Khoa baûng vaø Só phu
laïi nhöõng kyû nieäm choân kín cuûa dó vaõng vaø ñoàng thôøi thuùc ngöôøi löõ haønh
suy ngaãm veà quaûng ñöôøng coøn phaûi vöôït qua. Söï ra ñi vónh vieãn cuûa baïn coá tri
Traàn Vyõ thuoäc loaïi maát maùt to lôùn vöøa noùi .
Anh Vyõ quaù vaõng ngaøy 25. 2. 1994 taïi Les Ivelines , Phaùp . Cuõng nhö bao nhieâu trí
thöùc VN khaùc ra ñôøi vaø tröôûng thaønh giöõa thôøi ñaát nöôùc nhieãu nhöông, Vyõ
thaám trong xöông tuûy moái haän cuûa moät daân toäc bò trò , vì theá ñaõ haêng say lao
mình trong thaäp nieân 40 vaøo côn loác toaøn quoác choáng Ñeá quoác vaø sau ñoù, khi
vôõ moäng vôùi Xaõ hoäi chuû nghæa , Vyõ khoâng do döï xaõ thaân ñoái khaùng coäng
saûn ñoäc taøi. Vyõ ñaõ traû moät giaù ñaét baèng baûy naêm daøi caûi taïo trong traïi tuø
Baéc Vieät . Löu vong nöôùc ngoaøi, Traàn Vyõï khoâng meät moûi ñaáu tranh baèng
haønh ñoäng vaø saùng taùc cho ñeán ngaøy nhaém maét lìa traàn .
Vyõ ra ñôøi naêm 1920 taïi Hueá , thaân sinh laø cuï ñoác hoïc Traàn Kinh , moät nhaø moâ
phaïm noåi danh taïi Quaûng Bình- Haø Tònh . Trung hoïc taïi tröôøng Thieân Höïu, Hueá,
1933-1936, do doøng Thöøa sai Paris thaønh laäp, giaùo sö goàm coù linh muïc Ngoâ Ñình
Thuïc,Lefas, Massiot, Nguyeãn Vaên Hieàn, Nguyeãn Vaên Thích, Taï Quang Böõu, Hoaøng
Troïng Cang, Haø Thuùc Chính… Traàn Vyõ cuøng vôùi Voõ Vaên Haõi vaø Haø Thuùc Kyù
hoïc treân taùc giaû baøi naøy vaø Chaân Tín, Phan Vaên Thính, Phan Huy Thaïch,Ngoâ
Khaéc Tænh, Voõ Sum, Laâm Troïng Thöùc, Traàn Teá Döông,...hai lôùp . Vyõ ñöôïc thaày
laån baïn meán yeâu vì sieâng naêng vaø traàm tænh. Xong Tuù taøi taïi Albert Sarraut
naêm 1940 , Vyõ ghi teân vaøo tröôøng y khoa Haønoäi . Chöa kòp naïp luaän aùn thì
chieán tranh choáng Phaùp buøng noå. Töø thaùng 3 cho ñeán thaùng 6.1946, Vyõ tham
gia khaùng chieán trong cöông vò y só quaân y taïi vuøng ñòa ñaàu Laïng sôn. 1947 ñeán
1950, ñöôïc thuyeân chuyeån veà Lieân khu 4 ( goàm coù Thanh hoùa, Vinh, Ñoàng hôùi
vaø Thöøa thieân) vaø giöõ chöùc y só tröôûng cuûa trung ñoaøn 101. Cuoái 1950, " dinh
teâ" veà khu töï trò Phaùt dieäm vaø Saøigoøn ñeå trình luaän aùn baùc só vaøo thaùng
2.1951 . Thaùng 3.1951 cho ñeán thaùng 8.1955, Vyõ du hoïc taïi Phaùp ñeå laáy baèng
cöû nhaân khoa hoïc (1952),Tieán só vaïn vaät hoïc (1955) vaø Thaïc só y khoa
(thaùng7.1955) . Laøm vieäc taïi Trung taâm khaûo cöùu quoác gia Phaùp, Centre National
de Recherches scientifiques, CNRS, Gif sur Ivette , 1953 ñeán 1955 . Veà Vieät Nam, Vyõ
laø giaùo sö thöïc thuï daïy moân sinh-lyù-hoïc taïi Ñaïi hoïc y khoa Saøigoøn töø 1955 ñeán
1975.
Hieàn theâ cuûa Vyõ laø Bs Nguyeãn Thò Vinh, taän tuïy vôùi coâng taùc xaõ hoäi trong
chöùc Hoäi tröôûng Hoäi Ngöôøi Muø VN . Ngoaøi lónh vöïc nghieân cöùu vaø giaùøo duïc,
Vyõ coøn tham gia chính trò : Boä tröôûng Y teá Chính phuû VNCH töø thaùng 5.1956 ñeàn
thaùng 5. 1961), Toång giaùøm ñoác Vieän nghieân cöùu khoa hoïc VN (1961-65), saùng
laäp vieân ñaûng Nhaân Xaõ (Chuû tòch: Tröông Coâng Cöøu) naêm 1968 vaø ra khoûi toå
chöùc naøy thaùng gieâng 1970 ñeå thaønh laäp "Löïc löôïng nhaân daân kieán quoác "
(Toång thö kyù: Leâ Troïng Quaùt). . Nhieàu laàn vöôït bieân thaát baïi, Vyõ bò gôûi ñi caûi
taïo thaùng 6.1975 taïi Long Thaønh, ba thaùng sau taïi Thuû Ñöùc vaø qua thaùng 10.75,
chuyeån ñeán traïi Haø Sôn Bình ôû phía Nam Haønoäi loái 20 caây soá, ñeå lao coâng
khoå sai cho ñeán ngaøy ñöôïc traõ töï do vaøo thaùng 9. 1979 . Ñôn xin tò naïn chính trò
taïi Phaùp phaûi ñôïi 10 naêm, cho ñeán thaùng 2.1989, môùi ñöôïc chaáp nhaän .
Trong boán naêm choùt löu laïc xöù ngöôøi, maëc duø söùc khoõe suy yeáu, Vyõ ñaõ thöïc
hieän ñöôïc moät phaàn hoaøi baõo laø toá caùo tröôùc coâng luaän quoác teá cheá ñoä
lao tuø chính trò man rôï vaø ñôøi soáng daân söï thieáu töï do taïi VN baèng nhöõng buoåi
noùi chuyeän vôùi coäïng ñoàng di cö, nhöõng baøi bình luaän treân baùo chí AÂâu chaâu
vaø ñaëc bieät trong hai taùc phaåm "Prisonnier Politique au Vieät Nam " (baèng tieáng
Phaùp, nhaø xuaát baûn L' Harmattan,Paris ,1990, 202 trang ) vaø "Saøigoøn döôùi aùch
coäng saûn, Thôøi kyø 1979- 1989", 201 trang , do Hoäi Y sæ VN taïi Hoa kyø aán haønh
naêm 1993. Hai quyeån kyù öùc naøy ñöôïc vieát ra taïi VN trong thôøi gian laøm thuû tuïc
xuaát ngoaïi. Vì bò CS theo doûi sít sao vaø ñeå khoâng queân caùc chi tieát heä troïng,
Vyõ ñaõ phaûi leùn luùt ghi chuù taøi lieäu vaøo buoåi saùng vaø huûy boû trong ngaøy,
nhieàu naêm roøng raõ. Taùc giaû baøi naøy ñöôïc baø goùa phuï Traàn Vyõ trao cho, ñeå
tìm caùch aán loaùt, hai baûn thaûo khaùc cuûa Vyõ, moät baèng tieáng Anh "Saigon under
the communist occupation 1979- 1989" vaø moät baèng tieáng Vieät nhan ñeà"Thaùnh
Vònh"goàm coù 150 baøi thô song thaát luïc baùc, keøm theo moät aùng vaên xuoâi töïa
ñeà Giaùo só goàm 12 ñoïan, caên cöù vaøo saùch Giaûng Vieân Ecclesiaste,.
Taäp "Thaùnh Vònh, Psalms" - hoaøn taát naêm 1989 trong boái caûnh coâng an khu vöïc
CS keàm keïp - tieát loä moät khía caïnh khaû kính khaùc cuûa con ngöôøi ña naêng Traàn
Vyõ: moät nhaø thô toân giaùo coù ñöùc tin maïnh meû, traøn ñaày nhöïa soáng vaø doài
daøo tình caûm cao thöôïng. Trong lôøi töïa, taùc giaû giaûi baøy vì sao ñaõ dòch 150
Thaùnh vònh töø Thaùnh Kinh Phaùp ra thaønh thô Vieät: "..Toâi duøng theå song thaát
luïc baùt vì theå naøy ñaõ ñöôïc OÂn Nhö Haàu duøng trong Cung Oaùn Ngaâm Khuùc ,
moät aùng thô baát huû taõ tình caûnh cöïc khoå taâm hoàn cuûa moät cung nöõ, maø
taâm hoàn toâi ñang luùc aáy cuûng trong moät tình traïng bò giam caàm nhö cung nöõ
aáy chaêng ?".
Trong taïp chí Truyeàn Thoâng, Communications, soá 6, phaùt haønh thaùng 11.2002 taïi
Montreal, Gia Naõ Ñaïi, coù moät baøi nhan ñeà "Tìm hieåu saùch Giaùo só" nghieân cöùu
khaù coâng phu saùng taùc neâu treân (trang 37-42).
Sau ñaây xin toùm taéc nhöõng söï kieän ñaùng ghi laïi trong hai quyeån saùch "Tuø nhaân
chính trò taïi VN" vaø "Saøigoøn döôùi aùch CS":
Ñôøi soáng vaø söï hoïc taäp trong traïi tuø CS , 1979 - 1989 .
Vyõ bò giam 37 thaùng taïi traïi 52-A Haø Sôn Bình ñöôïc Boä Noäi vuï CS choïn laøm traïi
"kieåu maãu soá 1 " ñeå tröng baøy moãi khi caùc toå chöùc nhaân quyeàn vaø baùo giôùi
ngoaïi quoác ñeán VN quan saùt. Nôi ñaây taäp trung moät soá ñoâng chính khaùch vaø
nhaân vieân cao caáp, quaân söï laån daân söï, cuûa chính quyeàn " nguïy".
Ñaàøu naêm 1979, khi tình hình caêng thaúng giöõa Haønoäi vaø Baéc kinh, nhaân soá
trong traïi taêng leân ñeán 1300 tuø nhaân.Theo Traàn Vyõ, naêm 1977, taïi Baéc Vieät,
coù ít nöõa 25 traïi caûi taïo, moãi traïi nhoát treân 1000 ngöôøi, toång coïng khoâng döôùi
25.000 traïi vieân. Ñöôïc chæ ñònhø phuï taù moät caùn boä CS coi soùc traïm y teá cuûa
khu chính trò neân Vyõ coù cô hoäi tieáp xuùc vôùi nhieàu tuø nhaân vaø ñoàng thôøi
nhaän xeùt veà cô caáu cuûa traïi. Vôùi muïc ñích tuyeân truyeàn, trong nhöõng tuaàn
ñaàu nhaäp traïi, traïi tröôûng tuyeân boá raèng taát caûø traïi vieân (mang nhaûn hieäu
PCM töùc tuø phaûn caùch maïng ) seõ ñöôïc Chính phuû "khoan hoàng" cho trôû veà
nguyeân quaùn ñeå phuïc vuï nhö coâng daân "hoái caûi vaø löông thieän " sau khi maõn
haïn hoïc taäp aán ñònh " treân nguyeân taéc " laø 3 naêm baèng moät nghò ñònh cuûa
Huyønh Taán Phaùt, Thuû töôùng chính phuû MTGP Mieàn Nam. Tuy nhieân, raát mau
choùng, nhieàu bieän phaùp cöùng raén ñöôïc aùp duïng vaø kyû luaät trôû neân khaéc
nghieät, coøn ngaøy phoùng thích thì vaãn khoâng thaáy nhaéc ñeán.
Traïi vieân ñoái ñaàu vôùi ba moái lo haéc aùm: ñoùi, laïnh vaø coâ ñôn.Veà aåm thöïc,
UÛûy ban Haønh chính ñòa phöông choïn gôûi tuø nhaân ñeán traïi phaûi ñoùng haèng
thaùng cho Boä Noäi vuï, cô quan quaûn lyù traïi, 15 ñoàng, vöøa ñuû mua 12 kí loâ gaïo
vaø 200 gôø-ram thòt, caù ñeå nuoâi moåi ngöôøi tuø caûi taïo. Ñaàu naêm 1977. thòt, caù
khan hieám neân ñöôïc thay baèng ñuû loaïi rau coû vaø gaïo moác phaûi aên ñoän vôùi
baép, bo bo vaø lang saén. Naêm khi möôøi hoïa, traïi vieân môùi ñöôïc dieãm phuùc neám
mieáng thòt nhoû neáu coù haï heo beänh vaø traâu giaø .Thòt traâu ñeå daønh cho caùn
boä, coøn da traâu laø phaàn cuûa traïi vieân . Vì thieáu dinh döôûng, veä sinh vaø thuoác
men (naêm 1979, Boä Noäi vuï caáp 50 xu moãi thaùng ñeå chaêm lo söùc khoûe cho moåi
traïi vieân ! ) neân chæ vaøi thaùng sau, nhieàu tuø nhaân maéc beänh phuø thuûng,
thieáu maùu, kieát lî, gheû lôû, kinh phong….Moät soá khoâng ít nhö Ls Traàn Vaên
Tuyeân, Gs Nguyeãn Duy Xuaân, Nghò só Traàn Theá Minh, ñaïi taù Ñoã Kieán Naâu…ñaõ
cheát thaûm. Nhöõng ngöôøi naøo "may maén" ñi lao coâng ngoaøi traïi ñeàu tìm baét
raén rít, saâu boï, coân truøng vaø haùi laù caây, traùi röøng ñeå aên ñôû ñoùi. Hai baøi
thô " Mieáng thòt lôïn, chao oâi, laø vó ñaïi " vaø " Chuùng toâi soáng giöõa loøng thung
luõng" cuûa Nguyeãn Chí Thieän cuõng nhö cuoán phim " The Killing Fields" cuûa Hollywood
ñaõ dieãn taû khoâng ngoa söï daøy xeù trieàn mieân cuûa nhöõng bao töû ñoùi laû, ñoùi
raïc.
Böõa côm xong maø cöù töôûng chöøng
chöa coù moät thöù gì trong ruoät caû !
Ñeâm naèm mô mô toaøn mô thòt caù,
ngaøy laém ngöôøi vô caû voû khoai lang. (NCT).
Noåi kinh hoaøng thöù hai laø nhöõng muøa ñoâng reùt buoát vaø aåm öôùt taïi Baéc
Vieät.Vì ñoåi traïi baát ngôø giöõa muøa heø ôû Mieàn Nam neân caùc tuø nhaân khoâng
coù quaàn aùo aám. Traïi phaùt cho nhöõng chieác aùo boâng cuû vaø meàn vaõi moûng.
Möa gioù thoåi xuyeân song saét caùc nhaø giam troáng traûi vaø ban ñeâm, traïi vieân
nguû co ruùt treân saøng xi maêng giaù laïnh. Ñeå khoûi cheát coùng, hoï baøy ñuû hình
thöùc taïo hôi noùng: xeõ aùo boâng ñeå nheùt vaøo trong nhieàu xaáp giaáy nhöït trình,
quaán oáng chaân baèng giaáy baùo, gom nhieät ñoä cô theå baèng caùch ba hay boán
ngöôøi naèm saùt vôùi nhau ñeå phuû leân treân nhieàu lôùp meàn chung, mang aùo
quaàn caû thaùng trôøi maø khoâng taém röûa vaø huùt thuoác laù baát chaáp lao phoåi
.Muoåi, reäp, chaáy vaø chuoät laø aùc moäng ngaøy ñeâm . Thaûm caûnh naøy ñöôïc trình
baøy bôûi nhieàu taùc giaû nhö trong "Vieät Nam, ouø est la veùriteù? " cuûa Tröông Vónh
Leã (nxb Lavauzelle, Paris, 1989), "Le Goulag Vietnamien" cuûa Ñoaøn Vaên Toaïi (nxb R.
Laffont, Paris, 1979), " Ñaùy ñòa nguïc" cuûa Taï Tî (1985), " Ñaïi hoïc maùu" cuûa Haø
Thuùc Sinh vaø "Nhöõng naêm caûi taïo ôû Baéc Vieät" cuûa Traàn Huyønh Chaâu (1861)
Ñau khoå xoaùy moøn nhaát khoâng phaûi thuoäc veà theå chaát maø chính laø söï troáng
traûi tinh thaàn , CS coâ laäp ngöôøi tuø caûi taïo vôùi theá giôùi beân ngoaøi baèng caùch
khoâng cho hoï tieáp xuùc vôùi gia ñình. Teát 1977 laø laàn ñaàu tieân caùc traïi vieân
ñöôïc vieát thô cho thaân nhaân trong Nam, ñòa chæ lieân laïc buoäc phaûi ghi taïi T.Ñ töùc
Trung ñoaøn 52-A , Chí hoøa Saøigoøn vaø hoï khoâng ñöôïc pheùp tieát loä nôi ñang
soáng. Quaø tieáp teá khoâng theå caân naëng quaù 5 kí, do khaùm Chí hoøa chuyeån ñi
vaø traø, caø pheâ, röôïu , muoái bò caám tuyeät..
Töø thaùng 8 ñeán cuoái thaùng 10.1976, sinh hoaït trong traïi goàm coù nhöõng ngaøy
daøi leâ theâ traïi vieân thaûo tôùi thaûo lui tôø thuù veà lyù lòch, gia ñình vaø dó vaõng,
ñoïc vaø pheâ bình laûm nhaûm - döôùi söï höôùng daãn cuûa caùn boä - moät soá saùch
vaø baøi trích trong caùc baùo Nhaân Daân vaø Quaân Ñoäi Nhaân Daân cuûa Ñaûng CS ;
phuùc trình coâng taùc; kieåm thaûo vaø töï kieåm thaûo…. Chöông trình hoïc taäp chính
trò baét ñaàu thaùng 5. 1977. Moät phaùi ñoaøn caùn boä trung öông huøng haäu, do
Thöù tröôûng Boä Noäi vuï chæ huy, ñeán thuyeát trình veà 4 ñeà taøi: Vò theá cuûa VN CS
trong theá giôùi xaõ hoäi chuû nghæa, taùc duïng giaùo duïc cuûa lao ñoäng tay chaân ,
nhu caàu töï caûi taïo vaø giuùp ñoàng baøo caûõi taïo, vaø sau heát, söï tuaân haønh noäi
quy cuûa traïi. Caùc buoåi hoïc taäp keát thuùc baèng nhöõng cuoäc tranh luaän theo
töøng nhoùm ñeå neâu ra caùc "söï kieän thöïc teá" chöùng minh tính caùch quan troïng
cuûa moãi ñeà taøi . Khoùa chaám döùt trong moät phieân hoïp chung. Loái 15 hoïc vieân "
tình nguyeän " ñöùng ra tri aân Ñaûng, Chính phuû vaø Boä Noäi vuï, ñoàng thôøi cam keát
trieät ñeå aùp duïng nhöõng lôøi giaûng huaán. Moät soá " coø moài" coøn doûng daïc
höùa toá giaùc nhöõng phaàn töû voâ kyû luaät vaø phaûn ñoäng! . Ñieàu laøm cho taùc
giaû Traàn Vyõ böïc boäi nhaát laø caùc giaûng vieân ñaõ ñoàng hoùa loøng thöông toå
quoác vôùi söï trung thaønh vôùi ñaûng, chuû tröông yeâu ñaûng töùc laø yeâu nöôùc vaø
coi troïng Ñaûng hôn Nöôùc .
Sau troø nhoài soï chính trò laø giai ñoaïn lao coâng cöôûng baùch coøn ñöôïc meänh danh
noâm na "lao ñoäng vinh quang", döïa vaøo khaåu hieäu tuyeân truyeàn CS " giaûi thoaùt
con ngöôøi baèng lao ñoäng ". Caùc traïi vieân ñöôïc chia ra thaønh nhieàu toaùn: ñan roå,
ñuùc ñinh, laøm ñoà moäc, ñoå gaïch ngoùi vaø troàng troït. Töø höøng saùng, taát caû bò
luøa ra noâng tröôøng hay khu röøng keá caän vôùi nhöõng duïng cuï coå loå. Rau caûi
troàng ñöôïc vaø vaät duïng laøm ra ñem baùn cho caùc hôïp taùc xaõ nhaø nöôùc, coâng
sôû hay thò tröôøng töï do. Sau khi tröø chi phí, tieàn lôøi chia laøm ba, cho Boä Noäi vuï,
ngaân quyû cuûa traïi vaø ñeå thöôûng caùc caùn boä trong traïi. Chi phí vöøa noùi goàm
coù soá löông tính treân caên baûn naêm 1977 laø 1,35 ñoàng moåi ngaøy cho moãi traïi
vieân maø Boä Noäi vuï phaûi thanh toaùn cho caùc UÛy ban haønh chính ñòa phöông ñaõ
gôûi tuø nhaân ñeán traïi . Noùi toùm taéc, CS bieán traïi caûi taïo thaønh xí nghieäp kinh
teá vaø duøng nhaân coâng noâ leä ñeå kieám tieàn cho cheá ñoä.
Veà taùc phong cuûa caùc thaønh phaàn tuø caûi taïo, taùc giaû Traàn Vyõ coù nhöõng
nhaän ñònh deø daët nhöng xaùc thöïc: Vaøi " nhaân vaät nguïy " ñaõ nhaän laøm " aêng
ten " cho CS nhö nguyeân Toång tröôûng Thoâng tin Phaïm Thaùi (bò traïi vieân cho aên
ñoøn hoäi chôï vaø bòt muûi söûa teân thaønh Phaïm Thuùi), moät soá cöïu töôùng laõnh
vaø só quan cuûa quaân ñoäi Mieàn Nam. Vaøi "chính khaùch töï xöng quoác gia " laïi
haønh ñoäng baát xöùng nhö moät cöïu nghò só (kieâm cöïu thieáu töôùng) ñaõ bò CS
chænh coâng khai vì vieát thô toû tình laïng quaïng taïi traïi Thuû Ñöùc vôùi moät nöõ ñaïi
uùy thuoäc ñoaøn CS tình baùo Thieân nga vaø moät cöïu töôùng khaùc giaû beänh vaø
haï mình xöng con vôùi traïi tröôûng ñeå xin ñöôïc traõ töï do..v..v… Beân caïnh nhöõng con
chieân gheû naøy , coù nhöõng göông maët khí phaùch laøm cho chính quyeàn CS kieâng
neå : Nghò só Traàn Trung Dung khoâng chòu vieát tôø töï thuù, trung uùy Tröông Quang
Haäu tuyeät thöïc thaùng 2. 1979 ñeán cheát ñeå phaûn ñoái Baéc boä phuû, Nguyeãn
Ngoïc Thuùy thuoäc Trung öông tình baùo VNCH vaø ñaëc bieät laø Ls Traàn Vaên Tuyeân.
Töø trang 103 ñeán 111 trong hoài kyù, Vyõ keã laïi chi tieát caùi cheát ñaùng thöông taâm
cuûa Traàn Vaên Tuyeân moät ñeâm trung tuaàn thaùng 10. 1976 trong luùc oâng Tuyeân
nhaän lôøi ñaïi dieân traïi vieân phaùt bieåu quan ñieåm veå ñeà taøi "Traùch nhieäm cuûa
trí thöùc Mieàn Nam VN trong coâng cuoäc ñaáu tranh ñoäc laäp vaø thoáng nhaát cho VN"
nhaân dòp phaùi ñoaøn trung öông Boä Noäi vuï veà toå chöùc hoäi thaûo. Ls Tuyeân
ngaát xóu vì cao maùu vaø quaù nghó ngôïi. Traàn Vyõ taän tình cöùu chöõa, Tuyeân haáp
hoái nhieàu giôø khoâng thuoác men. Thaùi ñoä thôø ô cuûa traïi tröôûng ñaõ laøm cho
nhieàu tuø nhaân baát maõn ra maët, Boä Noäi vuï xoa dòu baèng caùch cho toå chöùc
toáng taùng oâng Tuyeân theo nghi thöùc coå truyeàn, ñieàu hieám coù trong lao tuø CS.
Baø Tuyeân chæ hay tin choàng qua ñôøi 6 thaùng sau qua ñaøi BBC vaø VOA.Ngöôøi con
gaùi ñôøi vôï tröôùc cuûa Traàn Vaên Tuyeân, moât kyõ sö cö nguï taïi Haønoäi, cuõng
khoâng ñöôïc Boä Noäi vuï thoâng baùo hung tin .
Sau heát, coù ba ñoaïn khaùc ñaùng chuù yù trong quyeån hoài kyù : 1 ) Nôi trang 158 -
161 , Vyõ keå laïi: Moät buoåi tröa thaùng 9.1978 , trong luùc tình hình quaân söï raát
gaêng giöõa Haønoäi vaø Baéc kinh, tình côø moät nhoùm tuø goác Mieàn Nam, mang
quaân phuïc da beo raùch röôùi, ñeán traïm y teá hoûi thaêm Vyõ. Hoï cho bieát naêm
1960-1961, hoï ñöôïc Quaân ñoäi VNCH thaû duø xuoáng Baéc Vieät ñeå hoaït ñoäng phaù
hoaïi. Taát caû ñeàu bò CS baét, giam caàm ñaøy ñoïa vaø di chuyeån thöôøng xuyeân töø
traïi naøy qua traïi khaùc gaàn bieân giôùi suoát 17 naêm nay. Hoï môùi ñeán Haø Sôn Bình
toái hoâm tröôùc vaø möøng rôû khi hay coù moät baùc sæ quoác gia trong traïi. Hoï xaùc
nhaän coù 113 ñoàng ñoäi caûm töû coøn soáng nhöng bò Hoa kyø vaø Chính phuû
Saøigoøn khai töû. Hoï ñaõ khoùc khi nhaän ñöôïc tin Toång Thoáng Ngoâ Ñình Dieäm bò
haï saùt vaø ñaõ tuyeät thöïc hai hoâm ngaøy Mieàn Nam thaát thuû. Hoï ñoaøn keát,
ñuøm boïc laãn nhau vaø tuaân leänh ñaïi dieän do hoï baàu ra. Hoï cuõng ñaõ thaáy töø
xa moät soá tuø binh Myõ. Bò nhoát rieâng trong khu C, vaøi tuaàn sau hoï rôøi khoûi Haø
Sôn Bình .
2 ) Nôi trang 172 trong hoài kyù, Vyõ coøn ghi laïi söï tieát loä, tröôùc khi qua ñôøi, cuûa
Nguyeãn Ngoïc Thuùy, moät cöïu nhaân vieân nghieân cöùu Phuû Ñaëc uûy Trung öông tình
baùo VNCH , veà hai ñieåm : Tröôùc heát, löïc löôïng FULRO cuûa ngöôøi Thöôïng ñoøi töï
trò cho Cao nguyeân, ñöôïc Baéc kinh voû trang, seõ taùi hoaït ñoäng choáng Haønoäi
trong töông lai . Maët khaùc, Huyønh Taán Phaùt trong Maët traän GPMN ñaõ töøng tieáp
xuùc vôùi Chính phuû Saøigoøn ñeå trôû veà vuøng quoác gia khi Hieäp öôùc Baù leâ naêm
1973 tieán haønh. Vì lyù do khoâng ñöôïc bieát , vieäc tieáp xuùc giaùn ñoaïn. (Taùc giaû
baøi naøy chuù thích theâm : Sau thaùng 4. 1975, Chính phuû laâm thôøi MTGPMN bò
Haønoäi giaûi taùn .Thoaùt qua Phaùp, Tröông Nhö Taõng cho bieát Huyønh Taán Phaùt bò
CS toå chöùc aùm saùt huït ñeå caûnh caùo. Phaùt ñi Nga ñeå trò thöông tích vaø sau ñoù,
qua ñôøi taïi Saøigoøn).
3 ) Cuoái cuøng, nôi trang 177- 182 cuûa quyeån " Le prisonnier politique au VN", Traàn
Vyõ cho bieát leänh CS caám caùc toân giaùo haønh ñaïo trong traïi khoâng ñöôïc tuø
nhaân tuaân haønh . Vôùi söï moùc noái kín ñaùo vaø höôùng daãn tinh thaàn cuûa linh
muïc traïi vieân Hoâ Nai, moät soá tín ñoà Thieân chuùa ñaõ leùn toå chöùc caàu nguyeân
chung, xin toäi vaø röôùc leã, chaúng nhöõng theá coøn döïng moät baøn thôø töôïng
tröng cho Ñöùc Meï, laøm pheùp röõa toäi cho cöïu ñaïi taù Wong A Sang , 70 tuoåi, vaø
giuùp nguyeân Toång tröôûng Taøi chính Leâ Quang Tröôøng tìm laïi ñöùc tin .
Xaõ hoäi Mieàn Nam VN döôùi aùch CS , 1979 - 1989 .
Suoát 10 naêm khaéc khoaûi laøm thuû tuïc xuaát ngoaïi, Vyõ soáng moät kinh nghieäm
môùi, taän cuøng ñaéng cay, vôùi thaân phaän cuûa moät trí thöùc bò khai tröø vaø maát
quyeàn coâng daân, giöõa moät xaõ hoäi baát nhaân trong ñoù moïi giaù trò ñeàu ñaõo
loän. Thaät vaäy, CS xem " Phaûn Caùch Maïng" laø moät nhaûn hieäu phaûi ñeo troïn ñôøi
vaø xem moãi thöôøng daân nhö moät nghi phaïm mang aùn treo. Vyõ ñöôïc phoùng thích
thaùng 9. 1979, nhôø gia ñình daøn xeáp baèng moät soá vaøng vôùi moät " caùn boä
chính trò cao caáp teân Nguyeãn Vaên Linh töø Baéc vaøo ñeå caûi caùch thöông maïi taïi
Thaønh phoá HCM ". Vyõ chuù thích nôi trang 200 cuûa hoài kyù: "Coù söï truøng teân vôùi
Toång bí thö cuûa Ñaûng CS " (?!). Neáu khoâng kheùo lo chaïy, ngöôøi cöïu tuø caûi taïo
khoâng theå cö truù taïi Saøigoøn vaø phaûi choïn hoaëc trôû veà sinh quaùn , hoaëc ñi
vuøng kinh teá môùi.
Chöông 5, 6, 7 vaø 9 cuûa quyeån " Saøigoøn döôùi aùch CS , thôøi kyø 1979 - 1989 "
nghieân cöùu saâu saéc chính saùch cuûa Haønoäi ñoái vôùi quaàn chuùng, trí thöùc vaø
toân giaùo. Taùm naêm sau, chính saùch naøy ñoåi danh xöng ñeå tuyeân truyeàn nhöng
vaãn giöû nguyeân caên baûn vaø muïc tieâu:
1 - Quaàn chuùng bò nhaø caàm quyeàn CS canh chöøng sít sao baèng nhöõng bieän
phaùp tinh vi vaø nham hieåm. Hoä khaåu vaø Coâng an khu vöïc laø hai coâng cuï quan
troïng cuûa chính saùch naøy. Phoøng an ninh quaän caáp cho moåi ngöôøi chuû gia ñình
moät tôø hoä khaåu vôùi ñòa chæ choå ôû, ñeå ghi ñaày ñuû lyù lòch, ngheà nghieäp, toân
giaùo vaø ngaøy moãi ngöôøi ñöôïc pheùp sinh soáng taïi ñòa chæ aáy. Khoâng coù teân
hôïp leä trong hoä khaåu thì ñöøng mong ñöôïc chaáp nhaän vaøo tröôøng, xin naèm
beänh vieän, mua nhu yeáu phaåm giaù chính thöùc, nhaän thö baûo ñaûm, tìm vieäc ,
laøm ñaùm cöôùi , khai sinh cho con, laäp tôø khai töõ vaø, khi cheát, mua hoøm cuûa Nhaø
nöôùc! Noùi toùm taéc, hoä khaåu laø loaïi giaáy haønh chính sinh töû cho ngöôøi daân
Vieät, vôùi ñuû thöù taùc duïng: tôøõ caên cöôùc, giaáy pheùp cö truù, soåø hoä tòch vaø
theû khaåu phaàn. Moät laù buøa hoä maïng.
Nhöõng naêm veà sau, danh töø Coâng an khu vöïc ñoåi thaønh Coâng an ñöôøng phoá
nhöng nhieäm vuï kieåm soaùt daân ñen khoâng thay ñoåi. Muoán xin ñieàu gì taïi cô quan
haønh chính hay an ninh phöôøng: gia haïn taïm truù, xin pheùp vaéng maët khoûi nhaø,
khai maát troäm...thì phaûi coù lôøi pheâ cuûa coâng an khu vöïc. Coâng an luïc soaùt nhaø
tö nhaân khoâng caàn leänh Toøa vaø coøn coù quyeàn ñeà nghò vôùi caáp treân gôûi ñi
traïi taäp trung cuûa quaän, thaønh phoà, tænh hay Boä Noäi vuï. Cöïu tuø caûi taïo muoán
ngöng trình dieän, coù theûõ cöû tri ñeå ñi baàu vaø xin xuaát ngoaïi ñoaøn tuï gia ñình thì
phaûi ñöôïc Uûy ban haønh chính quaän xeùt cho khoâi phuïc coâng quyeàn tröôùc. Daân
quyeàn chöa khoâi phuïc, tình traïng cuûa y khoâng khaùc gì bò quaûn thuùc taïi gia döôùi
söï theo doûi thöôøng xuyeân cuûa moïi caáp coâng an, töø phöôøng ñeán quaän, thaønh
phoá vaø luoân caû Boä Noäi vuï. Vieät kieàu veà xöù thaêm baø con hay laøm aên vaãn
caûm thaáy aùy naùy vì tính caùch kyø thò cuûa luaät leä trong nöôùc .
2 - Caùc toân giaùo taïi VN ñöôïc CS "chaêm soùc chu ñaùo " vì töø xöa nay, xaõ hoäi chuû
nghæa khoâng ngöøng toá caùo tín ngöôûng laø " nha phieán cuûa quaàn chuùng", oå
phaûn ñoäng vaø phaûn caùch maïng. Chính quyeàn Haønoäi phaân bieät roû vieäc thôø
phöôïng vaø vaán ñeà giaûng daïy giaùo lyù. Trong giôùi haïn cuûa nôi thôø phöôïng, tín
ñoà ñöôïc töông ñoái töï do nhöng söï daïy ñaïo bò kieåm soaùt khoâng nöông tay. Caùc vi
phaïm bò cheá taøi veà haønh chính hay tö phaùp. Chính phuû döïng ra ñuû loaïi linh muc,
sö vaø muïc sö quoác doanh cuûng nhö giaùo hoäi töï trò ñeå chia reõ haøng nguõ vaø
phaù hoaïi giaù trò tinh thaàn cuûng nhö noäi dung ñaïo ñöùc, vaên hoùa vaø xaõ hoäi
cuûa caùc tín ngöôûng . Vieäc nhaø chöùc traùch CS chaáp nhaän thoâng tuïc toân giaùo
vaø chòu tham gia ngaøy leã coå truyeàn gaây hieåu laàm nguy haïi raèng VN coù töï do tín
ngöôûng. Söï thöïc khaùc haún. Coâng an CS ñaõ bòa ra nhieàu xì- caên- ñan "xaâm phaïm
an ninh quoác gia" nhö vuï Trung taâm Ñaéc loä (1980), linh muïc Traàn Ñình Thuû (1988),
Nhaø thôø Vinh Sôn (1977), caùc nhaø sö Trí Sieâu, Tueä Só, Ñöùc Nhuaän, giaùm muïc
Nguyeãn Vaên Thuaän..v..v..ñeå boâi nhoï Coâng giaùo vaø Phaät giaùo. Chính saùch ñaøn
aùp khoâng daäp taét ñöôïc, traùi laïi coøn khích ñoäâng maïnh loøng tin vaø hy voïng cuûa
quaàn chuùng nôi toân giaùo . Toân giaùo vaø nhieàu hình thöùc meâ tín (boùi toaùn, buøa
chuù, ñoàng coát, caàu cô…) laø moät thöù thuoác "an thaàn" giuùp daân chuùng chòu
ñöïng ñôøi soáng khoå cöïc vôùi öôùc mô moät pheùp laï ngaøy naøo ñoù giaûi thoaùt hoï
khoûi aùch cuûa quyû ñoû.
3 - Giôùi trí thöùc Vieät - Baéc laån Nam - thieân taû, choáng coäng hay löøng khöøng,
tröôùc vaø sau cuoäc chieán daønh ñoäc laäp, laø caùi khoái ngöôøi bò CS gaït gaåm, nghi
ngôø vaø lôïi duïng bæ oåi nhaát töø 4 thaáp nieân qua. Muoán ñöôïc Ñaûng coi laø caùn
boä hoaøn toaøn ñaùng tin caäy - thí duï trong ngaønh coâng an - thì toå tieân cuûa ñaûng
vieân naøy phaûi qua " 3 ñôøi aên cuû chuoái ", khoâng hoï haøng vôùi ñòa chuû, phong
kieán, Phaùp, Nhaät vaø Myõ nguïy. Moät soá caùn boä choùp bu dó nhieân khoâng coù
ñöôïc thaønh tích aáy, ñoù laø lyù do laøm cho hoï bò toá ngaøy hoï thaát suûng. Voõ
Nguyeân Giaùp, nhaø " khoa baûng" cao nhaát trong Boä tham möu i tôø cuûa Hoà, laø
tröôøng hôïp ñieån hình. Troïn ñôøi , Giaùp khoâng ngoác ñaàu noåi ñeå trôû thaønh Thuû
töôùng hay Toång bí thö Ñaûng vì goác " tieåu tö saûn" cuûa y . Giaùp bò Leâ Duaãn vaø
Leâ Ñöùc Thoï truø eám daøi daøi. Tröôøng Chinh daønh ñöôïc chöùc Toång bí thö duø
coâng traïng khoâng baèng ngöôøi huøng Ñieân Bieân. Giôø ñaây, Giaùp laø moät chaäu
kieån, laâu laâu ñem tröng baøy treân saân khaáu, xong ñöa caát vaøo moät xoù vöôøn.
Maët khaùc, chuû tröông " Hoàng hôn Chuyeân" vaãn coøn hieäu löïc. Sau 1975, trí thöùc
Mieàn Nam phaûi nhöôøng choå cho caùc "Tieán sæ höõu nghò" Baéc Vieät. Baèng caáp
khoâng giuùp kieám ñöôïc coâng vieäc toát trong cheá ñoä phe phaùi, oâ duø hieän nay.
Haøng nguõû trí thöùc baát maõn gia taêng trong toaøn xöù, coïng theâm vaøo ñoù voâ
soá caùn boä CS bò veà höu non , trong Quaân ñoäi hay thuoäc coá Maët traän GPMN.
Heát traùch nhieäm laø heát ñaêïc quyeàn. Khi Nguyeãn Hoä vaø ñoàng chí laûnh hoäi
ñöôïc baøi hoïc thì ñaõ quaù muoän!
Keát luaän .
28 naêm löu vong, ñoïc laïi hoài kyù cuûa ngöôøi baïn quaù vaõng Traàn Vyõ, loøng buoàn
voâ haïn, nhöng ñoàng thôøi cuõng töï hoûi: Nhöõng ngöôøi Vieät bò caûi taïo hay ñaõ
traùnh ñöôïc caûi taïo, giôø ñaây , ruùt ñöôïc keát luaän gì töø kinh nghieäm ñaõ qua?
Laøm gì ñeå ñöa ñaát nöôùc ra khoûi beá taéc hieän taïi? Neáu caû hai phía, Quoác gia vaø
Coäng saûn, ñeàu ñaõõ sai laàm trong dó vaõng, taïi sao khoâng söûa ñoåi ? Ñoåi caùch
naøo? Laøm sao giaõi theå moät cheá ñoä baát nhaân maø khoâng gaây toån haïi cho
daân toäc voâ toäi ? Chöøng naøo thoáng nhaàt yù chí vaø chieán löôïc giöõa caùc lôùp
ngöôøi ñaáu tranh ñoåi môùi ôû beân trong vaø beân ngoaøi ? Lyù do naøo khieán trí
thöùc VN ñaõ vaø hieän khoâng thích nghi vôùi traùch nhieäm laõnh ñaïo söï vuøng leân
cuûa xöù sôû ? Truyeàn thoáng só phu coøn nöõa hay khoâng?
Cuoäc ñieän ñaøm taâm tình laàn choùt vôùi Vyõ vaãn coøn vaêng vaúng trong tai. Vyõ
nhaéc laïi caâu noùi cuûa Andreù Malraux: "Coøn baát maûn thì coøn tieáp tuïc tranh ñaáu
". Trong nhöõng ngaøy gaàn nhö tuyeät voïng, Vyõ giöõ vöõng ñöùc tin vaø caàu nguyeän:
" Chuùa khoâng ngoù ñeán meà ñai vaø caáp baèng. Chuùa chæ thaáy nhöõng veát seïo
treân chuùng ta! " Vaø Vyõ keát luaän: Kyø naøy, ngöôøi Vieät mình khoâng theå vaø
khoâng coù quyeàn thaát baïi vì neáu thaát baïi thì ñoù seõ laø söï thaát baïi chung cuûa
ñaát nöôùc Vieät Nam, cuûa taát caû ngöôøi daân Vieät , baát luaän thuoäc phia naøo .
Moät söï thaát baïi maø Lòch söû seõ khoâng tha thöù! (30.4.03)
No comments:
Post a Comment