Ñaëng
Phuøng Quaân
Ai ñieäu
Jacques Derrida
Töø vaên
phoøng Toång thoáng nöôùc
Phaùp chính thöùc
loan tin cho coâng chuùng vaø giôùi
truyeàn thoâng veà vieäc trieát gia
Jacques
Derrida ñaõ qua ñôøi ngaøy 9
thaùng 10 vì bò chöùng ung thö
tuïy taïng phaùt hieän
vaøo naêm 2003. OÂng khoâng laø
moät trieát gia cuûa Nhaø
Nöôùc, vì Phaùp
laø moät quoác gia töï do, daân
chuû ña
nguyeân, khoâng troùi buoäc trong moät
heä tö töôûng nhaát
ñònh naøo. Vaäy côù
sao tin moät trieát gia töø traàn
laïi loan ñi töø moät cô
sôû chính quyeàn cao
nhaát? Derrida laø moät
nieàm haõnh
dieän cuûa nöôùc Phaùp, oâng
laø moät ñaïi bieåu cuûa vaên
hoùa Phaùp vì tö
töôûng vaø taùc phaåm cuûa
oâng coù moät aûnh höôûng
lôùn roäng treân nhieàu
vuøng theá giôùi trong nöûa sau
theá kyû hai möôi.
Cuõng nhö Albert Camus
vaø Louis Althusser, oâng sinh
ra ( ngaøy 15 thaùng Baûy naêm 1930 taïi
El-Biar) vaø lôùn leân ôû
Algeùrie.
OÂng chæ ñaët chaân tôùi
ñaát Phaùp vaøo khoaûng 1950 theo
hoïc ôû Lyceùe
Louis-le-Grand ñeå chuaån bò vaøo
tröôøng Cao ñaúng Sö phaïm
(ENS). Khi thi
haønh nghóa vuï quaân söï trong
nhöõng naêm 1957-59 giöõa luùc
xaûy ra cuoäc
chieán Algeùrie, oâng ñöôïc
bieät phaùi daïy tieáng Phaùp vaø
tieáng Anh trong
moät tröôøng daønh cho con em quaân
ñoäi ôû Koleùa (gaàn thuû
ñoâ Alger), oâng
thöôøng leân aùn chính
saùch thöïc daân cuûa Phaùp
ôû Algeùrie. OÂng cuõng
thöôøng
noùi ñeán hoaøi nieäm queâ
höông Algeùrie (nostalgeria).
Derrida baét ñaàu
söï nghieäp giaûng daïy töø
naêm
1960 (phuï giaûng taïi Sorbonne, roài taïi
ENS), xuaát baûn ba taùc phaåm
ñaàu
tieân vaøo naêm 1967 (La Voix et le
Pheùnomeøne, L’Eùcriture et la Diffeùrence,
vaø De la Grammatologie) ñaõ taïo
chaán ñoäng hoïc giôùi,
ñöa teân tuoåi oâng vaøo
haøng nguõ nhöõng khuoân maët
tö töôûng ñöông
ñaïi cuûa nöôùc Phaùp (
nhö R. Barthes, L. Althusser, M.
Foucault, G. Deleuze ). Baøi dieãn thuyeát
taïi Hoäi Trieát hoïc Phaùp vaøo
naêm 1968 vôùi caâu môû
ñaàu: Toâi seõ noùi veà
moät chöõ (Je parlerai, donc,
d’une lettre), ñaùnh daáu moät
töø môùi: La
diffeùrAnce, cuõng môû ra moät
hoïc thuyeát vaên chöông/trieát
lyù môùi:
huûy taïo[i](1)
(deùconstruction).
Trong moät phoûng
vaán cuûa taïp chí Nhaân Vaên
xuaát
baûn taïi Myõ vaøo naêm 1991, toâi
coù noùi: “Caùch ñaây gaàn hai
möôi naêm,
toâi ñaõ ñaët nhöõng
vaán ñeà cô baûn cuûa moät
khoa hoïc vaên chöông trong
cuoán saùch xuaát baûn ôû Saigon. Trong thaäp kyû 80
naøy, nhöõng vaán ñeà
ñoù ñang ñöôïc khai
phaù trong moät soá ñaïi hoïc
lôùn ôû Myõ.” Cuoán saùch
toâi ñeà caäp laø cuoán Trieát Hoïc vaø
Vaên Chöông do nhaø xuaát baûn
Löûa Thieâng (thöôøng in
saùch cuûa giôùi
ñaïi hoïc) phaùt haønh vaøo
thaùng 8 naêm 1974. Cuoán saùch phaùt
haønh khoaûng
nöûa naêm thì xaåy ra vuï
ñoát vaø caám löu haønh
saùch ôû mieàn Nam sau ngaøy 30 thaùng
Tö
naêm 1975 (vaø oâng Giaùm ñoác
Löûa Thieâng ñaõ cho tieâu
huûy nhöõng saùch
toàn kho). Toâi ñaõ ñoïc Derrida
cuøng vôùi phong traøo vaên
chöông môùi cuûa
nhoùm Tel Quel, beân caïnh nhöõng
Barthes, Foucault, Deleuze, Serres,
Lyotard…Toâi chuù yù ñeán Derrida
ngay töø cuoán Giôùi thieäu
vaø dòch L’Origine de la
geùomeùtrie cuûa Husserl
(xuaát baûn naêm 1962), trong phaàn
Daãn nhaäp, Derrida coù leõ laø
moät trong
maáy ngöôøi ñaàu tieân
daãn taùc phaåm Pheùnomeùnologie
et mateùrialisme dialectique cuûa Traàn
Ñöùc Thaûo (ôû luaän
aùn “Vaán ñeà
caên nguyeân trong trieát hoïc Husserl/Le
probleøme de la geneøse dans la
philosophie de Husserl” ñeà xuaát vaøo
naêm 1953-54, maõi ñeán naêm 1990
môùi
cho xuaát baûn, Derrida toû ra chòu
aûnh höôûng chieàu
höôùng tö töôûng pheâ
phaùn hieän töôïng luaän
döôùi goùc nhìn bieän
chöùng. Toâi baøn vaán
ñeà naøy
trong cuoán “Cô sôû tö
töôûng thôøi quaù ñoä”
seõ xuaát baûn vaøo naêm 2005).
Trong Phaàn I
baøn veà quan heä trieát hoïc
vaø vaên chöông trong cuoán saùch
daãn
treân, toâi noùi ñeán Derrida
khôûi töø taùc phaåm De
la Grammatologie choïn löïa vaên töï
laøm tieâu ñieåm öu tieân
trong vieäc pheâ bình sieâu hình
hoïc:
“Derrida phaân tích quan
nieäm logos laø trung taâm
baûn vò trong thöù töï: moät
khaùi nieäm veà vaên töï trong
moät theá giôùi
chuû tröông vaên töï laø
kyù aâm; moät lòch söû veà
sieâu hình hoïc khoaùc cho
logos vai troø nguoàn goác cuûa chaân
lyù toång quaùt (bôûi vì
chæ coù lôøi
noùi môùi theå hieän söï
hieän dieän töï thaân tröïc
tieáp, chaân lyù soáng
ñoäng vaø phaùt ngoân, haï
thaáp vai troø (trôû thaønh) phuï
thuoäc cuûa vaên
töï; moät khaùi nieäm veà khoa
hoïc choáng laïi ñöôøng
loái bieåu aâm hoùa vaên
töï, giaû ñònh phaûn khaùng
cuûa vaên töï, söï baïo
ñoäng cuûa vaên töï laøm
ñieàu kieän ñoái troïng
cuûa khoa hoïc vaø trieát hoïc,
cuûa episteùmeø – chæ
coù moät khoa hoïc veà vaên töï
khaû höõu môùi cho nhöõng
daáu hieäu giaûi
phoùng, vöôït qua nhöõng
chöôùng ngaïi cuûa khoa hoïc
kyõ thuaät, cuûa thaàn
hoïc vaø sieâu hình hoïc.
…Töông quan ngoân
töø/chöõ vieát ñaët ra
vaán ñeà
ngoân ngöõ vuøng thoaùt khoûi
söï leä thuoäc vaøo sieâu hình
hoïc, ra beân
ngoaøi voøng raøo tri thöùc.
Chöõ vieát, trong moïi yù nghóa,
bao haøm ngoân
ngöõ. Nhöng choïn löïa chöõ
vieát nhö theå
vöôït qua giôùi haïn
vaø xoùa boû khi khaùi nieäm veà
ngoân ngöõ trieån
khai xoùa boû nhöõng giôùi
haïn. Vaán ñeà ñaët ra chung
quanh khaùi nieäm ngoân
ngöõ cuûa phöông taây xuaát
hieän nhö thò hieáu hay giaû trang
cuûa moät vaên
töï toái sô; hoaëc nhö Rousseau quan
nieäm vaên töï chæ giaûn dò
laø moät boå
tuùc cuûa ngoân töø. Vaán
ñeà naøy chæ minh thò roõ
reät trong thôøi ñaïi kyõ
thuaät cuûa chuùng ta, vôùi
söï baønh tröôùng vaø
baøi xích saùch vôû. Derrida
noùi ñeán “caùi cheát cuûa
neàn vaên minh saùch vôû”.
Chöõ vieát traøn ngaäp
ñoàng thôøi bò thay theá
bôûi nhöõng phöông tieän
thính thò hay bò baøi xích
bôûi moät hình thöùc cuûa
vaên töï khaùc laø ngoân
ngöõ khoa hoïc, ñi töø
nhöõng bieåu thöùc ñaïi
soá ñeán nhöõng thuaät
ngöõ khaùc nhau. Derrida nhaän
xeùt caùi cheát cuûa saùch
vôû naøy chaéc haún chæ
baùo hieäu moät caùi cheát
cuûa ngoân töø (moät ngoân
töø töï nhaän laø traøn
ñaày) vaø moät söï bieán
hoùa môùi trong lòch söû
vaên töï, trong lòch söû nhö
theå vaên töï.
…Thaùi ñoä ca
ngôïi ngoân töø vaø keát
aùn vaên töï
ñaõ ñöôïc xaùc
ñònh khoâng phaûi töø Aristote,
nhöng töø Platon, trong thieân
ñoái thoaïi Pheødre [Nhöõng
phaân tích vaø bình chuù cuûa
Derrida trong “La
pharmacie de Platon (in laïi trong La
Disseùmination)]: Moái quan heä thaân
toäc giöõa vaên töï vaø
huyeàn
thoaïi. Quyeån saùch khoâng noùi,
quyeån saùch laø tri thöùc
cheát, noù khoâng traû lôøi cho
keû
muoán tra hoûi noù. Gioáng
nhö huyeàn
thoaïi ñoái vôùi tri thöùc
soáng ñoäng. Logos nhö moät sinh vaät
hoaït ñoäng
(logos-zoâon): Moïi dieãn ngoân phaûi
ñöôïc caáu taïo theo caùch
moät sinh
ñoäng vaät (oâsper zoâon) –
Pheødre, 264c. Cuõng nhö con
ngöôøi, logos sinh
ñoäng coù moät ngöôøi cha
maø chaân dung cuõng nhö chaân dung
cuûa ñieàu
thieän. Ñieàu thieän (ngöôøi
cha, maët trôøi, cuûa caûi) laø
nguoàn theå bò che
daáu, choùi loøa bôûi logos. Logos
chính laø nguoàn löïc cuûa
maët trôøi chieáu
roïi vaøo hang ñoäng, maø con
ngöôøi phaûi quay ñaàu veà
noù, maëc daàu noù coù
theå ñoát chaùy ñoâi
maét chuùng ta.
…Caàn phaûi phaù
boû voøng raøo, nghóa laø trieät
huûy
moïi heä thoáng khaùi nieäm chung quanh
khaùi nieäm daáu hieäu (nhö
ngöõ
yù-ngöõ thaùi/signatum-signans, noäi
dung vaø dieãn taû, v.v..). Theo Derrida,
Nietzsche ñaõ ñoùng goùp
lôùn lao vaøo vieäc giaûi phoùng
ngöõ thaùi ra khoûi
söï leä thuoäc vaøo logos vaø
khaùi nieäm lieân heä ñeán
chaân lyù hay ngöõ yù toái
sô: Baûn ñoïc
vaø baûn vieát, baûn vaên
ñoái vôùi Nietzsche laø
nhöõng khai trieån “nguyeân
uûy” ñoái vôùi moät yù
nghóa maø tröôùc tieân,
nhöõng khai trieån naøy khoâng
nhaèm sao laïi hay khaùm phaù, noù
cuõng khoâng phaûi laø moät chaân
lyù ñöôïc
chæ thò trong yeáu toá nguyeân lai
vaø hieän dieän cuûa logos, tri naêng
thaàn
linh hay cô caáu cuûa taát
yeáu tieân
thieân…Nietzsche vieát: phaàn lôùn
caùc nhaø tö töôûng vieát
dôû laø vì hoï khoâng
baèng loøng chæ thoâng tri nhöõng
tö
töôûng cuûa hoï cho chuùng ta,
maø hoï muoán thoâng tri caû
caùch tö töôûng veà
nhöõng tö töôûng naøy (das
Denken der Gedanken). Derrida pheâ bình Heidegger
ñaõ ñoïc Nietzsche qua söï
xaâm nhaäp coù “tính ngaây thô”
khoâng sao vaïch
ñöôïc moät loái ra khoûi
sieâu hình hoïc, khoâng theå pheâ
bình trieät ñeå
sieâu hình hoïc khi vaãn duøng
ñeán moät caùch theá, moät
loaïi hay moät buùt
phaùp cuûa baûn vaên,
nhöõng meänh
ñeà khoâng ñöôïc
ñoïc hay ñoïc sai; caàn phaûi
coù moät caùch khaùc, trung
thaønh vôùi loái vieát cuûa
Nietzsche. Nietzsche vieát ñieàu
oâng ñaõ vieát. Vaên töï
cuûa oâng töï nguyeân uûy
khoâng theå giaûn löôïc vaøo
logos vaø chaân lyù. Heidegger vaãn
coøn ôû trong
voøng raøo logos cuûa höõu theå,
vôùi “Tö töôûng vaâng theo
leänh truyeàn cuûa
Höõu theå” laø nguoàn löïc
tröôùc tieân vaø sau cuøng
cuûa daáu hieäu, phaân
bieät giöõa signans vaø signatum. Söï
ñoaïn lìa giöõa “leänh
truyeàn cuûa höõu
theå” vôùi phoneø, giöõa
“tieáng goïi cuûa höõu theå”
vôùi aâm tieát hôïp
chöùng toû vò theá
löôõng löï cuûa Heidegger
ñoái vôùi sieâu hình hoïc
hieän
dieän vaø chuû nghóa laáy logos
laøm trung taâm baûn vò.”[ii](2)
Baøi tham luaän Caáu
truùc, Daáu chæ vaø Pheùp chôi
trong dieãn ngoân cuûa caùc khoa hoïc
nhaân vaên[iii](3)
taïi Hoäi thaûo
quoác teá cuûa Ñaïi
hoïc Johns Hopkins veà nhöõng ngoân
ngöõ pheâ phaùn vaø nhöõng
khoa hoïc cuûa
con ngöôøi vaøo thaùng
Möôøi naêm 1966 ñaõ
ñöa teân tuoåi Derrida trôû
neân
quen thuoäc trong hoïc giôùi quoác
teá, ñaëc bieät laø hoïc
giôùi Myõ, cho ñeán
nhöõng chuyeán vieãn du giaûng
daïy, dieãn thuyeát taïi
nhieàu nôi ôû chaâu Aâu vaø
ngoaøi chaâu
Aâu, ñaïi hoïc Yale töø
nhöõng naêm cuoái 70s, roài
ñaïi hoïc UC taïi Irvine
khi rôøi Yale vaøo naêm 1986, gaëp
gôõ nhöõng khuoân maët noåi
tieáng ôû Myõ
nhö Paul de Man, J. Hillis Miller, G. Hartmann
(thöôøng meänh danh laø
tröôøng
phaùi Yale), thuyeát huûy taïo
ñaõ “xaâm nhaäp” vaøo Ñaïi
hoïc Myõ vaø nhaát
laø trôû thaønh moät lyù
luaän pheâ bình vaên hoïc thoáng
trò vaên ñaøn Myõ,
khoâng khoûi gaây ra nhöõng phaûn
öùng “choáng laïi huûy taïo”,
keå caû toû
thaùi ñoä choáng
laïi vieäc trao tieán
só danh döï cho oâng (nhö ñaõ
xaûy ra taïi Ñaïi hoïc Cambridge, maëc
daàu oâng
ñaõ thaéng trong cuoäc boû
phieáu vôùi 336 thuaän vaø 204
choáng; oâng cuõng
ñaõ ñöôïc trao haøm danh
döï naøy taïi Columbia, Essex, New School,
Williams
College). Töø “huûy taïo” trôû
thaønh phoå bieán trong nhieàu lónh
vöïc, nhö
pheâ bình vaên hoïc, hoäi hoïa,
kieán truùc, chính trò, xaõ
hoäi, taâm lyù
v.v..Naêm 1981, cuøng vôùi J-P. Vernant
vaø moät soá baïn höõu, oâng
ñaõ thaønh
laäp Hieäp hoäi beânh vöïc
nhöõng nhaø trí thöùc ly khai
cuûa Tieäp, uûng hoä
Hieán chöông 77, oâng ñaõ
bò chính quyeàn coäng saûn Tieäp
baét giöõ taïi phi
tröôøng trong chuyeán ñi
trôû veà, ñoå toäi laø mang
ma tuùy trong haønh lyù,
khieán chính quyeàn Phaùp
thôøi Mitterand phaûi can thieäp. OÂng
cuõng tham gia
thaønh laäp Colleøge international de philosophie
vaø ñöôïc baàu laøm
giaùm
ñoác ñaàu tieân cuûa Hoïc
vieän naøy.
Keå töø ba
taùc phaåm ñaàu xuaát baûn
naêm 1967,
Derrida laø moät taùc gia vieát raát
nhieàu vaø ña daïng, xoâng xaùo
vaøo
nhieàu lónh vöïc, töø trieát
hoïc, pheâ bình vaên hoïc, hoäi
hoïa, thi ca,
kieán truùc, phaân taâm hoïc,
chính trò, giaùo duïc…Loái nghó
huûy taïo ñaõ môû
ra nhöõng chieàu höôùng
treân moãi baûn vaên, phong caùch
phaù theå (tieâu
bieåu nhö Glas, La
Carte postale de Socrate aø Freud et au-delaø) ñaõ lieân thuû
vaên chöông/trieát lyù
(ñoàng
ñieäu vôùi nhöõng trieát
gia khaùc nhö Deleuze, Lyotard). Aûnh
höôûng tö töôûng cuûa
Derrida coù taàm
thöôùc lôùn roäng ôû
caû hai bôø Ñaïi taây
döông.
Beân caïnh lyù
luaän huûy theå, loái vieát cuûa
Derrida coøn bieåu hieän nhöõng
neùt
ñoäc ñaùo: tinh thaàn hôïp
ñoàng, moät ñieàu hieám hoi
nôi nhöõng trieát gia.
Ngoaøi hieän töôïng G. Deleuze vaø
Feùlix Guattari chung vieát nhöõng
taùc
phaåm, Derrida coù theå laø taùc
giaû duy nhaát ñaõ vieát chung
vôùi nhieàu
ngöôøi khaùc, nhö Geoffrey
Bennington,
Heùleøne Cixous, M-F. Plissart, G.Vattimo, Anna
Dufourmantelle, Henich Micaëla, Paule
Theùvenin, Marc
Guilaume vaø J.P. Vincent…
Neùt ñoäc
ñaùo khaùc laø ñaët moái
quan heä giöõa tình baïn vaø ai
ñieäu. Khôûi ñi töø
cuoán saùch xuaát baûn naêm 1994,
oâng ñaõ ñaët cho noù
moät nhan ñeà Chính trò cuûa tình
baïn/Politiques de l’amitieù, môû
ñaàu chöông
thöù nhaát oâng ñaõ daãn
caâu: Hôõi caùc baïn toâi,
khoâng coù baïn. ÔÛ lôøi
töïa, oâng daãn lôøi naøy
töø Montaigne laáy laïi töø
lôøi gaùn cho Aristote,
ôû chöông hai Derrida lieân heä
lôøi naøy vôùi minh trí
vaø di chuùc – töø nhaø
hieàn trieát thoát ra hôi thôû
sau cuøng. Caâu taùn thaùn
‘Hôõi baïn höõu,
khoâng coù baïn’ tuyeân xöng caùi
cheát cuûa baïn höõu, caû
kyù öùc laãn chuùc
töø, keá thöøa cuûa moät tin
truyeàn roäng raõi xuyeân suoát
doøng vaên
chöông trieát hoïc
phöông taây, töø
Aristote ñeán Kant, roài ñeán
Blanchot, cuõng coù theå coi nhö
töø Montaigne
ñeán Nietzsche, nhöng laø moät
lôøi daãn ñaûo ngöôïc.
Trong tieát 376 “Veà baïn
höõu/Von den Freunden” trong Menschliches,
Allzumenschliches, Nietzsche vieát: Vaø nhö
vaäy, töø khi chuùng ta coù
theå chòu ñöïng
ñöôïc chuùng ta, haõy
ñeå chuùng ta chòu ñöïng
keû khaùc, vaø
coù leõ nôi moãi ngöôøi
chuùng ta seõ coù theâm thôøi
giôø hoan hæ khi chuùng
ta taùn thaùn “hôõi baïn
höõu, khoâng coù baïn! ‘ nhö
lôøi nhaø hieàn trieát
haáp hoái ñaõ noùi;
“hôõi keû thuø, khoâng coù
thuø! nhö toâi
ñaây, moät gaõ khuøng
ñang soáng noùi theá. Caùi
yù töôûng “coù leõ/vielleicht” nhö Derrida lyù giaûi
haøm nguï moät tình
baïn seõ ñeán, trong töông lai:
“Vì yeâu tình baïn, khoâng
ñuû ñeå bieát laøm
sao chòu ñöïng keû khaùc trong ai
ñieäu, tang toùc; ngöôøi ta
phaûi yeâu töông
lai.” Töông lai cuûa
moät lôùp nhöõng
nhaø trieát hoïc môùi (einer neuen
Gattung von Philosophen) – nhöõng nhaø
trieát hoïc cuûa töông lai (diese
Philosophen der Zukunft), nhöõng tinh thaàn
töï do, raát ö töï do (freie, sehr
freie Geister), nhöõng ngöôøi
ñoàng hoäi
ñoàng thuyeàn, nhöõng
ngöôøi baïn cuûa coâ
ñôn, chia seû moät ñieàu
khoâng theå
chia seû: coâ ñôn.
Trong Demeure:
Maurice Blanchot, 1998 Derrida laáy nguoàn
caûm höùng töø moät thieân
(haàu
nhö töï) truyeän cuûa Blanchot: L’instant
de ma mort, 1994 ñeå vieát ra luaän
vaên keå treân trong hoäi thaûo veà
“nhöõng ñam meâ vaên chöông:
vôùi J. Derrida” vaøo naêm 1995, deå
noùi veà quan
heä giöõa giaû töôûng
vaø söï thaät töï truyeän,
cuõng laø ñeå noùi veà
vaên
chöông vaø caùi cheát, nhaéc
nhôû ñeán vieäc töôûng
nieäm moät ngöôøi baïn,
Paul de Man, vaø oâng coøn nhôù
ñaõ vieát: “Noùi vaø vieát
ñieáu vaên khoâng
theå theo ñuoåi caùi cheát, maø
döïa treân ñôøi soáng trong
caùi maø chuùng ta
goïi laø töï truyeän. Vaø nhö
theá noù ôû choã giöõa
giaû vaø thaät, Dichtung und Wahrheit..”
Cheát – baát
töû/ Mort – immortel, Derrida daãn töø
thieân truyeän cuûa Blanchot ñeå
noùi ñeán cheát bôûi vì
baát töû…bôûi moät khi
ñaõ cheát ngöôøi ta khoâng
coøn cheát nöõa, vaø theo moïi
phöông thöùc khaû
höõu, ngöôøi ta trôû
neân baát töû, nghóa laø
laøm quen vôùi hö voâ.
Jacques Derrida quaû
thöïc laø moät trieát gia aùm
aûnh nhieàu veà caùi cheát –
khoâng phaûi töø luùc oâng
phaùt hieän bò chöùng
ung thö. OÂng laø moät trieát gia
vieát nhieàu veà tình baïn vaø
noãi cheát,
nhöng ñaëc saéc hôn nöõa
laø vieát nhieàu ai
ñieäu veà baèng höõu.
Hai taùc giaû
Pascale-Anne Brault vaø Michael Naas do
söï thuùc ñaåy hoaøn taát
moät coâng trình veà Derrida nhaân
cuoäc hoäi luaän
veà chuû ñeà ai ñieäu vaø
chính trò trong taùc phaåm cuûa
Derrida toå chöùc
vaøo thaùng Möôøi naêm 1996
taïi Ñaïi hoïc DePaul, ñaõ thu
taäp ñöôïc möôøi
boán baøi, khôûi töø baøi
thöù nhaát töôûng nieäm Roland
Barthes (1915-80)
vieát naêm 1981, Paul de Man, Michel Foucault, Max Loreau,
J.-M. Benoist, Louis
Althusser, Edmond Jabeøs, Joseph N. Riddel, Michel
Servieøre, Louis Marin,
Sarah Kofman, Gilles Deleuze, Emmanuel Levinas, J-F Lyotard ,
ñaõ daãn lôøi
Derrida: “ Tình yeâu/Philia baét
ñaàu
töø khaû naêng cuûa soáng
coøn. Soáùng - laø moät danh xöng
khaùc cuûa ai ñieäu
maø khaû naêng thì khoâng bao
giôø chôø ñôïi.”[iv](4)
Döôøng nhö chöa
nhaø trieát hoïc naøo khaùc,
ngoaøi Derrida, coù moät tình yeâu
daønh cho baèng
höõu trong nhöõng baøi ai
ñieäu saâu saéc ñeán
theá. Coøn chính oâng, toâi
nghó con ngöôøi
baát töû aáy cuõng ñaõ
laøm quen vôùi caùi cheát nhö
moät hieàn thaùnh:
Mortem sibi
instare cernerat tanquam obitus sui prescius[v](5)
[i](1) Huûy taïo ñaõ
trôû thaønh moät khaùi nieäm
phoå bieán trong giôùi pheâ
bình vaên chöông Myõ trong khoaûng
moät thaäp nieân sau, tröôùc khi
trôû thaønh
moät vaán ñeà trieát lyù,
baét nguoàn töø khaùi nieäm Destruktion (huûy trieät) cuûa Heidegger
trong döï thaûo chöông
vöôït Sieâu hình hoïc taây
phöông. Caû hai khaùi nieäm huûy
taïo vaø huûy trieät
ñeàu daãn tôùi vaán
ñeà caùo chung
cuûa trieát hoïc.
Derrida xaùc nhaän
khaùi nieäm “huûy taïo”
nhaém ñeå phieân dòch töø Abbau cuûa
Heidegger. Moät soá dòch giaû cuûa
Heidegger sang Anh ngöõ ñaõ duøng
töø “huûy
taïo” (deconstruction) ñeå dòch
töø Abbau
nhö moät thôøi khoaûng nhaát
ñònh cuûa vaän ñoäng huûy
trieät (Destruktion)
khaùi quaùt hôn. Xem Ñaëng
Phuøng Quaân,
Cô sôû tö
töôûng thôøi quaù ñoä
(moät
trích ñoaïn in trong taäp san Chuû
Ñeà
soá muøa haï 2000 x.b. taïi Myõ).
[iii](3) La structure, le signe et le jeu dans
les discours des sciences
humaines, in laïi trong J. Derrida, L’eùcriture
et la diffeùrence, 1967.
No comments:
Post a Comment