Baûn Hieäp öôùc 24 thaùng 5 ñaùnh daáu söï chuyeån höôùng cuûa toång thoáng Bush ñoái vôùi Lieân bang Nga vaø ñoàng thôøi cho thaáy toång thoáng Putin nhaát quyeát laùi Lieân bang Nga veà phía Taây Phöông. Baûn Hieäp öôùc do ñoù coù tính chaát chính trò nhieàu hôn thöïc teá giaûm vuõ khí. Veà phía Lieân bang Nga duø coù thoûa thuaän ñöôïc vôùi Hoa Kyø hay khoâng cuõng seõ phaûi giaûm vì khoâng coù tieàn ñeå duy trì. Rieâng Hoa Kyø cuõng thaáy khoâng bò ai ñe doïa ñeå phaûi duy trì moät soá ñaàu ñaïn taán coâng nhieàu nhö vaäy. Maët khaùc quan heä caù nhaân toát giöõa George W. Bush vaø Vladimir Putin tröïc tieáp qua baûn Hieäp öôùc Maïc Tö Khoa coù moät taùc duïng taâm lyù oån ñònh quan troïng. Putin, vaø Bush ñang laõnh ñaïo hai nöôùc lôùn vaø (vôùi moät chuùt may maén cho Bush) coù theå vaãn coøn caàm quyeàn trong nhieàu naêm tôùi. Hai ngaøy sau Hieäp öôùc Maïc Tö Khoa, Bush vaø Putin laïi gaëp nhau taïi La Maõ (YÙ ñaïi lôïi) vôùi söï hieän dieän cuûa 18 nhaø laõnh ñaïo caùc nöôùc trong khoái Nato ñeå kyù moät vaên kieän hôïp taùc giöõa Nato vaø Lieân bang Nga trong caùc lónh vöïc choáng khuûng boá, choáng söï lan traøn vuõ khí nguyeân töû, choáng chaïy ñua vuõ trang v.v. ñeå ñaùnh daáu moät tieán trình chaám döùt xung ñoät Ñoâng Taây. KHoái Nato ñöôïc thaønh laäp caùc ñaây 53 naêm khoâng ngoaøi muïc ñích lieân minh choáng Lieân bang Xoâ vieát.
Treân thöïc teá Hoa Kyø vaø Lieân bang Nga chöa tin nhau. Hoa Kyø xem Lieân bang Nga laø moät quoác gia coøn coù quaù nhieàu vaán ñeà vaø coøn ôû raát xa treân con ñöôøng daân chuû. Lieân bang Nga traùi laïi nghi ngôø Hoa Kyø chæ muoán chôø dòp ñeå cheøn eùp mình. Vì vaäy Bush vaø Putin ñeàu coù haäu yù khi xích laïi gaàn nhau. Bush caàn söï hôïp taùc cuûa Lieân bang Nga ñe choáng khuûng boá toaøn caàu, ñeå haïn cheá aûnh höôûng cuûa Lieân minh AÂu chaâu (European Union – EU), vaø chuaån bò moät chính saùch laâu daøi vôùi Trung quoác. Putin caàn ñoái thoaïi thaønh coâng vôùi Hoa Kyø ñeå taùi laäp uy tín cuûa Lieân bang Nga vaø cuûa caù nhaân oâng. Khi vaøo toøa Baïch OÁc, Bush mang vaøo moät chöông trình giaûm söï lieân heä cuûa Hoa Kyø ñoái vôùi theá giôùi, ñaët troïng taâm vaøo maäu dòch toaøn caàu, vaø choïn thaùi ñoä vöøa cöùng raén vöøa coi thöôøng vôùi Trung quoác vaø Lieân bang Nga. Nhöng sau cuoäc ñuïng ñoä ngoaïi giao vôùi Trung Quoác thaùng 4/2001 qua vuï Trung quoác chæ traû töï do cho moät phi haønh ñoaøn cuûa Hoa kyø sau khi Hoa kyø nhaän loãi, vaø vôùi hai phieáu phuû quyeát cuûa Trung quoác vaø Lieân bang Nga taïi Hoäi ñoàng Baûo An Lieân hieäp quoác Bush nhaän thaáy Hoa Kyø khoâng coù theá ñeå laøm maïnh vôùi Trung quoác vaø Lieân bang Nga nhö oâng ta töôûng. Bush ñieàu chænh chính saùch ñöông ñaàu vôùi Trung quoác sang chính saùch hôïp taùc. Vaø qua chuyeán ñi AÂu chaâu kyø naøy toång thoáng Bush hình nhö ñaõ laøm dòu bôùt beà maët thieáu teá nhò vaø coi thöôøng Lieân bang Nga sau khi chieán thaéng deã daøng taïi Afghanistan. Bush nhaän ra raèng Lieân bang Nga tuy khoâng coøn söùc maïnh cuûa moät keû ñòch ñaùng sôï nhöng Lieân bang Nga coù theá, vaø Lieân bang Nga cuõng caûnh giaùc ñoái vôùi Trung quoác khoâng khaùc Hoa Kyø, trong khi AÂu chaâu tuy ñoàng vaên ñoàng chuûng vaãn laø moät ñoái troïng vôùi Hoa Kyø (choáng chính saùch cuûa Hoa kyø ñoái vôùi Iraq vaø Do Thaùi).
Lieân bang Nga coù nhöõng caùi theá maø AÂu chaâu khoâng coù. Tröôùc heát laø kho nguyeân töû. Neáu Lieân bang Nga khoâng thaän troïng hoaëc coá tình ñeå cho caùc tay khuûng boá ñaùnh caép nhieân lieäu cheá taïo vuõ khí nguyeân töû laø moät ñe doïa lôùn cho Hoa Kyø. Thöù hai laø kho daàu cuûa Lieân bang Nga. Lieân bang Nga coù moät kho daàu döï tröõ lôùn nhaát theá giôùi, vaø ñang gia taêng ñaø saûn xuaát. Neáu Lieân bang Nga giöõ ñöôïc ñaø taêng hieän nay trong voøng 5 hay 6 naêm tôùi thì Hoa Kyø seõ khoâng coøn leä thuoäc vaøo kho daàu Trung ñoâng nhö hieän nay vaø Hoa Kyø coù nhieàu töï do haønh ñoäng hôn neáu Hoa Kyø muoán döùt ñieåm Saddam Hussein.
Sau cuøng Lieân bang Nga coù theå giuùp Hoa Kyø trong cuoäc chieán tranh choáng khuûng boá. Laø moät ñaát nöôùc meânh moâng traûi daøi töø Kaliningrad treân bieån Baltic ñeán Vladivostok treân bieån Nhaät Baûn coù nhieàu saéc daân sinh soáng vaø coù nhöõng vaán ñeà chuûng toäc vôùi thieåu soá Hoài giaùo, Lieân bang Nga deã daøng thoâng caûm nhöõng khoù khaên cuûa Hoa Kyø hôn AÂu chaâu. Sau cuøng, Lieân bang Nga coù nhieàu tieáp caän vôùi boä ba “lieân minh ma quyõ” (Iraq, Iran, Baéc Haøn) qua ñöôøng ngoaïi giao.
Nhöng chính saùch hoøa dòu cuûa Hoa Kyø ñoái vôùi Lieân bang Nga chæ thaønh coâng neáu toång thoáng Putin thaønh coâng trong vieäc caûi toå Lieân bang Nga ñeå hoäi nhaäp vaøo coäng ñoàng theá giôùi treân tö theá moät cöôøng quoác.
Öu tieân thöù nhaát cuûa Putin laø hoäi nhaäp vaøo neàn kinh teá toaøn caàu. Ñieàu naøy khoâng ñôn giaûn vì hieän nay khaû naêng xuaát khaåu cuûa Lieân bang Nga chöa tôùi 2% toaøn caàu (Hoa Kyø 12%, Trung quoác 4.5%), vaø chính yeáu laø suùng oáng vaø röôïu vodka. Lieân bang Nga coøn nôï theá giôùi 143 tæ myõ kim. Lieân bang Nga treân caên baûn vaãn coøn laø moät quoác gia chöa coù luaät leä hoaøn chænh, vaø naïn cöûa quyeàn ñoái vôùi hoaït ñoäng ñaàu tö vaãn coøn laø moät trôû ngaïi lôùn, maëc duø ñaõ coù nhieàu noã löïc xaây döïng moät xaõ hoäi phaùp quyeàn. Muïc tieâu cuûa Putin laø ñöa Lieân bang Nga vaøo Toå Chöùc Maäu Dòch Theá Giôùi (World Trade Organization – WTO). Muoán vaäy Lieân bang Nga phaûi caûi toå heä thoáng ngaân haøng, heä thoáng caùc haõng baûo hieåm vaø taêng naêng xuaát noâng nghieäp. Lieân bang Nga cuõng phaûi ngöng chöông trình trôï caáp naêng löôïng cho caùc haõng saûn xuaát phaân boùn vaø theùp trong nöôùc ñeå caùc haõng nöôùc ngoaøi coù theå caïnh tranh. Putin coù theå vaän ñoäng Quoác hoäi thoâng qua nhöõng boä luaät ñeå chænh ñoán caùc lónh vöïc treân. Nhöng thoâng qua luaät la moät chuyeän, coâng chöùc Nga khoâng quen tuaân haønh luaät (vì thieáu moät heä thoáng töï phaùp ñoäc laäp) laø moät chuyeän khaùc. Trong ñieàu kieän naøy giaác moäng Lieân bang Nga gia nhaäp WTO cuûa Putin neáu ñöôïc thöïc hieän ít nhaát cuõng vaøo giöõa hay cuoái thaäp nieân 2001-2009 naøy.
Öu tieân thöù hai laø hoäi nhaäp chính trò. Trong 10 naêm qua,sau khi töø boû cheá ñoä ñoäc ñaûng, Lieân bang Nga ñaõ tieán nhöõng böôùc vöõng chaéc treân con ñöôøng hoäi nhaäp naøy, nhaát laø töø khi Putin thay theá Boris Yeltsin. Cao ñieåm laø vieäc kyù keát taïi YÙ hoâm 28 thaùng 5 vôùi khoái Nato. Tuy nhieân Putin coøn nhieàu vieäc caàn laøm ñeå Lieân bang Nga trôû thaønh moät quoác gia bieát toân troïng caùc nguyeân taéc daân chuû vaø nhaân quyeàn. Neáu theá giôùi leân aùn haønh ñoäng cuûa quaân ñoäi Do Thaùi trong cuoäc taán coâng vaøo vuøng Taây Ngaïn soâng Jordan trong thaùng 4/2002, theá giôùi khoâng theå khoâng leân aùn Lieân bang Nga trong cuoäc ñaøn aùp ngöôøi Hoài giaùo Chechnya ñoøi töï trò. Ñeå mang Lieân bang Nga hoäi nhaäp vaøo coäng ñoàng quoác teá Putin coøn phaûi choáng ñôõ khuynh höôùng choáng Hoa Kyø trong nöôùc. Ña soá ngöôøi Nga, maëc duø thuø gheùt cheá ñoä coäng saûn, khoâng tin Hoa Kyø thaät loøng ñoái vôùi Lieân bang Nga, nhaát laø giôùi laøm chính saùch ngoaïi giao vaø naém quoác phoøng. Khoù moät baäc nöõa cho Putin vì nhöõng ngöôøi daân
chuû Nga cuõng chöa tin oâng. OÂng maïnh meõ chæ trích tham nhuõng vaø söï laïm quyeàn
nhöng oâng vaãn phaûi döïa vaøo quan heä cuûa oâng vôùi giôùi an ninh (voán laïm quyeàn vaø tham nhuõng) ñeå thöïc hieän caùc chính saùch cuûa mình. Vaø Putin maïnh tay ñoái vôùi giôùi truyeàn thoâng voán thích ñoäc laäp.
Trieån voïng hoäi nhaäp kinh teá vaø chính trò cuûa Lieân bang Nga vaøo coäng ñoàng theá giôùi tuøy thuoäc vaøo khaû naêng giaûi quyeát cuûa Putin ñoái vôùi caùc caên beänh hieän nay nhö ñaø giaûm daân soá (moãi naêm giaûm 3/4 trieäu daân), beänh AIDs lan traøn, vaø vaán ñeà chuûng toäc (Chechnya laø moät) ñeå mang laïi cho Lieân bang Nga moät boä maët töôm taát. Neáu Putin khoâng thaønh coâng, Lieân bang Nga rôi vaøo roái loaïn khoâng ai coù theå tieân ñoaùn Hoa Kyø seõ haønh xöû nhö theá naøo, nhaát laø tröôùc vieãn aûnh chöa bieát cuoäc chieán tranh choáng khuûng boá cuûa Hoa Kyø reõ vaøo khaùc quanh naøo.
Boái caûnh naøy cho thaáy thöôïng ñænh Maïc Tö Khoa vôùi baûn Hieäp öôùc giaûm vuõ khí nguyeân töû toång thoáng Bush vaø toång thoáng Putin kyù thaùng 5 vöøa qua chæ laø moät söï tieän lôïi chính trò cho caû hai nhaân vaät.
Söï pheâ chuaån baûn Hieäp öôùc Maïc Tö Khoa 24 thaùng 5 naêm 2002 khoâng coøn laø moät ñieàu quan troïng. Tuy nhieân trieån voïng ñöôïc caû hai quoác hoäi pheâ chuaån raát xa vôøi nhaát laø neáu trong cuoäc baàu cöû thaùng 11/2002 saép tôùi ñaûng Coäng Hoøa khoâng chieám ña soá taïi Thöôïng Vieän.
Hoa Kyø vaø Lieân bang Nga muoán ñoàng saøng nhöng coøn dò moäng.
Traàn Bình Nam (May 30, 2002)
Binhnam@aol.com
http://www.vnet.org/tbn
(1) START I (Strategic Arm Reduction Treaty I) kyù naêm 1991 giöõa Gorbachev vaø
George Bush, pheâ chuaån naêm 1994 giaûm soá ñaàu ñaïn nguyeân töû hai beân xuoáng Lieân
bang Nga coøn 5,000 vaø Hoa Kyø 6,000.
(2) START II (Strategic Arm Reduction Treaty II) kyù naêm 1993 giöõa Boris Yeltsin vaø
Bill Clinton, quoác hoäi Lieân bang Nga chöa pheâ chuaån, giaûm soá ñaàu ñaïn nguyeân töû hai beân xuoáng 3,000 (Lieân bang Nga) vaø 3,500 (Hoa Kyø)
Taøi lieäu tham khaûo:
1. Weekly Washington Post May 20-26, 2002. “A Pact that Packs a Lot” by Peter
Slevin & Walter Pincus.
2. Los Angeles Times May 25, 2002. “Bush and Putin Sign Nuclear Arms Treaty” by
James Gerstenzang
3. Los Angeles Time May 29, 2002. “NATO, Russia Remake History With Accord.” by
David Holley & James Gerstenzang
4. The Economist, May 18 – 24, 2002. “To Russia for love”, and “Vladimir Putin’s long ,hard haul”
5. The Economist, May 25 – 31, 2002. “Reaching out to Vladimir” by Lexington
No comments:
Post a Comment