NGUYỄN THIÊN THỤ * NGUYỄN TRÃI

NHÖÕNG HUYEÀN THOAÏI VEÀ NGUYEÃN TRAÕI

 NGUYỄN THIÊN THỤ

          Thôøi coå, quoác gia naøo cuõng coù nhöõng thaàn thoaïi. Cuoái theá kyû 19 ñaàu theá kyû 20, tinh thaàn toân troïng khoa hoïc lan roäng qua nhieàu quoác gia. Ngoâ Vaên Trieän khi vieát Nguyeãn Traõi, keå nhieàu huyeàn thoaïi veà Nguyeãn Traõi maø coù ngöôøi chæ trích. Chöa keå quoác gia naøy chæ trích vaên hoùa quoác gia kia, toân giaùo naøy cheâ bai tín ñieàu cuûa toân giaùo noï.

          Khoa hoïc laø gì? Laø nghieân cöùu caùc ñònh luaät, cheá taïo caùc tieân ích cho con ngöôøi ñeå naâng cao kieán thöùc vaø ñôøi soáng con ngöôøi. Muoán phaùt trieån khoa hoïc phaûiø môû caùc ñaïi hoïc, caùc trung taâm nghieân cöùu, toân troïng trí thöùc chöù khoâng phaûi laø hoâ haøo bieän chöùng phaùp, vieát vaøi trang veâ kyõ thuaät sô ñaúng, vaø keâu gaøo coâng nhaân giai caáp laõnh ñaïo.  Chæ coù caùc quoác gia giaøu maïnh môùi coù neàn khoa hoïc tieán boä. Neáu baét daân nhòn ñoùi ñeå cheá taïo vuõ khí laø khoâng phaûi khoa hoïc. Khoa hoïc laø töï do, haïnh phuùc, neáu ñaøn aùp, boùc loät thì chæ laø khoa hoïc aáu tró, khoa hoïc hình thöùc, hay noùi ñuùng hôn ñoù laø hình thöùc khuûng boá nhaân daân, ngaên chaän töï do tö töôûng, töï do phaùt bieåu yù kieán. Ngaøy nay, caùc quoác gia tieán boä khoâng bao giôø chæ trích, baét bôù veà toäi meâ tín, dò ñoan nhö thôøi trung coå. Nhaät Baûn vaãn theo Thaàn Ñaïo, caùc toân giaùo caøng phaùt trieån nhaát laø sau suïp ñoå Ñoâng AÂu vaø Lieân Xoâ. Buoàn cöôøi nhaát laø truôùc ñaây, khi coøn laø moät löïc löôïng khuûng boá, Lieân Xoâï ñaõ chuù troïng saûn xuaát caùc phim thaàn thoaïi!

            Töø tröôùc, caùc nöôùc AÂu Myõ ñaõ laáy thaàn thoaïi La Hy laøm nguoàn caûm höùng thi ca, tieåu thuyeát, cuõng nhö oâng cha ta ñaõ laáy caùc ñieån tích Trung Hoa laøm chaát lieäu vaên chuông. Caùc söû gia Nhaät Baûn vaãn laáy thaàn Maët Trôøi, söû gia Trung Hoa vaãn laáy Phuïc Hy, Thaàn Noâng vaø VIeät Nam vaãn laáy Roàng Tieân laøm nguoàn goác daân toäc. Ngöôøi ta xem ñoù laø nhöõng ñaëc tröng vaên hoùa cuûa daân toäc, vì beân caïnh chính söû vaãõn coù daõ söû vaø thaàn thoaïi.

Daãu sao, chuùng ta phaûi ghi nhaän  vaên chöông truyeàn khaåu  coù giaù trò vaên chöông, thì thaàn thoaïi coù giaù trò trieát lyù  nhaèm giaûi thích caùc nguyeân nhaân trong trôøi ñaát, xaõ hoäi vaø con ngöôøi. Giaûi thích ñoù sai hay ñuùng? Coù ñònh meänh khoâng? Coù quyû thaàn khoâng? Coù  baùo aân, baùo oaùn khoâng? Thuaät phong thuûy coù giaù trò khoâng?  Tin hay khoâng laø tuøy ôû moãi ngöôøi.  Daãu sao, nhöõng thaàn thoaïi hay huyeàn thoaïi ñeàu coù nguoàn goác töø vaên hoùa. Caùc vaên gia, söû gia chæ ghi cheùp laïi nhöõng truyeàn thuyeát trong daân gian. Hoï chæ thuaät laïi chöù khoâng saùng taùc.Quaàn chuùng nhaân daân môùi laø ngöôûi saùng taùc vaø löu truyeàn tuïc ngöõ, ca dao, coå tích vaø thaàn thoaïi. Hoï khoâng phaûi laø nhaø khaûo coå, nhaø khoa hoïc hoaëc thaùm töû ñieàu tra. Hoï giaûi thích söï kieän theo traùi tim ñôn sô vaø thaønh thaät cuûa hoï. Khi laøm nhö vaäy, hoï cuõng voâ tình, hoaëc chuû quan vì meán yeâu, thöông tieác vaø toân kính.

          Töø buoåi bình minh cuûa nhaân loaïi, quoác gia naøo cuõng coù nhöõng trang huyeàn söû. CaÙc baäc giaùo chuû nhö Phaät, Gieâ Su, Laõo Töû, Khoång Töû ñeàu bò bao phuû bôûi caùc thaàn thoaïi. Khoâng rieâng Nguyeãn Traõi maø vua Quang Trung, Gia Long, Hoaøng haäu Ngoïc Haân , ñöùc thaày Taây An ñeàu coù nhöõng huyeàn thoaïi.  Nguyeãn Traõi ñöôïc nhaân daân ta kính yeâu. Ai cuõng chuù yù ñeán vieäc laøm vaø cuoäc ñôøi cuûa Ngaøi cho neân hoï ñaõ tieåu thuyeát hoùa, thaàn thoaïi hoùa cuoäc ñôøi cuûa Ngaøi. Khoâng ai coù nhöõng trang söû nhö vaäy. Ñoù laø nhöõng ñaùm maây muø laøm cho khuoân maët Nguyeãn Traõi nhö aån nhö hieän trong moät theá giôùi huyeàn aûo, bí maät. Vaø ñoù cuõng laø haøo quang laøm raïng ngôøi khuoân maët thoâng minh vaø phuùc haäu cuûa ÖÙc Trai töôùng coâng.

          Vì toân troïng ÖÙc Trai töôùng coâng vaø coâng trình saùng taïo cuûa nhaân daân bao ñôøi, chuùng toâi xin thuaât laïi nhöõng ñieàu ñaõ ñöôïc truyeàn laïi trong daân chuùng vaø trong söû saùch ñeå ñoäc giaû roäng ñöôøng tham khaûo.

I.  NGUYEÃN TRAÕI TÌM ÑEÁN LEÂ LÔÏI

          Ngay töø ñaàu, lòch söû Nguyeãn Traõi ñaõ laø nhöõng huyeàn thoaïi. Nguyeãn Traõi theo cha ñeán Nam Quan hay theo cha sang Trung Quoác roài trôû veà? Nguyeãn Traõi coù bò baét khoâng? Taïi sao quaân Minh baét Nguyeãn Phi Khanh maø khoâng baét Nguyeãn Traõi? Nguyeãn Traõi coù sang Trung Quoác khoâng-? Luùc naøo? Nhöõng ñieàu naøy ñaõ ñöôïc trình baøy ôû chöông I ( theo UTT,haï, 590 ). Khi trôû veà thaønh Nam, Nguyeãn Traõi theo lôøi cha ñi tìm chaân chuùa. OÂng gaëp Leâ Lôïi luùc naøo? Ñoù laø nhöõng môù boøng bong, aån hieän trong söông khoùi.

          Traàn Khaéc Kieäm keå:

Khi quaân ñoäi phöông Baéc tôùi chieám cöù, oâng voán saønh khoa thieân vaên, coù bieát laø nöôùc ta roài coù chaân chuû. OÂng muoán tìm tôùi giuùp, maø bò giaëc baét giöõ taïi trong thaønh. OÂng thöôøng laøm thô noâm loái thuû vó ngaâm ( Thô coøn truyeàn trong Quoác AÂm Thi Taäp ). Ngöôøi Baéc thaáy oâng coù taûi, yù muoán ñöôïc ñeå duøng. Nhöng bieát chí oâng khoâng theo thì laïi caøng kính neå. Sau oâng laäp keá thoaùt thaân ñöôïc, tôùi yeát kieán Thaùi toå Cao Hoaøng Ñeá taïi LoÃi Giang, hieán baøi saùch Bình Ngoâ. Ñeâm ñoù trong moäng, vua thaáy thaàn nhaân baùo cho bieát ngaøy mai seõ coù ngöôøi taøi tôùi giuøp. Khi oâng tôùi, vua thaáy traïng maïo gioáng nhö ngöôøi ñöôïc thaáy trong moäng, môùi laáy laøm kyø laï, roài giao cho chöùc Thöøa chæ hoïc só, ñeå ôû gaàn luoân, phaøm caùc vieäc quaân, vieäc nöôùc, ñeàu baøn ñònh (UTT haï, 587)

Theá Bieân cho bieát sau khi oâng töø bieät cha trôû veà

Caàu moäng taïi Daï Traïch ( coù baûn cheùp laø Traán Vuõ quan ). Moäng thaày thaàn baûo Leâ Lôïi ôû Lam Sôn laø thieân töû. Theá laø coâng laàn tôùi Loãi giang, gaäp roài phuïng söï Leâ Thaùi Toå  (UTT haï, 591)

ÖÙc Trai Taäp  cheùp raèng Nguyeãn Traõi tìm ñeán Leâ Lôïi ôû Lam Sôn xin laøm toâi tôù. Nhaân ngaøy gioã cha, Leâ Lôïi thaùi thòt treân thôùt roài ngoài aên. Nguyeãn Traõi khinh bæ cho laø ngöôøi thoâ loã beøn boû ñi. Sau ra beán Döông Xaù, trong quaùn troï, nghe maáy ngöôøi Taøu xem thieân vaên  baøn taùn raèng minh chuû nöôùc Nam saép xuaát hieän, laø moät hoå töôùng, ña saùt, aên uoáng thoâ loã. . .Nguyeãn Traõi beøn trôû laïi Lam Sôn, tìm ra nôi Leâ Lôïi vaø Leâ Thu hoïp bí maät, tính  soá thaùi aát, ñònh ngaøy khôûi nghóa. OÂng lieàn xuaát hieän, cuøng Leâ Lôïïi baøn baïc. Phaû kyù cuûa nhaø Leâ Thuï cuõng cheùp vieäc naøy (UTT, haï,595).

Tang Thöông Ngaãu Luïc cuûa Phaïm Ñình Hoå vaø Nguyeãn AÙn cho bieát vieäc Traàn Nguyeân Haõn ôû Sôn Taây ñi baùn daàu nguû troï ñeàn Lyù OÂng Troïng nghe caùc thaàn trong ñeàn noùi chuyeän Thöôïng ñeá ñaõ ñònh cho Leâ Lôïi laøm vua, Nguyeãn Traõi laøm toâi. Traàn Nguyeân Haõn ñi tìm Nguyeãn Traõi, keå laïi vieäc treân. Sau caû hai oâng ñ caàu moäng ñeàn baø Tieân Dung, baø cuõng cho bieát Leâ Lôïi laøm vua, Nguyeãn Traõi laøm toâi. Caû hai tìm ñeán Lam Sôn, vaøo nhaø Leâ Lôïi. Nhaân ngaøy gioã, hai ngöôøi thaáy Leâ Lôïi caét thòt aên uoáng thoâ loã, ben boû maø ñi, veà ñeàn Tieân Dung traùch cöù. Tieân Dung baûo soá trôøi ñaõ ñònh nhöng chöa ñeán ngaøy töôùng tinh xuaát loä, vaäy haõy trôû laïi chôø it böõa. Sau Leâ Lôïi ñöôïc binh thö vaø thaån kieám, ñem ñeâm ngoài ñoïc saùch, Nguyeãn Traõi vaø Traàn Nguyeân Haõn nay cöûa böôùc vaøo,trình baøy söï thöïc, caû hai ñöôïc Leâ Lôïi ñoùn nhaän. Nguyeãn Traõi cho boâi môõ vaøo caùc caây caønh trong röøng nuùi thaønh caâu Leâ Lôïi laøm vua, Nguyeãn Traõi laøm toâi. Moïi ngöôøi ñeàu tin, ngaøy caøng ñeán quy thuaän ñoâng ñaûo (UTT ha, 705-706)

II. RAÉN BAÙO OAÙN

         

          Saùch Phuï Khaûo Söû Löôïc cheùp vieäc raéùn baùo oaùn.

Nhaø toå tieân oâng Traõi ba ñôøi tröôùc, nhaø coù vöôøn, trong vöôøn coù hang raén. Moät hoâm oâng Traõi sai doïn vöôøn ñeå caát nhaø. Ñeâm hoâm ñoù, meâ thaáy moät ngöôøi ñaøn baø aüm con tôùi xin hoaõn cho ba ngaøy ñeå choïn nôi ôû khaùc. Sôùm oâng chöa thöùc daäy, thì boïn toâi tôù ñaõ san vöôøn, chaët ñuoâi moät con raén lôùn, gieát ñöôïc hai con raén con. Khi oâng daäy, hoái khoâng kòp. Ñeâm ñoù ngoài ñoïc saùch, boãng thaáy moät gioït maùu rôi xuoáng thaám ba tôø giaáy. OÂng sôï bieát raén seõ baùo oaùn ñeán ba ñôøi. Ñeán khi oâng ñöôïc vinh hieån, moät hoâm ôû trieàu veà ñi qua haøng baùn chieáu, thaáy ngöôøi con gaùi saéc ñeïp khaùc thöôøng, môùi laáy laøm thieáp. Ngöôøi con gaùi laø Nguyeãn Thò Loä, gioûi vaên thô, thuoäc KInh söû, vua yeâu laém, thöôøng trieäu vaøo haàu. Ñeán naêm ñoù, xaõy ra chuyeän gieát vua, Traõi bò toäi tru luïc. Thò Loä khi saép bò haønh hình, thì bieán thaønh hình con raén lôùn, xuoáng nöôùc ñi maát  (UTT haï, 631)          

Tang Thöông Ngaãu Luïc cuõng cheùp vieäc raén baùo oaùn, nhöng chi tieát coù khaùc truyeän ôû Vieät Söû Löôïc Khaûo. Töông truyeàn khi coøn daïy hoïc ôû Nhò Kheâ, coâng baûo hoïc troø ngaøy mai doïn saïch mieáng ñaát ngoaøi ñoàng ñeå döïng tröôøng hoïc. Ñeâm ñeán, coâng moäng thaáy moät ngöôøi ñaøn baø tôùi noùi ngöôøi yeáu, con laïi nhoû, xin dung cho ôû ba böõa nöõa ñeå tìm nôi khaùc seõ doïn. Tænh daäy coâng ra ñoàng thì moïi vieäc ñaõ xong. Hoïc troø trình leân hai caùi tröùng vaø ñaõ noùi ñaõ cheùm moät con raén ñöùt ñuoâi. Coâng ñem hai tröùng raén veà nuoâi. Ñeâm ñeán, coâng thaáy moät ngöôøi ñaøn baø leo leân noùc nhaø, maëc aùo traéng, roû maùu xuoáng saùch, truùng chöõ ñaïi vaø öôùt ba tôø giaáy. Coâng bieát raén seõ baùo oaùn ñeán ba ñôøi. Sau tröùng nôû thaønh hai con raén, coâng sai thaû xuoáng soâng Toâ Lòch, sau thaønh giang thaàn. Thò Loä ñöôïc vua yeâu roài vua cheát, ñình thaàn tra  taán, Thò Loä  khai laø do coâng sai khieán. Khi bò haønh hình, Thò Loä bieán thaønh raén xuoáng nöôùc boû ñi

(UTT haï,708)

          Quyeån Vaên Thaàn Leâ Traõi Thi noùi ñeán coâng nghieäp cuûa Nguyeãn Traõi vaø vieäc raén baùo oaùn:

Veà luùc coù tuoåi, laáy Thò Loä laøm vôï. .  . Töông truyeàn laøng Nguyeãn Traõi coù goø ñaát cao, coù moät con raén lôùn. Toå tieân Traõi tröôùc daïy hoïc, laäp keá gieát ñöôïc. Ñeán vôï Traõi laø Thò Loä, döôùi buïng coù ba vaåy, khi Traõi bò hoïa, ngöôøi ta cho laø raén baùo thuø. Ñeán ñôøi chaùu ñi qua hoà Ñoäng Ñình, laïi bò raén baùo. Caùc con chaùu vaãn thöôøng e ngaïi (UTT ha, 714)

Truyeän Huaân Hieàn Nguyeãn Traõi theo Nhaân Vaät Chí Lòch Trieàu Hieán Chöông,  cuûa Phan Huy Chuù, cheùp veà tieåu söû Nguyeãn Traõi, trong ñoù coù ñoaïn veà raén baùo oaùn (UTT haï, 720):

          Chuyeän raén baùo oaùn coøn keùo daøi ñeán ñôùi sau nöõa. Tang Thöông Ngaãu Luïc cheùp veà vieäc coâng ñöôïc taåy oan, con trai cuûa coâng laø Anh Voõ,  sinh hai trai, moät trai ñöôïc laøm Tri Chaâu Phuï Chaâu.

Sau Tri chaâu phuïng meänh ñi söù, khi thuyeàn ñeán Ñoäng Ñình Hoà, thaáy moät con raén lôùn hieän leân maët hoà, Tri Chaâu khaán xin chôû xong vieäc nöôùc. Soùng gioù ngöøng ngay. Sau khi xong vieäc söù trôû veà thì thuyeàn chìm  (UTT haï, 708).

            Truyeän raén baùo thuø voán coù nguoàn goác saâu xa trong trong truyeän coå Vieät Nam.  Daõ Traøng voán laøm ngheà saên baén. Nôi anh ôû coù moät caëp raén thaàn, haèng ngaøy anh thöôøng gaëp. Moât hoâm anh ñi qua moät khu röøng, thaáy con raén caùi ngoaïi tình vôùi moät con raén khaùc. Anh ruùt teân gieát con raén ñöïc khoâng ngôø truùng con raén caùi laøm cho con naøy cheát. Con raén choàng ñi taàm thuø, nghe Daõ Traûng than thôû, môùi bieát vôï mình thaát tieát. Anh ñöôïc raén thaàn taëng moät vieân ngoïc raén, coù khaû naêng hieåu tieáng loaøi vaät. .  .

          Trong kho taøng vaên hoïc Trung Quoác, ta thaáy coù nhieàu truyeän raén baùo oaùn maø nhöõng truyeän naøy raát gioáng  vôùi truyeàn thuyeát veà Nguyeãn Traõi[1].  Coù theå ngöôøi ta ñaõ ñem truyeän naøy gaén vaøo thaûm hoïa gia ñình Nguyeãn Traõi ñeå giaûi thích noãi oan khuaát cuûa ÖÙc Trai tieân sinh.

          1.TRUYEÄN PHÖÔNG CHÍNH HOÏC

Oâng noäi cuûa  Phöông Chính Hoïc ñôøi Nguyeân cheát, ngöôøi nhaø ñaøo huyeät ñeå choân. Cha Phöông Chaùnh Hoïc naèm mô thaáy moät baø giaø ñeán xin thö thaû ñeå dôøi ñi choã khaùc. Hoâm sau ñaøo huyeät thaáy moät oå raén beøn ñaùnh cheát. Meï Phöông Chính coù mang thaáy moät luoàng haéc khí bay vaøo mình. Khi ra ñôøi Phöông Chính Hoïc coù löôõi raén. Veà sau Phöông Chính Hoïc bò hoïa dieät toäc, laø do ñaøn raén thaùc sinh ñeå baùo thuø.

2.TRUYEÄN NGOÂ TRAÂN

          Ngoâ Traân laøm quan ñôøi Toáng, ra leänh ñoát khu röøng raäm ôû Kim Bình. Moät baø giaø daét con ñeán xin hoaõn laïi. Ngoâ Traân maéng ñuoåi baø giaø. Hoâm sau lính baùo coù hai con raén bò ñoát cheát. Moät luoàng haéc khí bay vaøo buïng con daâu Ngoâ Traân, sau ñeû ra Ngoâ Hy, roài bò hoïa dieät toäc.

          3. TRUYEÄN CHU TUEÄ VAØ KIEÀU OANH

          Chu Tueä moät ñaïi hoïc só ñôøi Minh, bò ñuoåi veà queâ Haøng Chaâu, gaàn soâng Tieàn Ñöôøng. Moät hoâm oâng naèm mô thaáy moät ngöôøi ñaøn baø ñeán xin oâng hoaõn vieäc doïn vöôøn ñeå meï con thu xeáp. Tænh daäy thì gia nhaân ñaõ doïn xong vöôøn, vaø hoï cho bieát ñaõ gieát 5 con raén con. Ñeâm moät con raén boø treân xaø haù mieäng nhoû moät gòoït maùu leân saùch, thaám ba trang giaáy. Ngaøy xuaân oâng du ngoaïn treân soâng gaëp Chu Kieàu Oanh, hai beân xöôùng hoïa, roài laáy laøm thieáp. Moät hoâm, thaùi  töû gheù thaêm, Chu Tueä môû tieäc, sau moïi ngöôøi ruùt lui, chæ coøn thaùi töû vaø Kieàu Oanh. Hoâm sau, thaùi töû cheát cöùng beân caïnh Kieàu Oanh, Chu Tueä bò tru di tam toäc.

          Caâu truyeän naøy gioáng truyeän Nguyeãn Traõi vaø Thò Loä. Chu Tueä vaø Kieàu Oanh cuøng xöôùng hoïa thô:

Chu Tueä hoûi Kieàu Oanh:

          Ngoïc nhaân haø xöù lai,

            Vaán quaân hoa höõu toàn?

            Nieân canh ña thieåu kyû

            Phu töû naõi taïi moân?

            Ngöôøi  ñeïp töø ñaâu  tôùi?

            Hoa  ñaõ heát hay coøn?

            Xuaân xanh  bao nhieâu tuoåi

            Coù choàng chöa?  maáy con?

Coâ gaùi baùn hoa Kieàu Oanh ñaùp:

            Ngaõ taïi Haøng Chaâu, taïi Myõ Hoa,

            Haø quaân vaán ngaõ höõu hoa toàn.

            Nieân canh song baùt hoaøn dö höõu,

            Phu khuyeán haø töû taïi gia moân?

           

            Thieáp taïi Haøng Chaâu, thieáp baùn hoa,

            Côù chi chaøng hoûi heát hay coøn?

            Xuaân xanh vöøa ñoä traêng troøn leû,

            Choàng coøn chöa coù, coù chi con?

Nhö vaäy laø ai ñoù ñaõ ñoïc truyeän naøy trong khoaûng cuoái Leâ, trong khi röôïu sôùm traø tröa, hay trong buoåi yeán tieäc, ñaõ saùng taïo ñoâi chuùt, ñoåi nhaân vaät chaùnh laø Nguyeãn Traõi- Thò Loä ñeå keå truyeän vui cho baø con, baïn beø nghe, roài truyeàn tuïng trong daân gian laâu ñôøi thaønh huyeàn thoaïi. Vaäy truyeän raén baùo oaùn vaø thô ñoái ñaùp giöõïa Nguyeãn Traõi vaø Thò Loä laø khoâng thaät.

III. HOAØNG PHUÙC VAØ NGOÂI MOÄ TOÅ NHAØ

          NGUYEÃN TRAÕI

Tang Thöông Ngaãu Luïc cuõng cheùp vieäc naøy. Xöa trong traän Maõ Yeân, quaân Bình Ñònh vöông baét ñöôïc Hoaøng Phuùc,laø moät vò thöôïng thu nhaø Minh, coù taøi ñòa lyù. Gaëp NGuyeãn Traõi, Hoaøng Phuùc baûo raèng moä toå nhaø toâi coù Vaên Xaù tinh, daãu bò baét roài traêm ngaøy cuõng ñöôïc thaû. Coøn oâng coù hoïa dieät vong. Nguyeân moä toå Nguyeãn Traõi ôû Nhò Kheâ ñuùng vaûo caùch töôùng quaân phaát côø, hoaëc töôùng quaân maát ñaàu. Hoaøng Phuùc nghieân cöùu caùc moä taïi Vieät Nam, vaø ghi chuù veà ngoâi moä naøy: Nhò Kheâ maïch ñoaûn, hoïa thaûm tru di. Khi oâng bò gieát, oâng coù than: Tieác raèng ta khoâng nghe lôøi Hoaøng Phuùc! Phaïm phaû cheùp raèng tröôùc khi cheát, coâng than raèng ñaõ khoâng nghe lôøi Hoaøng Phuùc vì tröôùc ñaáy, Phuùc thöôøng khuyeân coâng neân caûi taùng ngoâi moä toå ôû Nhò Kheâ, nhöng coâng khoâng nghe (UTT haï, 630)

IV. NGUYEÃN THÒ ÑAØO

         

          Nhö ñaõ trình baøy ôû phaàn tröôùc, Gia phaû hoï Nguyeãn ghi raèng baø Traàn thò Thaønh sinh ba trai, vaø moät gaùi teân laø Nguyeãn thò Ñaøo. Taøi lieäu Truùc Kheâ cheùp raèng ngöôøi vôï thöù laø Phaïm Thò Maãn ngöôøi laøng Thuïy Thuù ( Thuïy phuù, huyeän Phuù Xuyeân, Haø Ñoâng )  sinh ñöôïc moät gaùi vaøi tuoåi, teân laø thò Ñaøo. Sau coù mang vaøi thaùng thì gia ñình gaëp naïn sau sinh ra Anh Vu (132-139)õ.  Baø Traàn thò Thaønh, con gaùi vaø con daâu phaûi laøm quan tyø ( noâ tyø cho nhaø quan).

Thò Ñaøo ñöôïc quan boä Hình giao cho moät hoaïn quan nuoâi naáng ñôïi khi lôùùn seõ sung noâ tyø. Thò Ñaøo xinh xaén nhöng bò caâm. Khi vieân hoaïn quan beänh cheát, thò Ñaøo löu laïc tôùi moät nhaø ñaøo nöông. Naøng khoâng haùt ñöôïc nhöng goõ seânh phaùch raát hay.

Baø meï vua Thaùnh Toâng laø baø Ngoâ thò, moâng thaáy thieân ñeá cho tieân ñoàng giaùng sinh. Ñoàng xin cho moät ngöôøi vôï. Ñeá chæ beân phaûi moät ngoïc nöõ vaø noùi: Ñoù, cho maøy. Ngoïc nöõ cöôøi khoâng noùi. Tænh moäng roài sau sinh ra vua.

Moät hoâm Thaùnh toâng chaùn nhöõng ñieäu haùt trong cung, ra leänh cho thaùi giaùm ra ngoaøi tìm moät ban haùt. Noäi giaùm tìm ñeán nhaø ñaøo nöông cuûa thò Ñaøo. Khoâng ai haùt xöùng yù vua. Thaáy thò Ñaøo  ngoài goõ seânh phaùch, vua hoûi:

-Taïi sao con beù kia khoâng ñöùng leân haùt thöû?û.

Naøng tuaân lôøi vaø ñöùng leân caát tieáng haùt raát hay, nghe nhö nhaïc Quaân thieân ôû treân trôøi. Baø Quang Thuïc thaùi haäu nhìn cöû chæ y nhö ñaõ thaáy ôû treân trôøi. Baø baûo:

-AÛ naøy haùt raát hay. Hoaøng ñeá neáu roäng loøng thöông thì cho noù ôû laïi chaàu haàu trong cung.

Theá laø töø ñoù,naøng ôû laïi trong cung, roài daàn daø ñöôïc phong laøm chieâu nghi. Sau khi vua chieâu tuyeát cho Nguyeãn Traõi, naøng coâng khai nhaän laø con gaùi Nguyeãn Traõi, (UTT ha, 638). Theá laø gaëp hoïa thaønh phöôùc. Meï con, anh em ñöôïc ñoaøn tuï.

Tuy nhieân, vieäc naøy coù ñieàu khoâng hôïp lyù. Ngaøy xöa, ñöôïc  vaøo laøm cung phi phaûi qua cuoäc tuyeån choïn, vaø caùc tuù nöõ phaûi laø con nhaø quan, khoâng theå naïp moät coâ gaùi khoâng lai lòch, laïi ôû choán xöôùng ca laøm moät cung phi vaø thaêng ñeán chieâu nghi.

Theo töï ñieån  Wikipedia, Nguyeãn Thò Ñaøo ñöôïc Leâ Thaùi Toâng yeâu, sau sinh ra Leâ Thaùnh Toâng [2]. Ñieàu

naøy khoâng theå ñöôïc vì thò Ñaøo hôn Leâ Thaùnh Toâng moät hai tuoåi.

          Khoâng ai coù nhieàu huyeàn thoaïi nhö Nguyeãn Traõi, ñieàu ñoù noùi leân loøng thöông yeâu vaø toân kính cuûa nhaân daân Vieät Nam ñoái vôùi Uc Trai töôùng coâng thaät to lôùn, chöa ai ñöôïc höôûng vinh dö naøy !

---

[1] Nguyeãn Ñoång Chi,  Kho Taøng Truyeän Coå Tich Vieät Nam 4 taäp. KHXH, Hanoi, (1963-1972.

[2] Unfortunately, Le Thai Tong had a weakness for pretty young women and his palace was filled with intrigue as he shifted his attentions from one girl to another. His first wife was the daughter of Le Sat, his second wife was the daughter of Le Ngan, his third favorite was Duong thi Bi, who gave birth to his first son Nghi Dan (who ruled briefly in 1459). He soon shifted his affections to Nguyen thi Dao and Nguyen-thi-Anh. This last young woman gave birth to his third son (and immediate heir) Le Nhan Tong. However, Nguyen thi Dao would give birth to his greatest son, Le Thanh Tong.