nhaân ngaøy ra maét “Ñaëc San 2002:
''Quan Ñieåm Veà Vieäc Phaùt Trieån Vieät Nam”
ngaøy 29 thaùng 3 naêm 2003 taïi Little Saigon – California.
Kính thöa quí vò,
Hoâm nay toâi raát vinh döï ñöôïc Hoäi Khoa Hoïc vaø Kyõ Thuaät Vieät Nam (KH&KTVN) môøi phaùt bieåu nhaân buoåi ra maét taäp Ñaëc San 2002 chuû ñeà: “Quan Ñieåm Veà Vieäc Phaùt Trieån Vieät Nam” vöøa môùi in xong vaø phaùt haønh thaùng Gieâng naêm nay. Taäp Ñaëc San naøy ñuùc keát nhöõng suy nghó vaø öu tö cuûa caùc chuyeân vieân, kyõ thuaät gia, cöïu vieân chöùc chính quyeàn cuõ, vaø moät soá ngöôøi coù moät ít kinh nghieäm qua moät thôøi gian ngaén laøm vieäc trong boä maùy chính quyeàn taïi Vieät Nam sau naêm 1975 veà vaán ñeà phaùt trieån Vieät Nam vaø ñöôïc trình baøy trong buoåi hoäi thaûo “Phaùt Trieãn Vieät Nam” ngaøy 18 thaùng 11 naêm 2001 taïi ñaïi hoïc coäng ñoàng Santa Ana do Hoäi KH&KTVN toå chöùc. Coù theå noùi taäp Ñaëc San ñaõ bao goàm ñöôïc taát caû caùc khía caïnh cuûa vaán ñeà phaùt trieån Vieät Nam vaø coù theå laøm taøi lieäu xuaát phaùt cho nhöõng nghieân cöùu phaùt trieån khaùc.
Vaán ñeà toâi seõ trình baøy hoâm nay laø: vaán ñeà soâng Cöûu Long ñoái vôùi vieäc phaùt trieån Vieät Nam vaø nhöõng coâng trình thuûy ñieän cuûa Trung quoác ñaõ vaø ñang thöïc hieän treân thöôïng nguoàn soâng Cöûu Long beân Vaân Nam aûnh höôûng nhö theá naøo ñeán söï phaùt trieån ñoù, vaø chuùng ta phaûi laøm gì.
Ñaây khoâng phaûi laø moät vaán ñeà môùi meû. Moät soá quoác gia haï nguoàn soâng Cöûu Long goàm Laøo, Thaùi, Kampuchia vaø Vieät Nam ñaõ thaønh laäp “UÛy hoäi soâng Meâ Koâng” ñeå phoái hôïp caùc chöông trình phaùt trieån ñoàng coù lôïi vôùi nhau (Trung quoác vaø Mieán Ñieän chæ tham döï vôùi tö caùch quan saùt vieân). Veà phía haûi ngoaïi, nhieàu taïp chí, nghò luaän vaø chuyeân moân cuõng ñaõ ñeà caäp ñeán vaán ñeà naøy. Quí vò trong Mekong Forum ñaõ daønh troïn moät soá vaø Taäp san Ñi Tôùi ôû Montreùal, Canada daønh troïn moät soá khaùc ñeå noùi veà söï quan troïng cuûa soâng Cöûu Long ñoái vôùi kinh teá Vieät Nam. Vaø trong Ñaëc san 2002 cuûa Hoäi KH&KTVN ra maét hoâm nay cuõng coù moät baøi khaù daøi cuûa kyõ sö Nguyeãn Minh Quang “Nhaän xeùt veà traän luït naêm 2000 ôû ñoàng baèng soâng Cöûu Long” qua ñoù oâng Quang cho ñoäc giaû thaáy nguyeân nhaân cuûa vuï luõ luït vaø qua ñoù nhöõng baøi hoïc caàn ruùt tæa.
Ngöôøi Vieät Nam chuùng ta ai cuõng bieát mieàn Nam laø vöïa luùa, vaø hieän nay Vieät Nam coù khaû naêng xuaát caûng gaïo ñöùng thöù nhì treân theá giôùi cuõng nhôø vöïa luùa ñoù. Vaø coù vöïa luùa ñoù laø nhôø soâng Cöûu Long.
Nhöng vaán ñeà ñöôïc ñaët ra laø caùi taøi nguyeân thieân nhieân do soâng Cöûu Long mang laïi coù baát bieán vôùi thôøi gian khoâng? Caâu traû lôøi laø “khoâng”, vì vôùi khaû naêng khoa hoïc vaø kyõ thuaät baây giôø söùc ngöôøi coù theå taùc ñoäng raát maïnh vaøo thieân nhieân. Vaø neáu söï taùc ñoäng naøy thieáu nghieân cöùu (nhö tröôøng hôïp ñaøo keânh, ñaép ñöôøng loä thieáu keá hoaïch toaøn boä taïi chaâu thoå soâng Cöûu Long trong 20 naêm qua) hay leäch laïc vì nöôùc naøy coù öu theá thieân nhieân khoâng quan taâm ñeán quyeàn lôïi cuûa nöôùc khaùc (nhö vieäc Trung quoác xaây döïng böøa baõi caùc ñaäp thuûy ñieän ôû thöôïng nguoàn soâng Cöûu Long trong tænh Vaân Nam) noù coù theå coù aûnh höôûng ñeán thieân nhieân vaø quyeàn lôïi cuûa quoác gia khaùc.
Tieán só Traàn Tieãn Khanh trong baøi vieát “Caùi cheát cuûa moät doøng soâng” ñaêng taûi treân nhieàu tôø baùo haûi ngoaïi cho bieát raèng Trung quoác coù moät chöông trình phaùt trieån daøi haïn tænh Vaân Nam khôûi ñaàu töø thaäp nieân 1970, qua ñoù Trung quoác döï tính xaây döïng ít nhaát laø 8 ñaäp thuûy ñieän nôi thöôïng nguoàn soâng Cöûu Long. Ñaäp ñaàu tieân laø ñaäp ManWan xaây xong naêm 1993 coù söùc saûn xuaát 1500 MegaWatt (trung bình neáu moãi gia ñình duøng 1000 Watt ñaäp Manwan coù theå duøng ñeå cung caáp ñieän löïc cho 1 trieäu ruôõi gia ñình). Ñaäp Dachaoshan (Ñaïi Chieáu Sôn) xaây xong thaùng 12 naêm vöøa qua coù coâng suaát 1350 MW. Moät ñaäp khaùc laø ñaäp Xiaowan vöøa ñöôïc khôûi coâng vaøo thaùng gieâng naêm 2003 döï truø hoaøn taát vaøo naêm 2013 vaø coù coâng suaát laø 4200MW. Chi phí xaây caát ñaäp Xiaowan laø 4 tæ myõ kim. Naêm ñaäp khaùc ñang ôû giai ñoaïn hoïa ñoà, vaø seõ laàn löôït hoaøn taát trong hai thaäp nieân tôùi.
Söï xaây döïng caùc ñaäp thuûy ñieän naøy aûnh höôûng ñeán moâi thaùi cuûa toaøn boä röøng nuùi, ñaát ñai chung quanh doøng nöôùc cuûa soâng Cöûu Long chaûy qua caùc nöôùc haï nguoàn nhöng khoâng thaáy quoác gia naøo toû veû lo aâu. Caùc cô sôû kinh teá taøi chaùnh Lieân hieäp quoác maø quan troïng nhaát laø Ngaân Haøng Theá Giôùi hình nhö cuõng chöa ñeå taâm tôùi. Moät phaàn vì Trung quoác khoâng tieát loä nhieàu chi tieát kyõ thuaät veà caùc döï aùn xaây caát cuûa mình, moät phaàn Trung quoác traán an caùc nöôùc haï nguoàn raèng hoï ñaõ khaûo saùt kyõ löôõng veà aûnh höôûng moâi sinh, doøng nöôùc.
Trung quoác lyù luaän raèng: “Caùc ñaäp thuûy ñieän ngaên nöôùc giuùp giaûm luõ luït vaøo muøa möa vaø giöõ nöôùc laïi cho muøa heø haï nguoàn khoûi bò khoâ caïn” Ñieàu ñoù ñuùng nhöng Trung quoác khoâng traû lôøi caùc caâu hoûi nhö: “Neáu gaëp muøa möa quaù lôùn, ñaäp traøn phaûi xaõ nöôùc, haï nguoàn bò nöôùc traøn ñoät ngoät sinh ra luõ luït thì sao.”, vaø “neáu gaëp haïn haùn thöôïng nguoàn giöõ heát nöôùc cho ñaäp, haï nguoàn khoâ caïn, nöôùc bieån traøn vaøo laøm nhieãm maën ñoàng ruoäng thì sao?”
Noùi caùch khaùc khi trôøi trôû chöùng (nhö möa luït lôùn hay naéng haïn laâu ngaøy) thì doøng nöôùc soâng Cöûu Long chaûy qua caùc nöôùc haï nguoàn hoaøn toaøn naèm trong tay cuûa Trung quoác. Vuï “luït soâng Cöûu Long naêm 2000” kyõ sö Nguyeãn Minh Quang cho nguyeân nhaân do söï ñaøo soâng vaø xaây ñöôøng khoâng coù keá hoaïch trong thôøi gian töø 1980 ñeán naêm 2000, nhöng bieát ñaâu aûnh höôûng cuûa ñaäp Manwan ñoái vôùi traän luït naøy cuõng khoâng phaûi laø khoâng ñaùng keå.
Nhöng ñieàu quan troïng nhaát ñoái vôùi chaâu thoå soâng Cöûu Long laø phuø sa. Caùc ñaäp seõ giöõ phuø sa, nöôùc soâng caøng ngaøy caøng ngheøo phuø sa, ñoàng ruoäng khoâ caèn daàn vaø nhieãm maën. Vieät Nam seõ khoâng coøn laø moät vöïa luùa nöõa.
Kinh teá gia Ñinh Hinh, vieân chöùc cuûa Ngaân Haøng Theá Giôùi (World Bank) phuï traùch vuøng Taây Phi hieän laøm vieäc taïi Hoa Thònh Ñoán (vaø laø chuyeân vieân moät thôøi phuï traùch nghieân cöùu moät moâ hình phaân phoái nöôùc cuûa con soâng Eupharates cho ba nöôùc Thoã Nhó Kyø, Iraq vaø Syria ñöoïc 3 nöôùc naøy coâng nhaän vaø hieän ñang coøn hieäu löïc aùp duïng) khi ñöôïc hoûi yù kieán veà vaán ñeà xaây caát cuûa Trung quoác nôi thöôïng nguoàn soâng Cöûu Long ñaõ cho bieát ñoù laø ñieàu oâng ta heát söùc lo laéng. OÂng Ñinh Hinh noùi raèng neáu khoâng ai laøm gì heát cöù ñeå cho Trung quoác tieáp tuïc caùc keá hoïach thuûy ñieän cuûa hoï taïi Vaân Nam nhö hieän nay thì haäu quaû ñoái vôùi caùc nöôùc haï nguoàn seõ voâ cuøng to lôùn vaø theâ thaûm trong voøng moät traêm naêm tôùi. OÂng ta nghó khoâng theå chôø Ngaân Haøng Quoác Teá coù saùng kieán nghieân cöùu moâ hình phaân phoái nöôùc cuûa soâng Meâkoâng nhö hoï ñaõ laøm ôû Trung Ñoâng. Caùch toát nhaát laø caùc nöôùc haï nguoàn (maø nhaát laø Vieät Nam laø nöôùc lôùn nhaát, bò aûnh höôûng nhieàu nhaát) leân tieáng yeâu caàu Ngaân Haøng Quoác Teá laäp keá hoaïch nghieân cöùu moâ hình giuùp.
Söï de doïa naøy caùc nöôùc trong UÛy hoäi soâng Meâ Koâng (trong ñoù coù Vieät Nam) ñeàu bieát. Nhöng cho ñeán luùc naøy chæ coù Kampuchia laø nöôùc duy nhaát leân tieáng vaø leân tieáng moät caùch heát söùc deø daët. Vaán ñeà laø hieän nay taát caû caùc nöôùc haï nguoàn ñeàu ít nhieàu nhaän vieän trôï cuûa Trung quoác vaø ñeàu chòu aûnh höôûng chính trò cuûa Trung quoác neân khoâng nöôùc naøo muoán to tieáng vôùi ngöôøi anh lôùn phöông Baéc. Maët khaùc vì haäu quaû laø chuyeän cuûa haøng chuïc hay traêm naêm tôùi neân khoâng ai caûm thaáy thuùc baùch.
Gaàn ñaây moät chuyeân vieân Vieät Nam coù chaân trong UÛy hoäi soâng Meâ Koâng khi ñöôïc hoûi hoï coù bieát nhöõng heä luïy cuûa caùc ñaäp thuûy ñieän Trung quoác ñoái vôùi töông lai kinh teá Vieät Nam khoâng vaø chính quyeàn hieän nay coù nhöõng bieän phaùp gì ñeå ngaên ngöøa thì chuyeân vieân ñoù noùi bieát haäu quaû nhöng hoï khoâng laøm gì ñöôïc vì hieän nay ñoái vôùi Boä chính trò vaán ñeà naøy laø moät vaán ñeà chính trò chöù khoâng coøn trong lónh vöïc cuûa caùc chuyeân vieân nöõa. Ngaøy 16/3 vöøa qua coù moät “Hoäi nghò Toaøn Caàu Veà Nguoàn Nöôùc” hoïp taïi Kyoto, oâng Buøi Ñình Thieän ñaïi dieän cho chính quyeàn Vieät Nam trong UÛy hoäi soâng Meâkoâng ñi tham döï. Ñaây laø moät dòp raát toát ñeå Vieät Nam löu yù coäng ñoàng quoác teá veà vieäc xaây caát cuûa Trung quoác nhöng raát tieác khi ñöôïc coâ AÙnh Traân moät phoùng vieân cuûa ñaøi Tieáng Noùi Töï Do AÙ Chaâu phoûng vaán hoûi caùc keá hoïach xaây caát cuûa Trung quoác nôi thöôïng nguoàn coù ñe doïa gì ñoái vôùi caùc nöôùc haï nguoàn khoâng, oâng traû lôøi: “khoâng bò ñe doïa gì nhieàu”.
Vôùi tình hình naøy, toâi coù moät ñeà nghò ñoái vôùi Hoäi KH&KT Vieät Nam. Hoäi caàn phoái hôïp vôùi nhoùm Mekong Forum chính thöùc keâu goïi chính quyeàn Vieät Nam löu taâm ñeán haäu quaû cuûa caùc keá hoïach xaây caát ñaäp thuûy ñieän cuûa Trung quoác, vaø ñoàng thôøi vaän ñoäng UÛy Hoäi soâng Meâkong leân tieáng maïnh meõ hôn. Toâi nghó neáu ñaët thaønh vaán ñeà moät caùch xaùc ñaùng chính quyeàn Vieät Nam khoâng theà laøm lô vuï vieäc naøy ñöôïc.
Ñaõ ñaønh chính quyeàn Vieät Nam hieän nay ñang coù nhöõng moái quan heä teá nhò ñoái vôùi Trung quoác neân hoï cuõng maát moät ít töï do haønh ñoäng, nhöng nhöõng quan heä teá nhò ñoù laø chuyeän nhaát thôøi. Chuyeän an ninh vaø quyeàn lôïi cuûa ñaát nöôùc laø chuyeän laâu daøi.
Haõy nhìn baûn ñoà Vieät Nam hoâm nay. Nhìn leân phiaù Baéc, neáu caùc nguoàn thoâng tin veà bieân giôùi laø chính xaùc thì qua hieäp ñònh bieân giôùi kyù cuoái naêm 1999 chuùng ta ñaõ maát caùc cao ñieåm phoøng veä, bieân giôùi haàu nhö vónh vieãn bò boû ngoû vaø bò ñe doïa khi quan heä Hoa Vieät trôû thaønh côm khoâng laønh canh khoâng ngoït. Nhìn ra phiaù Ñoâng, kho daàu hoûa trong quaàn ñaûo Tröôøng Sa cuõng ñang bò uy hieáp maø khoâng ai thaáy chính quyeàn Haø Noäi coù moät keá saùch quaân söï naøo ñeå baûo veä. Nhìn xuoáng phiaù Nam, nôi caùc nhaùnh soâng Cöûu Long ñang cuoàn cuoàn chaûy mang toâm caù luùa gaïo ñeán cho 80 trieäu con ngöôøi thì ñang bò ñe doïa khoâ caèn bôûi nhöõng coâng trình xaây caát voâ traùch nhieäm cuûa ngöôøi baïn khoång loà ôû phöông Baéc.
Tröôùc böùc tranh ñoù, khoâng moät chính quyeàn coù traùch nhieäm naøo coù theå ngoài yeân khoâng haønh ñoäng. Vaø ngöôøi Vieät, trong nöôùc cuõng nhö haûi ngoaïi khoâng ai coù theå ngoài yeân khoâng leân tieáng.
Xin kính chaøo quùi vò.
http://www.vnet.org/tbn
BinhNam@earthlink.net
1. “Asian Development Bank Studies More Mekong Dams” by Patrick McCully (World Rivers Review, Vol. 12, No. 1, Feb. 1997)
2. “Officials warn against degrading environment along Mekong Basin” (Associated press Sept. 26, 2002)
3. “Caùi cheát cuûa moät doøng soâng” Ts. Traàn Tieãn Khanh
4. “The Voice of America” chöông trình Vieät ngöõ, coâ Phöông Lan phoûng vaán Ts. Traàn Tieãn Khanh veà “Caùi cheát cuûa moät doøng soâng”
5. “Tieáng Noùi Töï Do AÙ Chaâu” coâ AÙnh Traân phoûng vaán oâng Buøi Ñình Thieän, ñaïi dieän Vieät Nam trong UÛy hoäi Soâng Meâkoâng tham döï hoäi nghò “Toaøn Caàu veà Nguoàn Nöôùc” taïi Kyoto ngaøy 16/3/2003.
6. Taïp Chí Ñi Tôùi, soá chuû ñeà “soâng Mekoâng”
7. “Nhaän Xeùt veà Traän Luõ Luït naêm 2000 ôû ñoàng baèng soâng Cöûu Long” kyõ sö Nguyeãn Minh Quang (Ñaëc San 2002: Quan Ñieåm Veà Vieäc Phaùt Trieån Vieät Nam)
8. “Thöû Tìm Hieåu Nhöõng Nguyeân Nhaân Luõ Luït Lôùn taïi Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long” Ts. Traàn Tieãn Khanh (8/2001)
No comments:
Post a Comment