nói đi, có thể nào là mình đây không? Cậu có nghĩ thế không? Cậu không thấy nó xa lạ khủng khiếp hay sao? Nó có điểm gì quen thuộc với mình đâu. Người ta chẳng nhận ra mình nữa. Nhưng mà nó là mình đấy. Mình hẳn phải là nó đây. Nhưng mình không thể hiểu nổi. Nó xa lạ khủng khiếp. Nó chẳng còn liên quan gì với những thứ đã từng là mình. Không, xin đừng cười, nhưng mình thấy sao mà lạ lẫm ghê gớm, sao mà khó hiểu đến thế, sao mà xa cách quá vậy.
Hắn ngồi xuống mặt đất đen và buồn bã nhìn vào khoảng không trước mặt.
Không còn gì của ngày trước, hắn nói, không còn gì, hoàn toàn không.
Rồi hắn lấy đầu ngón tay khều một chút đất đen lên và ngửi. Xa lạ, hắn thì thầm, hoàn toàn xa lạ. Hắn đưa cho tôi chỗ đất. Nó như là tuyết. Giống như bàn tay hắn mới đây vừa nắm lấy tôi: Hoàn toàn mát lạnh. Hoàn toàn rời rạc. Hoàn toàn nhẹ bỗng.
Ngửi đi nào, hắn nói.
Tôi hít mạnh.
Sao?
Đất, tôi nói.
Rồi sao nữa?
Hơi chua chua. Hơi ngai ngái. Đúng là đất.
Nhưng mà lạ hoắc? Hoàn toàn xa lạ? Lại còn gớm ghiếc nữa, đúng không?
Tôi hít mạnh chỗ đất. Nó có vị mát lạnh, bời rời và nhạt nhẽo. Hơi chua chua. Hơi ngai ngái.
Thơm đấy, tôi nói. Như đất.
Không gớm ghiếc à? Không xa lạ à?
Radi dò xét tôi bằng ánh mắt lo sợ. Nó có mùi ghê tởm lắm, bạn ơi.
Tôi ngửi.
Không, đất đều có mùi như thế.
Cậu nghĩ thế à?
Nhất định rồi.
Và cậu không thấy nó gớm ghiếc?
Không, nó toả mùi thơm, Radi. Ngửi lại cho kỹ đi nào.
Hắn khều ngón tay lấy một ít đất và ngửi.
Tất cả đất đều có mùi như thế à? Hắn hỏi.
Vâng, tất cả.
Hắn hít mạnh. Hắn chúi mũi vào bàn tay bụm đất và hít. Rồi hắn nhìn tôi. Cậu có lý, hắn nói. Dường như nó có mùi thơm. Nhưng mà vẫn xa lạ, khi mình nghĩ đấy là mình thì vẫn cứ xa lạ khủng khiếp, bạn ạ.
Radi ngồi và ngửi và hắn quên bẵng tôi, và hắn ngửi, ngửi lấy ngửi để. Và hai chữ xa lạ hắn cứ nhắc ít dần đi. Cứ nhỏ dần đi. Hắn ngửi và ngửi và ngửi.
Thế là tôi nhón chân đi về nhà. Năm giờ rưỡi sáng. Trên khoảng sân tuyết trước nhà đất đã lộ lên khắp nơi. Tôi dẫm đôi bàn chân trần lên mặt đất đen giữa tuyết. Nó mát lạnh. Và tơi xốp. Và nhẹ thênh. Và nó toả mùi. Tôi thức dậy và hít thật sâu. Ừ, nó có mùi đấy. Radi, nó toả mùi thơm, tôi thì thầm. Nó thơm thật đấy. Nó thơm mùi đất thật. Bạn có thể yên nghỉ được rồi.
*****************
Nguyên tác tiếng Đức của Wolfgang Borchert
Radi
Heute nacht war Radi bei mir. Er war blond wie immer und er lachte in seinem weichen breiten Gesicht. Auch seine Augen waren wie immer: etwas ängstlich und etwas unsicher. Auch die paar blonden Bartspitzen hatte er.
Alles wie immer.
Du bist doch tot, Radi, sagte ich.
Ja, antwortete er, lach bitte nicht.
Warum soll ich lachen?
Ihr habt immer gelacht über mich, das weiß ich doch. Weil ich meine Füße so komisch setzte und auf dem Schulweg immer von allerlei Mädchen redete, die ich gar nicht kannte. Darüber habt ihr doch immer gelacht. Und weil ich immer etwas ängstlich war, das weiß ich ganz genau.
Bist du schon lange tot? fragte ich.
Nein, gar nicht, sagte er. Aber ich bin im Winter gefallen. Sie konnten mich nicht richtig in die Erde kriegen. War doch alles gefroren. Alles steinhart.
Ach ja, du bist ja in Russland gefallen, nicht?
Ja, gleich im ersten Winter. Du, lach nicht, aber es ist nicht schön, in Russland tot zu sein. Mir ist das alles so fremd. Die Bäume sind so fremd. So traurig, weißt du. Meistens sind es Erlen. Wo ich liege, stehen lauter traurige Erlen. Und die Steine stöhnen auch manchmal. Weil sie russische Steine sein müssen. Und die Wälder schreien nachts. Weil sie russische Wälder sein müssen. Und der Schnee schreit. Weil er russischer Schnee sein muss. Ja, alles ist fremd. Alles so fremd.
Radi saß auf meiner Bettkante und schwieg.
Vielleicht hasst du alles nur so, weil du da tot sein musst, sagte ich.
Alles wie immer.
Du bist doch tot, Radi, sagte ich.
Ja, antwortete er, lach bitte nicht.
Warum soll ich lachen?
Ihr habt immer gelacht über mich, das weiß ich doch. Weil ich meine Füße so komisch setzte und auf dem Schulweg immer von allerlei Mädchen redete, die ich gar nicht kannte. Darüber habt ihr doch immer gelacht. Und weil ich immer etwas ängstlich war, das weiß ich ganz genau.
Bist du schon lange tot? fragte ich.
Nein, gar nicht, sagte er. Aber ich bin im Winter gefallen. Sie konnten mich nicht richtig in die Erde kriegen. War doch alles gefroren. Alles steinhart.
Ach ja, du bist ja in Russland gefallen, nicht?
Ja, gleich im ersten Winter. Du, lach nicht, aber es ist nicht schön, in Russland tot zu sein. Mir ist das alles so fremd. Die Bäume sind so fremd. So traurig, weißt du. Meistens sind es Erlen. Wo ich liege, stehen lauter traurige Erlen. Und die Steine stöhnen auch manchmal. Weil sie russische Steine sein müssen. Und die Wälder schreien nachts. Weil sie russische Wälder sein müssen. Und der Schnee schreit. Weil er russischer Schnee sein muss. Ja, alles ist fremd. Alles so fremd.
Radi saß auf meiner Bettkante und schwieg.
Vielleicht hasst du alles nur so, weil du da tot sein musst, sagte ich.
Er sah mich an: Meinst du? Ach nein, du, es ist alles so furchtbar fremd. Alles. Er sah auf seine Knie. Alles ist so fremd. Auch man selbst.
Man selbst?
Ja, lach bitte nicht. Das ist es nämlich. Gerade man selbst ist sich so furchtbar fremd. Lach bitte nicht, du, deswegen bin ich heute nacht mal zu dir gekommen. Ich wollte das mal mit dir besprechen.
Mit mir?
Ja, lach bitte nicht, gerade mit dir. Du kennst mich doch genau, nicht?
Ich dachte es immer.
Macht nichts. Du kennst mich ganz genau. Wie ich aussehe, meine ich. Nicht wie ich bin. Ich meine, wie ich aussehe, kennst du mich doch, nicht?
Ja, du bist blond. Du hast ein volles Gesicht.
Nein, sag ruhig, ich habe ein weiches Gesicht. Ich weiß das doch. Also –
Ja, du hast ein weiches Gesicht, das lacht immer und ist breit.
Ja, ja. Und meine Augen?
Deine Augen waren immer etwas – etwas traurig und seltsam –
Du musst nicht lügen. Ich habe sehr ängstliche und unsichere Augen gehabt, weil ich nie wusste, ob ihr mir das alles glauben würdet, was ich von den Mädchen erzählte. Und dann? War ich immer glatt im Gesicht?
Nein, das warst du nicht. Du hattest immer ein paar blonde Bartspitzen am Kinn. Du dachtest, man würde sie nicht sehen. Aber wir haben sie immer gesehen.
Und gelacht.
Und gelacht.
Radi saß auf meiner Bettkante und rieb seine Handflächen an seinem Knie. Ja, flüsterte er, so war ich. Ganz genauso.
Und dann sah er mich plötzlich mit seinen ängstlichen Augen an. Tust du mir einen Gefallen, ja? Aber lach bitte nicht, bitte.
Komm mit.
Nach Russland?
Ja, es geht ganz schnell. Nur für einen Augenblick. Weil du mich noch so gut kennst, bitte.
Er griff nach meiner Hand. Er fühlte sich an wie Schnee. Ganz kühl. Ganz lose. Ganz leicht.
Wir standen zwischen ein paar Erlen. Da lag etwas Helles. Komm, sagte Radi, da liege ich. Ich sah ein menschliches Skelett, wie ich es von der Schule her kannte. Ein Stück braungrünes Metall lag daneben. Das ist mein Stahlhelm, sagte Radi, er ist ganz verrostet und voll Moos.
Und dann zeigte er auf das Skelett. Lach bitte nicht, sagte er, aber das bin ich. Kannst du das verstehen? Du kennst mich doch. Sag doch selbst, kann ich das hier sein? Meinest du? Findest du das nicht furchtbar fremd? Es ist doch nichts Bekanntes an mir. Man kennt mich doch gar nicht mehr. Aber ich bin es. Ich muss es ja sein. Aber ich kann es nicht verstehen. Es ist so furchtbar fremd. Mit all dem, was ich früher war, hat das nichts mehr zu tun. Nein, lach bitte nicht, aber mir ist das alles so furchtbar fremd, so unverständlich, so weit ab.
Er setzte sich auf den dunklen Boden und sah traurig vor sich hin.
Mit früher hat das nichts mehr zu tun, sagte er, nichts, gar nichts.
Dann hob er mit den Fingerspitzen etwas von der dunklen Erde hoch und roch daran. Fremd, flüsterte er, ganz fremd. Er hielt mir die Erde hin. Sie war wie Schnee. Wie seine Hand war sie, mit der er vorhin nach mir gefasst hatte: Ganz kühl. Ganz lose. Ganz leicht.
Riech, sagte er.
Ich atmete tief ein.
Na?
Erde, sagte ich.
Und?
Etwas sauer. Etwas bitter. Richtige Erde.
Aber doch fremd? Ganz fremd? Und doch so widerlich, nicht?
Ich atmete tief an der Erde. Sie roch kühl, lose und leicht. Etwas sauer. Etwas bitter.
Sie riecht gut, sagte ich. Wie Erde.
Nicht widerlich? Nicht fremd?
Radi sah mich mit ängstlichen Augen an. Sie riecht doch so widerlich, du.
Ich roch.
Nein, so riecht alle Erde.
Meinst du?
Bestimmt.
Und du findest sie nicht widerlich?
Nein, sie riecht ausgesprochen gut, Radi. Riech doch mal genau.
Er nahm ein wenig zwischen die Fingerspitzen und roch.
Alle Erde riecht so? fragte er.
Ja, alle.
Er atmete tief. Er steckte seine Nase ganz in die Hand mit der Erde hinein und atmete. Dann sah er mich an. Du hast recht, sagte er. Es riecht vielleicht doch ganz gut. Aber doch fremd, wenn ich denke, dass ich das bin, aber doch furchtbar fremd, du.
Man selbst?
Ja, lach bitte nicht. Das ist es nämlich. Gerade man selbst ist sich so furchtbar fremd. Lach bitte nicht, du, deswegen bin ich heute nacht mal zu dir gekommen. Ich wollte das mal mit dir besprechen.
Mit mir?
Ja, lach bitte nicht, gerade mit dir. Du kennst mich doch genau, nicht?
Ich dachte es immer.
Macht nichts. Du kennst mich ganz genau. Wie ich aussehe, meine ich. Nicht wie ich bin. Ich meine, wie ich aussehe, kennst du mich doch, nicht?
Ja, du bist blond. Du hast ein volles Gesicht.
Nein, sag ruhig, ich habe ein weiches Gesicht. Ich weiß das doch. Also –
Ja, du hast ein weiches Gesicht, das lacht immer und ist breit.
Ja, ja. Und meine Augen?
Deine Augen waren immer etwas – etwas traurig und seltsam –
Du musst nicht lügen. Ich habe sehr ängstliche und unsichere Augen gehabt, weil ich nie wusste, ob ihr mir das alles glauben würdet, was ich von den Mädchen erzählte. Und dann? War ich immer glatt im Gesicht?
Nein, das warst du nicht. Du hattest immer ein paar blonde Bartspitzen am Kinn. Du dachtest, man würde sie nicht sehen. Aber wir haben sie immer gesehen.
Und gelacht.
Und gelacht.
Radi saß auf meiner Bettkante und rieb seine Handflächen an seinem Knie. Ja, flüsterte er, so war ich. Ganz genauso.
Und dann sah er mich plötzlich mit seinen ängstlichen Augen an. Tust du mir einen Gefallen, ja? Aber lach bitte nicht, bitte.
Komm mit.
Nach Russland?
Ja, es geht ganz schnell. Nur für einen Augenblick. Weil du mich noch so gut kennst, bitte.
Er griff nach meiner Hand. Er fühlte sich an wie Schnee. Ganz kühl. Ganz lose. Ganz leicht.
Wir standen zwischen ein paar Erlen. Da lag etwas Helles. Komm, sagte Radi, da liege ich. Ich sah ein menschliches Skelett, wie ich es von der Schule her kannte. Ein Stück braungrünes Metall lag daneben. Das ist mein Stahlhelm, sagte Radi, er ist ganz verrostet und voll Moos.
Und dann zeigte er auf das Skelett. Lach bitte nicht, sagte er, aber das bin ich. Kannst du das verstehen? Du kennst mich doch. Sag doch selbst, kann ich das hier sein? Meinest du? Findest du das nicht furchtbar fremd? Es ist doch nichts Bekanntes an mir. Man kennt mich doch gar nicht mehr. Aber ich bin es. Ich muss es ja sein. Aber ich kann es nicht verstehen. Es ist so furchtbar fremd. Mit all dem, was ich früher war, hat das nichts mehr zu tun. Nein, lach bitte nicht, aber mir ist das alles so furchtbar fremd, so unverständlich, so weit ab.
Er setzte sich auf den dunklen Boden und sah traurig vor sich hin.
Mit früher hat das nichts mehr zu tun, sagte er, nichts, gar nichts.
Dann hob er mit den Fingerspitzen etwas von der dunklen Erde hoch und roch daran. Fremd, flüsterte er, ganz fremd. Er hielt mir die Erde hin. Sie war wie Schnee. Wie seine Hand war sie, mit der er vorhin nach mir gefasst hatte: Ganz kühl. Ganz lose. Ganz leicht.
Riech, sagte er.
Ich atmete tief ein.
Na?
Erde, sagte ich.
Und?
Etwas sauer. Etwas bitter. Richtige Erde.
Aber doch fremd? Ganz fremd? Und doch so widerlich, nicht?
Ich atmete tief an der Erde. Sie roch kühl, lose und leicht. Etwas sauer. Etwas bitter.
Sie riecht gut, sagte ich. Wie Erde.
Nicht widerlich? Nicht fremd?
Radi sah mich mit ängstlichen Augen an. Sie riecht doch so widerlich, du.
Ich roch.
Nein, so riecht alle Erde.
Meinst du?
Bestimmt.
Und du findest sie nicht widerlich?
Nein, sie riecht ausgesprochen gut, Radi. Riech doch mal genau.
Er nahm ein wenig zwischen die Fingerspitzen und roch.
Alle Erde riecht so? fragte er.
Ja, alle.
Er atmete tief. Er steckte seine Nase ganz in die Hand mit der Erde hinein und atmete. Dann sah er mich an. Du hast recht, sagte er. Es riecht vielleicht doch ganz gut. Aber doch fremd, wenn ich denke, dass ich das bin, aber doch furchtbar fremd, du.
Radi saß und roch und er vergaß mich und er roch und roch und roch. Und er sagte das Wort fremd immer weniger. Immer leiser sagte er es. Er roch und roch und roch.
Da ging ich auf Zehenspitzen nach Hause zurück. Es war morgens um halb sechs. In den Vorgärten sah überall Erde durch den Schnee. Und ich trat mit dem nackten Füßen auf die dunkle Erde im Schnee. Sie war kühl. Und lose. Und leicht. Und sie roch. Ich stand auf und atmete tief. Ja, sie roch. Sie riecht gut, Radi, flüsterte ich. Sie riecht wirklich gut. Sie riecht wie richtige Erde. Du kannst ganz ruhig sein.