VIỆC PHÁ HỦY TƯỢNG PHẬT TẠI AFGANISTAN

S¿ tàn Phá væn hóa nhân loåi
cûa phe Taliban HÒi giáo  

TÜ®ng PhÆt cao nhát th‰ gi§i
tåi  Bamiyan cûa Afghanistan trù§c khi bÎ hûy diŒt. (AP)

Nhaân cuoäc chieán voâ taâm cuûa löïc löôïng daân quaân Hoài giaùo Taliban phaù huûy caùc töôïng Phaät taïi Afghanistan, "Ñaïo Phaät Ngaøy Nay" ñaõ trao ñoåi vôùi Taêng Ni Phaät töû vaø giôùi trí thöùc, ñoàng thôøi chia xeû nhöõng caûm xuùc thöông taâm cuõng nhö quan ñieåm cuûa hoï veà söï kieän noùng boûng treân.
 
 
 
 
 
  Thöôïng toaï Satyapal, cöïu tröôûng boä moân Phaät hoïc, Ñaïi hoïc Delhi, vaø laø toång thö kyù cuûa Hoäi Truyeàn Giaùo Tam Baûo (Buddha Triratna Mission) goïi söï kieän naøy laø "söï ñieân roà cuûa caùc phaàn töû Hoài giaùo cöïc ñoan" vaø thaáy roõ toaøn boä vaán ñeà trong boái caûnh chính trò. Thöôïng toaï nhaán maïnh: "Ñaây laø haønh ñoäng hoaøn toaøn chính trò vaø khoâng phaûi caùch thöùc vaên hoaù. Vaøi nhaø laõnh tuï Hoài giaùo do ñieân roà neân suy nghó raèng baèng caùch phaù huyû caùc töôïng Phaät coå, hoï seõ tieâu dieät ñöôïc ñaïo Phaät. Hoï hoaøn toaøn sai laàm."
Ñaïi ñöùc T. K. Lochan, thaønh vieân cuûa UÛy Ban Daân Toäc Thieåu Soá cuûa AÁn Ñoä soáng taïi New Delhi cho raèng haønh ñoäng naøy laø "voâ cuøng baát haïnh" vaø tieác nuoái raèng: "ñaây khoâng chæ laø ñieàu ñau buoàn cuûa ngöôøi Phaät töû; di saûn hôn 2000 naêm cuûa neàn vaên hoaù theá giôùi seõ maát vónh vieãn. Trong tình huoáng naøy, ngöôøi Phaät töû khoù coù theå laøm ñöôïc ñieàu gì [ñeå ngaên caûn hoï]. Ngöôøi Phaät töû chuùng toâi haún khoâng phaûn khaùng laïi moät caùch baïo ñoäng. Caû theá giôùi ñang vaø seõ coøn phaûn öùng. Neáu hoï khoâng laéng nghe tieáng noùi cuûa lyù trí vaø löông taâm thì thaät laø baát haïnh."
Sö coâ Lieãu Phaùp, nghieân cöùu sinh cuûa boä moân Phaät hoïc, ñaïi hoïc Delhi, khoâng theå hieåu ñöôïc giôùi chöùc Hoài giaùo seõ ñaït ñöôïc caùi gì töø haønh ñoäng huyû dieät caùc töôïng Phaät, ñaõ phaùt bieåu nhö sau: "toâi cho raèng coù theå hoï laø nhöõng ngöôøi "baát bình thöôøng" hoaëc ñaõ khoâng coøn kieàm cheá ñöôïc taâm trí. Nhöõng haïng ngöôøi nhö vaäy khoâng hieåu ñöôïc vaø khoâng caûm thoâng vôùi caùc phöông dieän haøi hoaø cuûa söï ñoàng toàn taïi giöõa caùc toân giaùo."
Tieán só Bhaswati, giaûng vieân laâu naêm cuûa boä moân Toân giaùo hoïc, ñaïi hoïc Panjabi ôû Patiala, nhaán maïnh ñeán caùc khaùc bieät veà nguyeân lyù toân giaùo trong ñaïo Hoài vaø caùc toân giaùo khaùc, phaùt bieåu raèng: "Ngöôøi Hoài giaùo coù theå choáng laïi tín ngöôõng hình töôïng nhöng ñieàu naøy seõ ñöôïc xem laø tín ñieàu ñeå ñaët ñeå caùc nguyeân lyù Hoài giaùo vaøo theá giôùi ngaøy nay, nôi maø caùc toân giaùo caàn phaûi toàn taïi trong haøi hoaø. Caùc phaàn töû Hoài giaùo cöïc ñoan naøy coù theå nghó raèng hoï laøm vieäc ñuùng ñaén nhöng rieâng baûn thaân toâi cho raèng caùc toân giaùo ñeàu daïy chuùng ta neân toân troïng caùc caûm xuùc toân giaùo cuûa ngöôøi khaùc."
Tieán só M.L. Sharma, phoù giaùo sö, boä moân Gandhi Hoïc, ñaïi hoïc Panjab, ôû Chandigarh voâ cuøng söûng soát tröôùc haønh ñoäng cöïc ñoan khoâng khoan nhöôïng naøy, ñaõ nhaán maïnh: "khoâng neân quan saùt haønh ñoäng naøy moät caùch bieät laäp; ngaøy mai, noù coù theå xaûy ra vôùi caùc toân giaùo khaùc, neáu nhö moïi ngöôøi ñeàu giöõ "im laëng." Söï khoâng khoan nhöôïng toân giaùo laø ñieàu voâ cuøng baát haïnh. Di saûn vaên hoaù Phaät giaùo khoâng thuoäc vaøo moät ñaát nöôùc hay vaøi quoác gia naøo, maø laø di saûn cuûa toaøn theå nhaân loaïi. Caàn phaûi khôi ñoäng quan ñieåm theá giôùi choáng laïi chuû nghóa cöïc ñoan toân giaùo ñeå traùnh caùc thaûm hoaï töông töï xaûy ra trong töông lai. Neáu chuû nghóa cöïc ñoan toân giaùo ñöôïc töï do phaùt trieån, noù seõ daãn ñeán moät ñích ñieåm khoâng coù choã döøng hay lui thoaùi. Ñaõ ñeán luùc chuùng ta caàn phaûi kieåm tra vaø kieàm cheá."
Anh Jitender Kaushik, nhaø baùo cuûa tôø nhaät baùo toaøn quoác AÁn Ñoä, Baûn Tin AÁn Ñoä, (The Times of India) cho raèng toaøn boä söï kieän treân laø haønh ñoäng cuûa "nhoùm quaù khích" trong soá caùc laõnh tuï Hoài giaùo ôû Afganistan: "Ñoù laø haønh ñoäng baån thæu vaø ñieân roà; moät khi noù baét ñaàu seõ khoâng bao giôø coù keát thuùc. Nhöng dieãn tieán naøy thaät laø nhaàm laãn neáu chuùng ta quan saùt söï kieän chính quyeàn Taliban ñaõ vaø ñang noã löïc laãn traùnh baùo chí vaø söï chuù yù cuûa coâng luaän töø 2 naêm qua; vaø baây giôø chính quyeàn naøy laïi haønh ñoäng [phaù huyû caùc töôïng Phaät] ñeå gaây chuù yù quoác teá. Raát coù cô hoäi nöôùc Myõ seõ doäi bom Afghanistan nhö ñaõ doäi bom Iraq."
Giaùo sö Lokesh Chandra toû ra baát maõn AÁn Ñoä trong caùch giaûi quyeát toaøn boä vaán ñeà. "AÁn Ñoä ñaõ haønh xöû quaù nhu nhöôïc, maëc cho caùc nöôùc Phaät giaùo khaån caàu mình coù nhöõng quyeát ñònh [kòp thôøi]. AÁn Ñoä moät laàn nöõa ñaõ bieåu loä ñaëc tính yeáu meàm cuûa mình vaø trôû thaønh "khaùn giaû thaàm laëng." Ñaát nöôùc cuûa chuùng toâi nhö laø moät "caây caø-rem meàm nhuõng ñang chaûy treân côn noùng böùc AÁn Ñoä." OÂng cuõng ñaõ nhìn söï kieän trong phaïm vi roäng hôn khi cho raèng ñaây laø daáu chæ cuûa caùc söï kieän toài teä nhaát dieãn ra nhaèm choáng laïi vaên hoaù AÁn Ñoä: "Ñaây chæ môùi laø baét ñaàu. Ñoù laø söï taán coâng choáng laïi Phaät giaùo vaø vaên hoaù AÁn Ñoä. Duïng yù cuûa hoï laø nhaèm tieâu dieät baát cöù caùi gì thuoäc neàn vaên hoaù AÁn Ñoä. Thaät ra ñoù chæ laø söï taán coâng man rôï choáng laïi xaõ hoäi vaên minh maø thoâi."
Phaàn lôùn moïi ngöôøi trôû neân baát maõn tröôùc chieàu höôùng tieâu dieät vaên hoaù naøy vaø caûm thaáy voâ voïng khi chính quyeàn quaân phieät Taliban khoâng saún loøng laéng nghe tieáng noùi cuûa lyù trí, löông taâm vaø thôø ô tröôùc yù kieán vaø aùp löïc cuûa theá giôùi. Tieán só Sharma noùi: "saùng nay khi ñoïc baûn tin caùc töôïng Phaät bò huyû dieät, toâi caûm thaáy buoàn, thöông toån vaø voâ voïng. Nhöng toâi seõ coá gaéng laøm heát mình – toâi seõ trình baøy vôùi baát kyø ai toâi coù dòp gaëp raèng ñaây laø haønh ñoäng sai laàm vaø caàn phaûi leân aùn."
Giaùo sö Chandra thoát leân raèng: "Toå chöùc Vaên Hoaù, Khoa Hoïc vaø Giaùo Duïc cuûa Lieân Hôïp Quoác (UNESCO) ñaõ chaúng laøm gì caû. Hoï chæ quan taâm ñeán caùc taám ngaân phieáu löông beùo bôû maø thoâi. Trong khaû naêng cuûa moät caù nhaân, toâi khoâng caûm thaáy voâ voïng, ñaát nöôùc cuûa toâi môùi laø voâ voïng – leõ ra AÁn Ñoä phaûi laøm moät ñieàu gì ñoù [ñeå choáng laïi haønh ñoäng tieâu dieät vaên hoaù naøy]."
Trong khi ñoù, Thöôïng toaï Thích Minh Ñöùc, giaûng vieân trong moät tröôøng College ôû Myõ phaùt bieåu: "toâi thaät söï ñau loøng khi bieát vieäc naøy. Toâi seõ loan baùo cho caùc ñoäng Phaät giaùo treân khaép theá giôùi nhö Vieät Nam, Nhaät Baûn, Trung Quoác, Trieàu Tieân v.v... khôi daäy söï uûng hoä quoác teá ñeå choáng laïi haønh ñoäng tieâu dieät vaên hoaù naøy. Toâi seõ coá gaéng heát mình."
Ñaïi ñöùc Thích Nhaät Töø nghieân cöùu sinh ôû AÁn Ñoä nhìn thaáy ñöôïc doøng tieáp noái lòch söû trong toaøn boä söï kieän—löôïn chaûy töø thôøi trung coå cho ñeán hieän taïi: "ñaây khoâng phaûi laø laàn ñaàu tieân caùc giôùi laõnh ñaïo Hoài giaùo cöïc ñoan ñaõ coá gaéng phaù huyû neàn vaên hoaù Phaät giaùo. Hoï ñaõ töøng laøm ñieàu naøy trong quaù khöù. Lòch söû laø nhaân chöùng khi nhöõng keû vua chuùa Hoài giaùo xaâm chieám vaø cai trò AÁn Ñoä, hoï ñaõ phaù huyû taát caû caùc thaùnh tích Phaät giaùo."
Veà ñoäng cô naèm sau cuoäc chieán "ñoät bieán" nhaèm tieâu dieät vaên hoaù Phaät giaùo cuûa chính quyeàn quaân phieät Taliban, ñaïi ñöùc Thích Nhaät Töø phaûn aùnh raèng: "ngöôøi ta khoâng neân laøm saùng laïng toân giaùo mình baèng caùch phaù huyû toân giaùo ngöôøi khaùc. Veà maët chính trò, toâi khoâng cho raèng chính quyeàn quaân phieät Taliban seõ gaët haùi ñöôïc söï chaáp nhaän cuûa theá giôùi veà söï hieän höõu cuûa noù, neáu noù vaän duïng phöông tieän tieâu dieät vaên hoaù Phaät giaùo nhö moät con côø."
(Taùc giaû laø nhaø baùo töï do, caáp quoác teá, hieän soáng taïi AÁn Ñoä. Moïi yù kieán vaø trao ñoåi vôùi taùc giaû coù theå gôûi veà ñieän thö: mpreet@hotmail.com )
 
 
Chính Quyeàn Taliban Baét Ñaàu Phaù Huyû caùc Töôïng Phaät (1)
Nguyeân taùc: Baûn tin AFP vaø Hindustan Times Correspondent
Thích Nhaät Töø dòch
Chính quyeàn daân quaân Taliban ñang cai trò Afghanistan tuyeân boá ngaøy hoâm nay raèng hoï ñaõ baét ñaàu phaù huûy taát caû töôïng Phaät trong nöôùc Hoài giaùo naøy, trong ñoù coù caû töôïng Phaät ñöùng, cao nhaát theá giôùi, toaï laïc taïi tænh trung taâm cuûa Bamiyan.
"Coâng vieäc phaù huyû caùc töôïng Phaät ñaõ baét ñaàu töø 5 tieáng ñoàng hoà vöøa qua. Toâi khoâng bieát bao nhieâu töôïng Phaät ñaõ bò phaù huyû." Qudratullah Jamal, boä tröôûng boä Vaên Hoaù vaø Thoâng Tin Taliban cho bieát: "Taát caû caùc töôïng Phaät seõ bò phaù huyû baèng moïi caùch vaø moïi giaù." OÂng cuõng coøn cho bieát raèng quaân lính Taliban cuõng ñaõ vaø ñang phaù huyû caùc töôïng Phaät coå ôû caùc vieän baûo taøng taïi Kabul, Ghazni, Herat, Jalalabad vaø Kandahar.
Chæ duï cuûa laõnh tuï quaân phieät toái cao Mulla Mohammad Omar cuûa chính quyeàn Taliban ñaõ keâu goïi phaù huyû taát caû töôïng Phaät, theo tinh thaàn cuûa luaät leä Hoài giaùo, ñaõ gaây ra côn "soác" khaép theá giôùi.
Afghanistan laø queâ höông cuûa haøng loaït kho taøng lòch söû quyù giaù tieàn Hoài giaùo, maø vaøo thôøi ñoù, noù laø baûn leà cuûa con ñöôøng tô luïa coå ñaïi vaø coøn laø vuøng traän ñòa chieán löôïc cuûa nhöõng keû xaâm löôïc, ngay caû ñaïi ñeá Alexander.
Hai töôïng Phaät khoång loà [moät töôïng cao 50 meùt, moät töôïng cao 34.5 meùt, TNT chuù thích] treân vaùch nuùi gaàn thuû ñoâ tænh cuûa trung phaàn Afghanistan ñöôïc taïc vaøo khoaûng theá kyû thöù II sau TL.
Caùc nöôùc Myõ, Phaùp, Ñöùc, Thaùi Lan, Nhaät Baûn, Tích Lan, Iran vaø oâng toång thö kyù Lieân Hieäp Quoác Kofi Annan v.v... ñaõ keâu goïi chính quyeàn Taliban neân baûo toàn di saûn vaên hoaù naøy.
Koichiro Matsuura, ngöôøi ñöùng ñaàu toå chöùc Vaên Hoaù, Khoa Hoïc vaø Giaùo Duïc cuûa Lieân Hieäp Quoác (UNESCO) cho raèng vieäc phaù huyû caùc töôïng Phaät seõ gaây ra thaûm hoaï khoâng theå ñeàn buø ñöôïc ñoái vôùi moät di saûn vaên hoaù coù giaù trò phoå quaùt ngoaïi leä."
***
Taïi Thuû ñoâ AÁn Ñoä New Delhi: AÁn Ñoä ñang noã löïc khaáy ñoäng quan nieäm quoác teá choáng laïi saéc leänh cuûa chính quyeàn Taliban. OÂng Pramod Mahajan, boä tröôûng boä Coâng Söï Quoác Hoäi phaùt bieåu taïi quoác hoäi vieän raèng: "Chuùng toâi cho raèng caùc töôïng Phaät laø di saûn voâ giaù cuûa theá giôùi vaø chính phuû AÁn Ñoä ñang noã löïc heát mình, nhôø Lieân Hieäp Quoác can thieäp vaø chaän ñöùng chuû nghóa tieâu dieät vaên hoaù naøy."
Vaán ñeà treân cuõng ñöôïc oâng Vijay Kumar Malhotra, ñaûng vieân ñaûng BJP neâu ra taïi quoác hoäi vaøo luùc 0 giôø hoâm nay. OÂng cho raèng saéc leänh cuûa chính quyeàn Taliban ñe doaï maïng soáng cuûa moät di saûn vaên hoaù coù tuoåi thoï gaàn 2000 naêm. Caùc thaønh vieân quoác hoäi, oâng Ramesh Chennitala (ñaûng Quoác Ñaïi, Congress), Raghuvansh Prasad Singh (ñaûng RJD) vaø Ramdas Athawale (ñaûng Ind) cuõng ñaõ leân tieáng hoái thuùc chính phuû AÁn Ñoä neân vaän duïng caùc phöông tieän vaø ngoû ngaùch ngoaïi giao ñeå chaän ñöùng chính quyeàn Taliban khoâng thi haønh saéc leänh tieâu dieät vaên hoaù Phaät giaùo treân.
(Ñaêng trong tôø nhaät baùo Hindustan Times, taïi thuû ñoâ AÁn Ñoä, soá ra ngaøy 2-3-2001, tr. 1)
 
 
 
Chính Quyeàn Taliban Baét Ñaàu Phaù Huyû caùc Töôïng Phaät (2)
Nguyeân taùc: Baûn tin AFP vaø The Times of India
Thích Nhaät Töø dòch
Taïi KABUL/NEW DELHI: Baát chaáp laøn soùng phaûn khaùng kòch lieät cuûa quoác teá, chính quyeàn daân quaân Hoài giaùo baïo haønh cuûa Afghanistan ñaõ baét ñaàu huyû dieät caùc töôïng Phaät treân khaép ñaát nöôùc naøy vaøo ngaøy thöù naêm, 1-3-2001, bao goàm luoân caû töôïng Phaät ñöùng cao 50 meùt, taïc treân vaùch nuùi, coù tuoåi thoï gaàn 2000 naêm. Vieäc laøm treân ñaõ gaây ra phaûn öùng maïnh meõ taïi AÁn Ñoä. Toå chöùc AÁn giaùo Vishwa Hindu Parishad (VHP) tuyeân boá seõ coù caùc phaûn öùng thích öùng choáng laïi saéc leänh tieâu dieät vaên hoaù treân taïi Ajmer thuoäc bang Rajasthan cuûa AÁn Ñoä.
Baát chaáp laøn soùng phaûn khaùng kòch lieät cuûa quoác teá, chính quyeàn daân quaân Hoài giaùo baïo haønh cuûa Afghanistan ñaõ baét ñaàu huyû dieät caùc töôïng Phaät treân khaép ñaát nöôùc naøy vaøo ngaøy thöù naêm, 1-3-2001, bao goàm luoân caû töôïng Phaät ñöùng cao 50 meùt, taïc treân vaùch nuùi, coù tuoåi thoï gaàn 2000 naêm. Vieäc laøm treân ñaõ gaây ra phaûn öùng maïnh meõ taïi AÁn Ñoä. Toå chöùc AÁn giaùo Vishwa Hindu Parishad (VHP) tuyeân boá seõ coù caùc phaûn öùng thích öùng choáng laïi saéc leänh tieâu dieät vaên hoaù treân taïi Ajmer thuoäc bang Rajasthan cuûa AÁn Ñoä.
Ñaøi truyeàn thanh Afhanistan trích laïi lôøi cuûa boä tröôûng boä Vaên Hoaù vaø Thoâng Tin Taliban, oâng Quadratullah Jamal, ñöa tin raèng chính quyeàn Taliban ñaõ baét ñaàu phaù huyû caùc töôïng Phaät ôû caùc vieän baûo taøng taïi Kandahar, Bamiyan, Herat vaø Kabul, sau saéc leänh gaàn ñaây nhaát cuûa nguyeân thuû cheá ñoä quaân phieät Taliban, oâng Mullah Omar. "Chuùng toâi seõ söû duïng taát caû caùc phöông tieän bao goàm suùng ñaïi baùc vaø xe taêng ñeå phaù huyû caùc töôïng Phaät." OÂng Jamal tuyeân boá raèng: "Vieäc phaù huyû nhieàu töôïng Phaät tieàn Hoài giaùo laø ñeå chaän ñöùng tín ngöôõng toân thôø caùc thaàn töôïng sai laàm treân toaøn ñaát nöôùc naøy."
OÂng coøn cho bieát löïc löôïng daân quaân ñaõ baét ñaàu taøn phaù caùc coâng trình vó ñaïi cuûa Phaät giaùo coù tuoåi thoï gaàn 2000 naêm taïi tænh trung taâm cuûa Bamiyan, bao goàm töôïng Phaät ñöùng cao nhaát theá giôùi: 50 meùt. Quaân lính Taliban cuõng ñang tieán haønh coâng vieäc phaù huyû caùc töôïng Phaät khaùc ôû caùc vieän baûo taøng taïi Kabul, Ghazni, Herat, Jalalabad vaø Kandahar.
OÂng boä tröôûng boä Thoâng Tin cho bieát saéc leänh phaù huyû caùc töôïng Phaät ñöôïc ban haønh sau khi tham vaán caùc laõnh tuï Hoài giaùo cuõng nhö toaø aùn Hoài giaùo toái cao cuûa chính quyeàn Taliban. Theo oâng, saéc leänh naøy ban haønh laø "vì caùc töôïng Phaät laø nôi thôø phöôïng cuûa ngöôøi ngoaïi ñaïo vaø ngöôøi khoâng theo ñaïo Hoài vaãn coøn toân thôø caùc töôïng naøy. . . Ñaáng Allah laø nôi toân thôø chaân chaùnh duy nhaát. . . Taát caû caùc nôi toân thôø sai laàm caàn phaûi ñöôïc ñaäp vôõ naùt."
Vaøo ngaøy thöù hai, 26-2-2001 vöøa qua, laõnh tuï toái cao cuûa chính quyeàn quaân phieät Mulla Mohammad Omar ra chæ duï keâu goïi phaù huyû taát caû caùc töôïng Phaät, theo luaät leä cuûa Hoài giaùo. Chæ duï naøy ñaõ taïo ra côn soác khaép nôi treân theá giôùi.
Hai töôïng Phaät khoång loà (moät töôïng cao 50 meùt, moät töôïng cao 34.5 meùt) chaïm khaéc treân vaùch nuùi ôû Bamiyan, gaàn thuû ñoâ tænh ôû trung phaàn Afghanistan, ñöôïc taïc vaøo khoaûng theá kyû thöù II sau TL.
Caùc nöôùc Myõ, Phaùp, Ñöùc, Thaùi Lan, Nhaät Baûn, Tích Lan vaø oâng toång thö kyù Lieân Hieäp Quoác, Kofi Annan v.v... ñaõ keâu goïi baûo toàn caùc töôïng Phaät voâ giaù naøy. Vaøo ngaøy thöù naêm, 1-3-2001, chính phuû AÁn Ñoä ñaõ bieät phaùi nguyeân toång thö kyù boä Ngoaïi giao ñeán Hoäi nghò do toå chöùc Vaên Hoaù, Khoa Hoïc vaø Giaùo Duïc cuûa Lieân Hieäp Quoác (UNESCO) baûo trôï ôû Paris ñeå thaûo luaän veà vaán ñeà naøy.
Koichiro Matsuura, ngöôøi ñöùng ñaàu toå chöùc UNESCO, cho raèng vieäc phaù huyû caùc töôïng Phaät seõ laø "thaûm hoaï vaên hoaù thaät söï" vaø seõ gaây ra söï maát maùt khoâng theå ñeàn buø ñöôïc cho moät di saûn vaên hoaù coù giaù trò phoå quaùt ngoaïi leä."
Boä tröôûng boä ngoaïi giao chính quyeàn Taliban, oâng Wakil Ahmad Mutawakel cho raèng chæ duï ñoù khoâng theå naøo thay ñoåi ñöôïc. OÂng coøn thaùch hoûi: "caùc baïn coù bao giôø chöùng kieán quyeát ñònh naøo cuûa tieåu vöông Hoài giaùo (Taliban) ñöôïc huyû boû hay ruùt laïi sau ñoù khoâng?"
Daân chuùng Afghanistan ñaàu tieân thì boái roái vôùi saéc leänh vaø nay vôùi söï thöïc thi chính saùch treân, ñaõ leân aùn haønh ñoäng tieâu dieät vaên hoaù Phaät giaùo moät caùch thaàm laëng vaø buoàn baõ: "Caùc thaønh phoá bò phaù huyû coù theå taùi oån ñònh nhöng moät khi caùc töôïng Phaät bò phaù huyû ñi, khoâng ai coù theå thay theá baèng töôïng khaùc ñöôïc."
(Ñaêng trong tôø nhaät baùo The Times of India, taïi thuû ñoâ AÁn Ñoä, ra ngaøy 2-3-2001, tr. 1)