Phan Quyønh
Töø khi Nguyeãn Phuùc AÙnh bình ñònh ñöôïc trieàu ñaïi Taây Sôn Nguyeãn Quang Toaûn, chaám döùt thôøi kyø phaân lieät Nam Baéc, thoáng nhaát ñaát nöôùc vaø leân ngoâi Hoaøng ñeá hieäu laø Gia Long (1802) cho ñeán naêm Minh Maïng thöù 17 (1836), nhaø Nguyeãn chöa ñaët pheùp thi voõ ñeå tuyeån nhaân taøi quaân söï.
Baét ñaàu töø naêm Minh Maïng thöù 18 (1837) pheùp thi voõ môùi ñöôïc qui ñònh roõ raøng vaø giao cho boä Binh thi haønh : laáy caùc naêm Daàn, Tî, Thaân, Hôïi môû khoa thi Höông đñeå laáy Cöû Nhaân Voõ ; caùc naêm Tyù, Maõo, Ngoï, Daäu môû khoa thi Hoäi đñeå laáy Tieán Só Voõ. Ñeán naêm Thieäu Trò thöù 5, thi Höông veà voõ laïi ñöôïc ñònh laïi laø caùc naêm Tyù, Maõo, Ngoï, Daäu, vaø thi Hoäi laø caùc naêm Söûu, Thìn, Muøi, Tuaát. Veà thi Höông , thi taïi moät soá tænh ñòa phöông ñöôïc qui ñònh nhö Thöøa Thieân, Thanh Hoùa vaø Haø Noäi, cuõng nhö veà thi Hoäi, thi taïi kinh ñoâ Hueá, ñöôïc thi laøm 3 laàn :
kyø nhaát thi saùch khoái chì naëng,
kyø hai thi voõ ngheä vaø kyø ba thi baén suùng ñieåu thöông (moät loaïi suùng daøi caù nhaân),
Caùc kyø ñeàu chia ra caùc haïng Öu, Bình, Thöù vaø Lieät.
Pheùp thi Höông laáy Cöû Nhaân Voõ :
-Kyø nhaát : thi saùch quaû taï laø khoái chì naëng.
Haïïng Öu : 2 tay moãi tay saùch moät khoái chì, moãi khoái naëng 110 caân (moãi caân ta baèng khoaûng 0.30kg), ñi ñöôïc 16 tröôïng trôû leân (moät tröôïng laø 10 thöôùc ta vaø baèng khoaûng 4.16 meùt) hoaëc 1 tay saùch 1 khoái naëng 110 caân, ñi ñöôïc 32 tröôïng trôû leân.
Haïng Bình : 2 tay saùch 2 khoái naëng 110 caân ñi ñöôïc 12 tröôïng (ngoùt 50 meùt) trôû leân hoaëc 1 tay saùch 1 khoái naëng 110 caân ñò ñöôïc 24 tröôïng trôû leân.
Haïng Thöù : 2 tay saùch 2 khoái 110 caân ñi ñöôïc 8 tröôïng (khoaûng 33.3 meùt) trôû leân hoaëc 1 tay saùch 1 khoái ñi döôïc 16 tröôïng trôû leân.
Khoâng theo kòp soá aáy thì laø haïng lieät (rôùt).
-Kyø hai : thi coân quyeàn , ñoaûn ñao vaø khieân laên (baèng maây) .
Haïng Öu : treân 2 moân xuaát saéc vaø 1 moân truùng caùch
Haïng Bình : caùc moân ñeàu truùng caùch.
Haïng Thöù : . caùc moân truùng nhöng coù moät moân hôi keùm.
Caùc moân khoâng truùng caùch hay moät moân raát keùm laø haïng Lieät.
ÔÛ kyø hai, saùch Khaâm Ñònh Ñaïi Nam Hoäi Ñieån Söï Leä ghi: naêm Thieäu Trò thöù 6 (1846) ñònh laïi pheùp thi coân vaø giaùo. Caàn laáy caùch thöùc baøi muùa voõ hôn keùm laøm thöù baäc . duøng coân saét 30 caân, coát phaûi phaûi muùa troøn nhö baùnh xe, nheï nhaøng nhö bay, 10 phaàn ñuùng pheùp, khoâng cöù soá tröôïng ñi ñöôïc nhieàu ít, muùa phaûi ñöôïc 3 baøi laø haïng Öu, 2 baøi laø haïng Bình, 1 baøi laø haïng Thöù; khoâng theo kòp laø haïng Lieät.
Veà pheùp thi giaùo, duøng giaùo daøi 7 thöôùc 7 taác, chu vi 2 taác 5 phaân, 1 tay caàm chuoâi giaùo, 1 tay caàm ñoác giaùo, ñöùng caùch buø nhìn hôn 3 tröôïng, nheï nhaøng muùa nhaåy leân lieàn 3, 4 böôùc, tieán ñeán ñaâm thaúng vaøo mieáng hoä taâm kính ôû buø nhìn, ñaâm truùng suoát qua muõi nhoïn laøm haïng Öu, truùng maø chính ñaàu nhoïn, laøm haïng Bình, môùi chôùm truùng vaøo laøm haïng Thöù, khoâng truùng laøm haïng Lieät . Caùch ñaâm vaøo buø nhìn coát phaûi tinh maét, tay nhanh, luùc ñeán choã buø nhìn, ñaâm ngay laäp töùc thì maø truùng, môùi laø truùng caùch. Neáu hoaëc chaäm moät chuùt ñeå nhìn roõ taâm kính, thì tuy truùng nay cuõng theo haïng Lieät (trang 294).
Veà muùa coân quyeàn, naêm Töï Ñöùc thöù 3 (1851) môùi ñònh roõ : ñieäu muùa Nguõ Moân laøm chuû, thöù ñeán ñieäu muùa 1 hay 2 baøi Tröïc Thuû, OÂ Du. Neáu khoâng thoâng ñieäu muùa Nguõ Moân thì duø muùa ñöôïc 2 baøi kia cuõng khoâng cho “nhaäp caùch”
-Kyø ba : thi baén suùng ñieåu sang baén 6 phaùt. Tröôùc saân baén laø moät uï ñaát coù taám bia troøn, giöõa laø ñích , chung quanh laø khuyeân troøn. Thí sinh ñöùng caùch xa uï ñaát 20 tröôïng 5 thöôùc ( khoaûng 85 meùt) vaø ñöôïc baén 6 phaùt ñaïn :
Haïng Öu :
Ñaïn truùng ñích 2 phaùt , truùng khuyeân 2 phaùt, truùng uï ñaát 2 phaùt,
Truùng ñích 2 phaùt, truùng uï ñaát 4 phaùt
Truùng ñích 1 phaùt, truùng khuyeân 3 phaùt, truùng uï ñaát 2 phaùt
Truùng ñích 2 phaùt, 1 phaùt truùng khuyeân, 3 phaùt truùng uï ñaát.
Haïng Bình :
Truùng ñích 1 phaùt, truùng khuyeàn phaùt, truùng uï ñaát 3 phaùt,
Truùng ñích 2 phaùt, truùng uï ñaát 4 phaùt
Truùng khuyeân 4 phaùt, truùng uï 2 phaùt
Truùng ñích 1 phaùt, truùng khuyeân 1phaùt, truùng uï ñaá 4 phaùt.
Haïng Thöù :
Truùng khuyeân 3 phaùt, trung uï 3 phaùt
Truùng khuyeân 2 phaùt, truùng uï 4 phaùt
Truùng ñích 1 phaùt, truùng uï 5 phaùt.
Haïng Lieät :
Truùng khuyeân 1 phaùt, truùng uï 5 phaùt
6 phaùt khoâng truùng paùt naøo
Coù truùng ñích hoaëc khuyeân nhöng laùc ra ngoaøi uï ñaát 1 phaùt trôû leân.
.
ÔÛ kyø hai thi Höông, söû nhaø Nguyeãn khoâng thaáy cheùp pheùp thi quyeàn cöôùc vôùi nhöõng baøi baûn naøo, nhöng theo quyeån hoài kyù coù nhieàu tö lieäu söû hoïc vaø daân toäc hoïc From The City Inside The Red River , cuûa giaùo sö Nguyeãn Ñình Hoøa, (moät hoïc giaû uyeân baùc vaø laø chaùu noäi cuï Nguyeãn Ñình Troïng töùc cuï Cöû Toán, ñaäu Cöû nhaân voõ naêm Maäu Daàn (1878) laøm Suaát Ñoäi töø naêm 1881 roài thaêng ñeán chöùc Nguyeân Soaùi Ñaïi Töôùng Quaân Thoáng Cheá (August and Supreme Marshal of the Army of the Court of Hueá) döôùi Trieàu ñình Hueá naêm1943, (naêm Baûo Ñaïi thöù 18), thì khi cuï Cöû Toán veà höu vaø daäy voõ cho con chaùu cuøng hoïc troø trong thaäp nieân 40 taïi Haø Noäi) caùc baøi thi ñeàu laø nhöõng baøi voõ coå truyeàn noåi tieáng nhö Ngoïc Traûn, Nguõ Moân coân, Laõo Mai, v.v. . .(In his own courtyard in Vaên-taân Hamlet he (Cöû Toán) had trained large numbers of young men how to punch, kick and stab . . . . . Following the family tradition, on the large central patio of naked clay at the 13 Citeù Vaên-taân address, I myself learned , at the age of ten, the (beginners’) pugilistic dance called “Jade Cup” (quyeàn Ngoïc-traûn) and the “Five-Gate Long Stick” (coân Nguõ-moân) , of which I nô remember only the principal postures and movements. My oldest brother has copied down all component forms (jums, leaps, punches, kicks, and so forth) of every lesson in a typewritten boâblet with their respective fancy names, such as Taû höõu taán khai thaäp-töï (made the cross on left and right), Hoaøng-long quyeån ñòa (yellow dragon sweeping the sand) , or Tieán ñaû song quyeàn (forward and strike with both fists) I used to enjoy occasional demonstration by my father, my uncle and my oldest brother , particularly of the difficult and lengthy “Old Plum Tree” routine (quyeàn Laõo-mai) that artfully combined grace and power. (trang 86)
Qua 3 kyø thi treân, thí sinh naøo coù Öu hay Bình ñöôïc chaám ñaäu Cöû nhaân voõ, neáu chæ toaøn coù Thöù thì ñöôïc chaám ñaäu Tuù taøi voõ.
Ñeå phaân loaïi cao thaáp, sau khi truùng tuyeån Cöû nhaân hay Tuù taøi voõ, caùc taân khoa phaûi thi phaàn Phuùc haïch, hoûi veà 3, 4 caâu ôû saùch Voõ kinh (Binh Thö Yeáu Löôïc cuûa Traàn Höng Ñaïo hay Hoå Tröôùng Khu Cô cuûa Ñaøo Duy Töø, v.v. . .), Töù töû (saùch binh thö cuûa Toân töû, Ngoâ töû, Tö Maõ Phaù vaø Uaát Lieân töû) , thí sinh naøo thoâng suoát nghóa saùch, thì ngaøy treo baûng, ñöôïc xeáp ôû haøng ñaàu.
Pheùp thi Hoäi laáy Tieán Só Voõ :
Caùc thí sinh ñaõ ñaäu kyø thi Höông, ñöôïc pheùp vaøo kinh ñoâ Hueá thi Hoäi.Neáu truùng caùch caùc kyø thi Hoäi, thí sinh ñöôïïc mang danh hieäu Taïo só (Tieán só voõ ). Thi Hoäi cuõng gioáng pheùp thi Höông nhöng saùch naëng hôn vaø ñi xa hôn.
Kyø nhaát : thi saùch naëng
Haïng Öu ;
Saùch 2 tay, moãi tay 1 khoái chì 120 caân , ñi ñöôïc 20 tröôïng trôû leân, hoaëc
1 tay saùch 1 khoái chì cuõng naëng 120 caân ñi ñöôïc 40 tröôïng trôû leân.
Haïng Bình:
2 tay saùch 2 khoái chì ñi ñöôïc 15 tröôïng trôû leân, hoaëc
1 tay saùch 1 khoái ñi döôïc 30 tröôïng trôû leân
Haïng Thöù :
2 tay saùch 2 khoái ñi ñöôïc 10 tröôïng trôû leân, hoaëc
1 tay saùch 1 khoái ñi ñöôïc 20 tröôïng trôû leân
Haïng Lieät : neáu khoâng theo kòp caùc soá keâ treân bò rôùt.
Kyø hai thi voõ ngheä vaø kyø ba thi baén suùng ñieåu thöông , moân thi cuõng töông töï nhö thi Höông.
Thi coân saét naëng 30 caân, chia laøm 3 phaàn, tay caàm chaéc nhaát ñònh vöøa muùa vöøa ñi, laøm ra boä nhö theå ngoài xuoáng, ñöùng leân, ñaùnh giaëc, ñaâm giaëc : vöøa muùa vöøa ñi ñöôïc 60 tröôïng troû leân döôïc ñieå Öu, treân 50 tröôïng ñöôïc haïng Bình, vaø 40 tröôïng haïng Thöù, döôùi 40 tröôïng bò Lieät., ñao tröôøng, ñaïi ñao ñeàu 1 baøi, khieân baèng maây maët roäng 1 thöôùc 6 taác, ñoaûn ñao saét cuøng khieân maây töông xöùng, ñaïi ñao muõi daøi 1 thöôùc 5 taác, chuoâi goã daøi 3 thöôùc 5 taác 5 phaân, naëng hôn 8 caân. Moãi thöù phaûi muùa moät baøi.
Thí sinh truùng caùc caùch kyø thi Hoäi ñöôïc pheùp vaøo ñieän Thaùi Hoøa ñeå thi Ñình. Tröôùc khi vaøo thi Ñình, thí sinh phaûi noäp ñôn noùiù roõ ñaõ hoïc ñuû thaäp baùt ban voõ ngheä (theo chuù thích cuûa saùch Khaâm Ñòng Ñaïi Nam Hoäi Ñieån Söï Leä thì goàm : Cung, Noû, Suùng, Ñao, Kieám, Maâu, Thuaãn, Phuû, Vieät, Kích, Roi, Gian, Qua, Thuû, Xua, Baø ñaåu, Mieân thaêng, Thao saùch, Baïch ñaû, trong caùc thöù aáy coù nhieàu thöù binh khí chöa roõ teân). Ngoaøi vieäc phaûi ñi caû 18 thöù binh khí, duøng binh khí thaät, sai 1 baøi cuõng bò ñaùnh hoûng, thí sinh coøn phaûi ñaáu tay khoâng vaø ñaáu coân vôùi 5 ngöôøi lính ngöï laâm do quan tröôøng chæ ñònh. Phaûi ñaáu cho kyø thaéng ñöôïc 3 ngöôøi môùi coù Öu hay Bình; chæ thaéng 2 seõ bò ñaùnh hoûng. Lính ngöï laâm naøo thua thí sinh thì phaûi phaït long trong 9 thaùng. Do ñoù moïi ngöôøi ñeàu heát söùc thuû thaéng.
Trong thi Ñình coù 2 loaïi thí sinh thí sinh : bieát chöõ nho vaø khoâng bieát chöõ nho. Thí sinh bieát chöõ thi vaên saùch. Thi vaên saùch ñöôïc hoûi veà 3, 4 ñieàu veà Voõ kinh, veà ñaïi nghóa saùch Töù töû cuøng 3, 4 ñieàu maáu choát veà vieäc duøng binh cuûa nhöõng danh töôùng ñôøi tröôùc vaø 2, 3 ñieàu veà pheùp trò nöôùc hay veà vieäc ñôøi.Thí sinh coù ñieåm cao nhaát ñöôïc mang danh hieäu Baûng nhôõn, Thaùm Hoa, v.v.. . Thí sinh khoâng bieát chöõ , neáu truùng caùch, chæ ñöôïc mang danh hieäu Phoù baûng , taát caû ñeàu ñöôïc vua ban yeán (côm röôïu), vaø ñöôïc xöôùng danh treo baûng..
Caùc thí sinh ñaäu thi Höông, thi Hoäi hay thi Ñình ñeàu ñöôïc trieàu ñình caáp phaùt muõ aùo maøu lam cuøng côø bieån , cho veà queâ 3 thaùng Vinh Qui Baùi Toå.laøm veû vang cho hoï haøng laøng xoùm ñòa phöông Sau ñoù caùc Tuù Taøi voõ, Cöû nhaân voõ vaø caùc Taïo só seõ ñöôïc Trieàu ñình boå duïng
____
Tham khaûo :
-Ñaïi Nam Ñieån Leä Toaùt Yeáu, Nguyeãn Só Giaùc phieân aâm vaø dòch nghóa, Saigon, Vieän Ñaïi Hoïc
-Noäi Caùc Trieàu Nguyeãn, Khaâm Ñònh Ñaïi Nam Hoäi Ñieån Söï Leä, taäp X, quyeån 161- 178, Leâ Huy Chöông, Phaïm Huy Du, Tröông Vaên Chinh dòch, Hueá, nhaø xuaát baûn Thuaän Hoùa, 1993.
-Nguyeãn Ñình Hoøa, From The City Inside The Red River, A Cultural Memoir Of Mid-Century
No comments:
Post a Comment