Thảm họa môi trường: đằng sau là một sự thật không thể che giấu
Fri, 04/29/2016 - 09:32 — nguyenhuuvinh
Thảm họa đang tăng dần
Thảm họa đầu độc môi trường sống ở Miền Trung đã ngày càng tăng và chưa có thời điểm dừng lại. Các loại sinh vật biển đã chết và đang tiếp tục chết. Không chỉ ven bờ, mà cả những loài động vật biển ở tầng nước sâu như cá voi cũng đã từ giã cuộc đời với biển để phơi xác ở vùng biển các tỉnh Việt Nam. Không chỉ có cá, mà các loài thủy sinh, ngao sò, ốc hến... chim chóc cho đến rừng ngập mặn đã được phát hiện đang chết. Đầu tháng 4/2016, báo chí đã lên tiếng về 26ha rừng ngập mặn được trồng 25 năm nay chắn sóng chỉ còn trơ gốc. Tại các đảo Quảng Bình, chim chóc không còn, những xác chim tan rữa trên đảo. Thậm chí, người ta không còn dám xuống kiểm tra xem những loại rong biển, san hô có còn tồn tại được không. Nhưng, người dân biết một điều: Nước biển đã và đang chứa một lượng hóa chất cực độc có thể giết người. Người dân lo tích trữ muối ăn, cả hệ thống du lịch biển mùa hè đang có nguy cơ tê liệt, các chợ hải sản biển vắng teo vì không ai dám mang sinh mệnh của mình để đùa với các "bí mật nhà nước". Không chỉ có thế, ngoài các sinh vật biển con người cũng đã mất mạng vì nhiễm độc từ biển, điều "xưa nay hiếm". Người ta có thể chết vì ngộ độc khí ở đồng bằng, bị nhiễm độc từ rừng, từ nhiều nơi khác, nhưng ở biển, bị nhiễm độc thì hầu như rất ít xảy ra ở Việt Nam. Nhưng điều đó đã xảy ra rất cụ thể và hết sức nguy hiểm. Những công nhân lặn biển ở Formosa đã chết và đang điều trị ở các bệnh viện đã cho biết họ nhiễm kim loại nặng từ biển. Ngay tại Formosa, ngày 15/4/2016 hàng chục công nhân đã bị nhiễm độc và ngộ độc khi ăn ở nhà bếp chung của Formosa. 29 người nhập viện, hàng chục người khác có dấu hiệu nhiễm độc. Điều lạ ở đây, là quá trình nhiễm độc, ngộ độc của họ đã diễn ra từ từ chứ không đồng loạt như những nơi bị ngộ độc thực phẩm khác. Điều đó cho người ta khả năng nghi ngờ là những chất độc từ sản vật biển đã nhiễm độc ở các mức độ nguy hiểm khác nhau và phát huy tác dụng từ từ. Với tình trang chất độc đưa vào cơ thể như không và dần dần phát huy tác dụng của nó, thì con người, sức khỏe giống nòi Việt Nam rồi sẽ ra sao? Chưa ai đặt vấn đề đó ra với những kẻ đang hủy hoại đầu độc môi trường sống của Việt Nam. Với một đất nước có 3.200 km bờ biển số lượng ngư dân và người dân phụ thuộc vào môi trường biển là quá lớn. Cách đây 3 năm ngày 7/6/2013, tại Diễn đàn Kinh tế Biển diễn ra tại Hà Tĩnh, ông Chu Phạm Ngọc Hiển -Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường cho biết, mục tiêu của Việt Nam đến 2020, kinh tế biển sẽ đóng góp 53-55% GDP. Khi đó, Lê Đình Sơn, Phó chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh còn tự hào Hà Tĩnh có Formosa. Ông cho biết, tỉnh này có bờ biển dài 137km, gồm 3 đảo nhỏ với 4 cảng thương mại và cảng cá. Mặt khác, Hà Tĩnh có ngư trường rộng, diện tích nuôi trồng thủy sản lớn, nhân dân có truyền thống đánh bắt và nuôi trồng thủy sản, tiềm năng phát triển du lịch dồi dào trong đó có du lịch biển… Toàn những viễn cảnh như mơ. Nhưng những ngày qua, không thấy mặt ông ta và chẳng thấy ông ta nói gì nữa. Vậy thì nền kinh tế Việt Nam sẽ đi về đâu? Đất nước này rồi sẽ ra sao? Đời sống người dân bần cùng hóa đến mức nào? Ai chịu trách nhiêm? Họp kín? Thái độ của một nhà nước Một tháng, với cả một bộ máy nhà nước, đảng, đoàn, mặt trận, các Hội con nuôi của đảng như Mặt Trận, Hội Liên hiệp Thanh niên, phụ nữ... mà cả bộ máy dân phải nuôi phình to bằng ba, bằng bốn bộ máy của láng giềng với số dân tương đồng, họ đang ở đâu? Tất cả đều im lặng và lẩn tránh trách nhiệm của mình. Họ vẫn tiêu tiền dân đều đều vào xe công, vào nhà công vụ, vào đi nước ngoài học tập, vào những cuộc thăm viếng đón tiếp ngoại bang xâm lược. Trong tháng 4 này, bộ máy đó đã tiêu bao nhiêu tiền dân? chưa ai trả lời được, nhưng chắc chắn một điều" Tháng 4 này, họ đã tiêu tốn hơn 1.000 tỷ đồng cho riêng xe công để phục vụ họ. Một quan chức Hà Tĩnh với chức danh Phó Chủ tịch Tỉnh là Đặng Ngọc Sơn đã xúi dân xuống tắm biển và ăn cá nhiễm độc. Điều này khiến dư luận bất bình dậy sóng và ông ta "tàng hình". Một tiến sĩ là nhà khoa học đã đánh giá tư cách của Phó chủ tịch Tỉnh này là "thiếu kỹ năng sống và không có kiến thức khoa học" - Nhưng lại là viên quan đầu tỉnh. Vậy thì hệ thống cán bộ sẽ ra sao? Một viên chức Quảng Bình, khi được hỏi về việc chim đồng loạt chết đã tỉnh bơ: Chim chết không liên quan gì đến chúng tôi. - Bó tay với quan chức nhà nước Cộng sản luôn tự hào là đầy tớ nhân dân. Không chỉ với những quan chức đông nhan nhản như chính quyền địa phương đã được coi là "tàng hình", cả bộ máy Bộ Chính trị cũng như 4 cái chân gọi là tứ trụ mà người ta vạch mặt chỉ tên hẳn hoi, chưa hé nửa lời về thảm họa này trừ Thủ tướng kêu "xử lý nghiêm". Người ta nhớ chưa lâu, mới đây thôi, họ đã giơ tay thề nguyền sẽ thế lọ, sẽ thế chai trước cả toàn dân và cả cái gọi là Quốc hội... cứ như thật. Trong số đó, Nguyễn Phú Trọng đã trực tiếp đến vùng thảm họa, gặp gỡ, cười giả lả cùng nghi can gây đại họa là Formosa, rồi ra về với sự im lặng chết chóc và để lại câu khen ngợi "Hà Tĩnh đi đúng hướng". Người dân quan sát và có quyền nghi ngờ rằng: Đó có phải là một cuộc "thông cung" trong tội ác với môi trường Việt Nam ở thảm họa này? Lúng túng che đậy sự thật Sau gần một tháng trời với cả bộ máy ôm 24.000 cái "bằng tiến sĩ" đã hoàn toàn bất lực trước một câu hỏi: Thảm họa này do đâu? trong nước biển miền Trung hiện nay có gì? Người dân nên ăn gì, dùng gì từ biển?" - Những câu hỏi đó đã không được trả lời. Người ta chờ cho đến tối 27/4/2016, 7 bộ gồm Bộ Tài nguyên - Môi trường cùng các bộ khác sau khi họp kín đã có một buổi họp báo có một không hai. Buổi họp báo nổi tiếng này đã đưa ra được một thông điệp: Thông điệp đó là: "Xin thông báo, hiện chưa có gì để thông báo, chúng tôi sẽ thông báo sau khi có điều cần thông báo, vì thế xin thông báo để những người cần được thông báo biết". Ở Việt Nam, cái trò họp kín đã diễn ra thường xuyên và coi như đó là quyền của đám đầy tớ một cách ngang nhiên, dù đám đầy tớ này đang ăn tiền đi xe, ở nhà và mọi cái đều lấy từ túi ông chủ. Người ta thấy Quốc hội phải họp kín về Biển Đông, đảng họp kín ở Hội nghị trung ương...tất tần tật cứ như đi buôn bạc giả, buôn lậu ma túy với nhau vậy. Vì sao phải họp kín? Điều đơn giản để giải thích việc họp kín, là bất cứ sự gì không minh bạch đều cần che giấu trước ánh sáng. Sự thật lộ diện Buổi họp báo không đưa ra được thông tin gì từ người tổ chức, chỉ duy nhất đưa được một thông tin là không phải Formosa gây độc mà có thể là "thủy triều đỏ" là nguyên nhân. Khi nghe câu nói này, cả cộng đồng mạng đã mất một trận cười còn hơn cả ngộ độc nước biển. Trên các diễn đàn mạng, người dân không còn gì để có thể biểu thị sự coi thường, khinh bỉ và thiếu tôn trọng đến thế. Những status trên diễn đàn Facebook kêu gọi yêu cầu Bộ Trưởng Tài nguyên - Môi trường từ chức, chỉ một tiếng đồng hồ sau đã có hàng ngàn người like và hàng cả ngàn lượt người chia sẻ. Người dân không có được thông tin chính thức từ miệng quan chức Thứ trưởng Bộ TN-MT Võ Tuấn Nhân. Nhưng đã biết điều gì đằng sau thái độ hoảng hốt khi một phóng viên hỏi về độc tố kim loại nặng gây cá chết ở Biển hiện nay: “Tắt máy. Tắt máy nghe. Xin lỗi. Không, không, để anh nói riêng với em. Đừng hỏi câu đó. Hỏi câu đó tổn hại cho đất nước”. Tổn hại cho đất nước? Với ông này đó là nói lên sự thật? Không. Hoàn toàn không. Khi nói ra sự thật chỉ có hại cho cái đảng của ông ta, - "người tổ chức và lãnh đạo mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam" (sic). Còn đất nước đã tan hoang, bị đầu độc thì nói lên sự thật chỉ có tốt hơn thôi thưa ông. Người dân không tin là ông ta và các quan chức không biết nguyên nhân. Bởi người dân có mù, thì họ cũng biết Biển không thể có chuyện tự nhiên bị đầu độc và họ đã biết có nơi, có chốn, có nguyên nhân và thủ phạm rõ ràng như vậy. Cái mà ông cho là "thủy triều đỏ" được cộng đồng mạng chỉ rõ, đó là làn sóng thủy triều cộng sản đang luôn tạo những con sóng đỏ hủy diệt trên đất nước này. Câu đổ lỗi của ông, chỉ nhằm che giấu những thủ phạm đã đầu độc không chỉ môi trường tự nhiên của đất nước này, mà là cả môi trường sống của xã hội, trong đó có đủ mọi mặt cuộc sống từ giáo dục, y tế, đạo đức, kinh tế xã hội. Đó là con sóng đỏ của tư duy vô thần Cộng sản lấy vật chất quyết địnhh ý thức con người và coi việc chiếm giữ quyền bính phục vụ lợi ích của phe nhóm mình là tối thượng, bỏ mặc đất nước, dân tộc và dân sinh. Hà Nội, ngày 29/4/2016. Những ngày người Cộng sản mừng "chiến thắng miền Nam" và thảm họa môi trường.
J.B Nguyễn Hữu Vinh
P/S: Video Thứ trường Bộ Tài nguyên - Môi trường: Em hỏi vậy là tổn hại cho đất nước:
Đứng ở Bắc Vĩ tuyến 17, nhìn về phía Nam, bên kia cầu Hiền Lương, trước đây 41 năm là lãnh địa của Việt Nam Cộng Hòa. Và đứng trên suy nghĩ của người miền Bắc lúc bầy giờ thì đó là nơi “đồng bào miền Nam bị o ép, không có cơm ăn áo mặc, đau khổ vì bọn ngụy quân ngụy quyền…” theo lối nhồi sọ của người Cộng sản. Để rồi sau 41 năm, người ta lại đứng trên cầu Hiền Lương và nghĩ rằng giá như lúc đó đừng có ngày 30 tháng 4. Giá như… và giá như… cá chết sớm hơn nữa!
Thực ra trước khi cá chết hàng loạt, vấn đề người Trung Quốc xâm lược, tham nhũng, người dân nghèo mất đất, giới quan lại địa phương nhũng nhiễu… tất cả đã là những cái ung nhọt lớn của đảng Cộng sản, càng ngày nó càng lớn thêm. Mà con người thì ai cũng muốn sống trong yên tĩnh, bình an và đừng để chuyện gì trở nên náo động. Chính cái tâm lý thủ phận an thường này cộng với kiểu quản lý sắc máu của nhà cầm quyền đã làm cho hầu hết nhân dân bị tê liệt tính phản kháng. Vẫn biết, vẫn bất bình, vẫn bất mãn nhưng người ta bảo nhau “thôi kệ, ai làm gì thì làm, miễn đừng đụng tới nồi gạo nhà tôi là được!”.
Không hẳn tâm lý thủ phận, an thường như vậy đã là xấu. Bởi khi sống trong bối cảnh Việt Nam, từng va chạm với nhà cầm quyền, với công an thì mới thấy thông cảm cho thái độ lựa chọn này. Nhưng điều đó không hẳn là người Việt hoàn toàn tê liệt khi lựa chọn thái độ này. Bởi người ta đã quá ngán ngẫm cảnh tù cải tạo, cảnh dàn kịch bản để đẩy người ta đến cái chết trong trại tạm giam, nhà giam… và quá nhiều trò đẩy người ta ra đường.
Ngay cả khi rừng núi bị khai thác sạch sành sanh, thủy điện đầu nguồn tích nước làm cho ruộng đồng hạn, mặn, đất đai bị lấn chiếm, bị trưng thu một cách rẻ rúng và bất công, người Việt Nam vẫn chưa kịp đánh thức, vẫn cứ mặc kệ nó. Bởi đã sống quá lâu trong kìm kẹp, sống quá lâu trong bất công và đói khổ, mà khi đói khổ, khó khăn, thứ người ta cần đầu tiên phải là cơm áo, có bao nhiêu giữ bấy nhiêu. Đó là tâm lý chung. Cái tâm lý chung này cộng với tính chịu thương chịu khó, vị tha của người Việt Nam đã khiến cho hầu hết người ta dễ thông cảm và bỏ qua cho giới cầm quyền.
Nhưng không! Đó là lúc chưa đụng đến chén cơm manh áo. Và cũng đừng ai vội vàng kết luận rằng người Việt Nam bị tê liệt khả năng phản kháng. Hoàn toàn không phải vậy. Đến thời điểm bây giờ, có thể nói rằng người Việt Nam có tính phản kháng rất cao và sức chịu đựng cũng rất cao. Khi đã hết chịu đựng được nữa, người ta sẽ phản kháng. Và sự phản kháng này không đến từ ý nghĩa hay quyền lợi cá nhân mà đến từ tập thể, quyền lợi chung của dân tộc. Câu chuyện cá chết và lời kêu gọi biểu tình trên toàn quốc vào ngày 30 tháng 4 đã chứng minh cho chuyện này.
Trong lúc tôi ngồi gõ những dòng chữ này thì tại huyện Quảng Trạch, Quảng Bình, hàng ngàn nông dân và ngư dân đã ra đường biểu tình. Người ta kéo đi cả vài xã và khí thế hừng hực. Khác với mọi cuộc biểu tình trước đây chỉ kêu gọi chống bành trướng của Trung Quốc trên biển Đông và ở các biên giới. Lần này người biểu tình nêu rõ tội danh của nhà cầm quyền Cộng sản Việt Nam. Người dân yêu cầu nhà cầm quyền phải trả lời gấp về nguyên nhân cá chết và giải trình trước nhân dân về khu kinh tế Vũng Áng cũng như Formosa.
Thực ra, hàng triệu câu hỏi mà nhân dân đặt ra và bắt buộc nhà cầm quyền, đảng lãnh đạo phải trả lời thỏa đáng không phải chỉ mới có ngày hôm qua hay hôm nay mà điều này đã có từ sau 30 tháng 4 năm 1975. Khi mà cả miền Nam giàu có, trù phú và thơ mộng bỗng chốc trở thành tiêu điều, hoảng loạn. Người người đau khổ, nhà nhà đau khổ sau ngày “giải phóng” đã khiến cho người phía Bắc phải thấy giật mình, tỉnh mộng rằng hóa ra lâu nay mình bị tuyên truyền, bị nhồi sọ những thứ không có thật, hóa ra miền Nam giàu có gấp bội miền Bắc và người ta sống cũng văn minh, hiện đại gấp bội miền Bắc!
Những nghi vấn về đảng cứ âm ỉ cháy, đôi khi tưởng chừng như tắt lịm bởi cơm áo gạo tiền, bởi sức ép của xã hội mà ở đó mọi chuyện đều có thể xảy ra, con người có thể bốc hơi một cách bất thường và vô lý trong sức ép tập thể. Người ta buộc lòng phải thủ phận bởi nói cho cùng thì người ta đã quá đủ khổ đau và mất mát, người ta không muốn mất mát thêm nữa!
Tuy nhiên, khi tỉnh mộng, khi thấy rằng càng cố giữ, cố thủ và cố an phận thì không những không an toàn mà càng mau chết, người ta buộc phải nghĩ lại, phải cất tiếng nói và phải đứng lên. Những bất công từ địa phương tới trung ương cũng như sự đớn hèn, nhược tiểu của nhà cầm quyền đảng Cộng sản trước thái độ hống hách của người Trung Quốc trên biển Đông và gần đây là trên bờ, cụ thể là câu phát biểu đầy ngạo mạn và mất dạy của Chu Xuân Phàm đã làm cho nhân dân tỉnh ngộ.
Câu hỏi đặt ra trong mỗi người dân Việt Nam từ Nam chí Bắc hiện nay là liệu chúng ta còn tồn tại được đến bao giờ? Và liệu chuyện gì sẽ xảy ra tiếp theo? Những câu hỏi này nhanh chóng biến thành hành động, hơn bao giờ hết, người dân sẵn sàng đứng lên để đòi lại một Việt Nam toàn vẹn lãnh thổ, một Việt Nam thơ mộng rừng vàng biển bạc ngày nào. Bởi sau bốn mươi mốt năm gọi là thống nhất hai miền đất nước, điều mà bất cứ người Việt Nam nào cũng nhận thấy là mọi thứ tài nguyên trên đất nước này nhanh chóng bị tàn phá, nợ nần quốc gia chồng chất, gia đình ly tán và nhục nhã nhất là chính những người bị cướp, bị bắt, bị hành hạ phải bỏ nước ra đi đã gởi tiền về xây dựng đất nước. Còn những kẻ lên nắm quyền làm lãnh đạo thì chỉ lo vơ vét và bán đứng dân tộc, bán đứng quốc gia.
Bởi sau bốn mươi mốt năm, cái điều mà nhân dân Việt Nam nhận được chính là kẻ ăn không hết, người làm không ra, kẻ có quyền chức thì ăn trên ngồi trốc, sống như những đế vương, người dân cô thế thì thậm chí cả cái quyền được làm người nghèo cũng không có được bởi danh sách hộ nghèo đã lọt vào tay những kẻ không hề nghèo khổ nhưng lại có thế lực đỏ che chở. Nhiều kẻ có nhà cao ba, bốn tầng nhưng để cho con cái đứng tên, tách riêng ra thành một hộ khẩu và ở nhà tuềnh toàng để được vay diện hộ nghèo, được hỗ trợ và thâu tóm mọi khoản tiền dành cho người nghèo mà mang đi cho vay nặng lãi.
Sau bốn mươi mốt năm, cái điều gọi là “độc lập, tự do, hạnh phúc” chỉ là chiếc bánh vẽ và người thất nghiệp ngày càng cao, nạn trộm cướp, giết người tăng mạnh, giới quan chức lãnh đạo ngành giáo dục sống xa hoa và thiếu hẳn tư cách con người, bệnh viện trở thành cái lò mổ của tổ quốc và mỗi cán bộ y tế đều tiềm ẩn một đao phủ.
Sau bốn mươi mốt năm, không những chỉ riêng mỗi hệ thống cán bộ của đảng phá nát đất nước này mà bọn họ còn chơi trò cõng rắn cắn gà nhà. Một mình họ phá chưa đủ, họ đưa thêm anh bạn vàng Trung Cộng của họ sang tàn phá, môi trường bị hủy hoại, con người bị tàn hại, mọi thứ trở nên nguy hiểm và chết chóc…
Sau bốn mươi mốt năm, nếu như 30 tháng 4 năm 1975 đất nước trở nên náo nhiệt và ồn ào bởi tiếng reo hò của người miền Bắc và một bộ phận không nhỏ người miền Nam vui mừng “thống nhất đất nước” thì bốn mươi mốt năm sau, cả đất nước cũng trở nên náo động, nhưng không phải là tiếng reo hò mà là tiếng khóc, tiếng thở dài và uất hận.
Tiếng khóc, tiếng hét căm phẫn và tiếng thở dài của cả hai miền đất nước sau bốn mươi mốt năm cũng đủ nói lên rõ tính chất của nhà cầm quyền. Và một khi cả đất nước đều phải khóc, phải hét lên vì căm phẫn, uất ức và gào kêu sự minh bạch của nhà cầm quyền thì câu chuyện không còn đơn giản nữa rồi!
http://youtu.be/wsEhrOg0TgM Gửi một bài hát đến những ai đang muốn mở mắt nhìn quê hương, đón lấy quê hương với sự thật. ------------------- HÃY GẤP TRANG BÁO & TẮT TV Sáng tác & trình bày: TK ------------------- Tôi đã thấy đất nước mình được gọi tên là thiên đường Và tôi cũng thấy những bóng tối phủ vây trên từng phố phường Và tôi thấy từng mẹ già được quay hình để gắn huân chương Và tôi cũng thấy bao người già sống lây lất trên đường Việt Nam (x 2) là Việt Nam Tôi đã thấy đất nước này được gọi tên là thiên đường Và tôi cũng thấy đất quê mình bị xâu xé từ bốn phương Tôi đã thấy dân tộc mình có tên gọi tự do Và tôi cũng thấy đời ngư dân ra khơi trong phiền lo Việt Nam (x 2) là Việt Nam Hãy gấp trang báo Hãy tắt Tivi Để thấy quanh ta chỉ là những trò hề Mở mắt đi nhé Hãy lắng tai nghe Quê hương Việt Nam nghe sao bỗng muộn màng Việt Nam nhìn nhau Việt Nam nhìn mai sau Hãy gấp trang báo Hãy tắt Tivi Để thấy quanh ta chỉ là những mộng mị Mở mắt đi nhé Hãy lắng tai nghe Quê hương Việt Nam nghe sao bỗng muộn màng Việt Nam nhìn nhau Việt Nam nhìn mai sau Tôi đã thấy đất nước mình được gọi tên là thiên đường Và tôi cũng thấy người yêu nước tôi đang khóc trước bạo cường Và tôi thấy kẻ thù nào đang muốn bóp chết quê hương Và tôi cũng thấy con tin mình như thúc giục lên đường Việt Nam (x 2) là Việt Nam
S.T.T.D. Tưởng Năng Tiến – Lại Chuyện Tháng Tư
Fri, 04/22/2016 - 08:26 — tuongnangtien
Tác giả câu thơ thượng dẫn là một chính khách rất tài tử, và vô cùng mờ nhạt. Không mấy ai nhớ rằng ông đã từng giữ những chức vụ như Thủ Tướng, Phó Tổng Thống, và Tổng Thống trong thời Đệ II Cộng Hoà – ở miền Nam Việt Nam. Dân chúng ở miền đất này thường chỉ nhớ đến Trần Văn Hương như một người lập dị. Ổng hay đi làm bằng xe đạp, trong thời gian là Ðô Trưởng Sài Gòn, và thỉnh thoảng lại sáng tác ra những câu thơ (hơi) kỳ cục: Ngồi buồn gãi háng, dái lăn tăn… Ở miền Bắc phần lớn quí vị chính khách đều hành nghề cách mạng một cách bền bỉ, liên lỉ và chuyên nghiệp hơn nhiều. Họ cũng sính chuyện thơ văn hơn, và cách họ làm thơ (hoặc viết văn) cũng gây lôi thôi phiền phức nhiều hơn – cho cả đống người! Khi ngồi buồn, họ không gãi háng. Lúc rảnh rỗi, họ cũng không chịu viết văn hay làm thơ chỉ để đọc chơi thôi. Văn thơ của họ khiến cho cả nước phải bận lòng, và không ít người phải bỏ mẹ, hay bỏ mạng! Xin đơn cử một thí dụ, một câu thơ nổi tiếng hơn, của một chính khách tăm tiếng (và tai tiếng) hơn nhiều: Bỗng nghe vần thắng vút lên cao… Nói theo ngôn ngữ của binh pháp thì tác giả câu thơ vừa dẫn, ông Hồ Chí Minh, là một người cư an tư nguy . Ông Trần Văn Hương thì ngược lại. Ổng cư nguy tư an. Nói cách khác, và nói theo kiểu miền Nam, là thằng chả lè phè hết biết luôn! Nghiêm túc, khẩn trương, hiếu chiến và hiếu thắng…không phải là quan niệm sống riêng của ông Hồ. Thi đua lập chiến công dâng Đảng, đánh cho Mỹ cút đánh cho ngụy nhào, một người làm việc bằng hai, nghiêng đồng cho nước chẩy ra ngoài… là chỉ thị của “trên” đưa xuống và nửa nước bắt buộc phải (triệt để) tuânhành. Lè phè cũng không phải là thái độ sống chỉ có nơi ông Trần Văn Hương. Ðó là cung cách chung của hầu hết người dân miền Nam. Sự khác biệt giữa ông Trần Văn Hương và dân chúng, có chăng, chỉ là mức độ. Không mấy người dân miền Nam, lúc buồn, chịu ngồi gãi háng (suông) như ông Tổng Thống. Họ thường vừa gãi háng vừa nhậu lai rai (vài xị) cho vui – nếu là đàn ông. Họ đánh tứ sắc, đi coi cải luơng, hoặc đi cầm đồ để mua sầu riêng ăn chơi cho đỡ ghiền – nếu là đàn bà, ở đô thị. Và họ đi Hồng Kông hay Nhựt Bổn để mua đồ lót và son phấn, nếu là bà lớn. Họ đi buôn lậu (không chừng) nếu là ông lớn. Và cả đám đều hân hoan chơi tạt lon, thả diều, đá banh, đá bóng, đá dế, đá cầu, đá kiện, đá cá lia thia hay lắc bầu cua cá cọp – nếu là con nít nhỏ, ở thành phố. Chuyện đánh đấm là “chuyện riêng” của môt giới người, tụi lính. Hứng chịu bom đạn, tai ương của chiến tranh là nỗi bất hạnh riêng của một số người khác nữa – đám nông dân. Những chiến dịch hay phong trào hoàn thành kế hoạch nhỏ, nhi đồng cứu quốc, thay trời làm mưa, quyết tâm thu hoạch vượt chỉ tiêu vụ này vụ nọ… nếu phát động ở miền Nam (e) sẽ không có người tham gia, và tác giả của chúng – chắc chắn – sẽ bị dân chúng cũng như báo chí chửi cho… tắt bếp! Chuyện Nam – Bắc đánh nhau kết thúc ra sao, vào ngày 30 tháng tư năm 1975, mọi người đều rõ. Viết thêm nửa chữ cũng thừa. Cuộc chiến tàn. Theo sự hứa hẹn của quí vị lãnh tụ (của phe thắng trận) thì từ đây ta sẽ xây dựng đất nước gấp muời lần hơn, ta cũng sẽ đi tắt đón đầu nhân loại, và ta sẽ chuyển đổi từ ăn no mặc ấm qua ăn sang mặc đẹp… Chuyện dân Việt ăn mặc (sang trọng và đẹp đẽ) ra sao để từ từ rồi tính tới nhưng riêng về cách họ dùng lon, thay gáo, uống nước thì ngó bộ quá tốn công và rất…cầu kỳ – theo như ghi nhận của nhà văn Bùi Ngọc Tấn: “Lần về phép này Bá có thêm một thứ quà đặc biệt văn minh khác: Những vỏ đồ hộp nước giải khát các loại. Các mầu xanh, đỏ, hồng, da cam, vàng, lon Heineken, lon Coca Cola, Pepsi Cola, những lon Tiger, San-Miguel, những lon nước ngọt đã uống cạn mà trong những lần xuống tầu đi nước ngoài anh lượm được cho vào túi ni lông mang về… Anh Vận chọn ra những vỏ đẹp nhất, mỗi loại một chiếc, không móp, không méo, đem ra giếng súc rửa sạch rồi bầy vào tủ. Và nhặt bốn vỏ lon khác, mỗi chiếc một mầu bảo lũ trẻ con mài trên nền xi măng trong nhà. Mấy đứa trẻ lao vào mài theo đúng hướng dẫn của anh. Tiếng sào sạo sạo sạo ghê người. Chẳng mấy chốc, cái nắp hộp rời ra. Anh xếp bốn chiếc vỏ hộp lên bàn, nở nụ cười mãn nguyện: – Làm cốc uống nước… Những chiếc vỏ hộp trên bàn, trong tủ, những dấu vết ấy của văn minh làm nhà anh cứ sáng trưng lên, khác hẳn mọi nhà chung quanh. Nhà anh đã có hơi hướm của một thế giới khác, một thời đại khác khi các nhà chung quanh vẫn còn đang triền miên thời làm nương, thời lúa nước. Và đến khi lũ trẻ được thoải mái chơi nghịch những vỏ lon còn lại mới thật tưng bừng. Đúng là một ngày hội…” (Bùi Ngọc Tấn. Biển Và Chim Bói Cá. Hội Nhà Văn. Hà Nội: 2008, 436 – 437). Điều kiện sống, cũng như niềm vui “tưng bừng” trong “ngày hội” của dân Việt, như vừa được mô tả – dường như – có làm cho một số người cảm thấy bất an, hoặc không được hài lòng cho lắm. Tác phẩm Biển Và Chim Bói Cá (trong một buổi hội thảo, do công ty Nhã Nam tổ chức, vào ngày 20 tháng 3 năm 2009) đã được “bình” và “phê” như sau: “… chi tiết rất quan trọng trong tiểu thuyết. Nhưng đưa quá nhiều chi tiết mà chưa được tổ chức một cách chặt chẽ như Bùi Ngọc Tấn, theo anh không hẳn đã là một thành công. Thanh Sơn cũng nhấn mạnh, sự ngồn ngộn của chi tiết khiến độc giả rất khó đọc, rất mệt để đọc đến những dòng cuối cùng.” Có lẽ, người ta chỉ cảm thấy bớt mệt (và thở phào nhẹ nhõm) khi Hà Linh – người viết bài tường thuật thượng dẫn – cho biết thêm rằng “Biển và chim bói cá lấy bối cảnh thời bao cấp.” Thiệt là mừng hết lớn. Đó là một thời đã qua rồi! Lịch sử đã sang trang. Chuyện cầu cạnh, bon chen, cậy cục, vay muợn, chạy chọt cho có cơ hội được bước xuống tầu viễn dương – làm một chuyến viễn du, hay nói một cách lịch sự và lịch sử là Đông Du – đi đến những chân trời xa lạ (để mang về những cái chai và lon.. rỗng) không còn phải là đặc quyền của riêng một giới người nào nữa. Hai muơi năm sau, kể từ lúc “Đảng dũng cảm và quyết tâm đổi mới,” vào năm 2006, Thủ Tướng Nguyễn Tấn Dũng còn lớn tiếng hô hào toàn dân “hãy bước ra biển lớn.” Mệnh lệnh của ông đã khiến cho dư luận (hết sức) xôn xao và (vô cùng) phấn khích – trong một thời gian rất dài – qua diễn đàn Vươn Ra Biển Lớn, trên Tuổi Trẻ Online. Nhiều năm sau nữa, sau khi thuyền (đã) ra cửa biển, cuộc sống – xem chừng – cũng không khác trước là bao. Hãy thử đọc một đoạn văn khác, của một ngòi viết khác, về sinh hoạt của một vùng đất khác – ở Việt Nam – bây giờ: “Cả bản xôn xao khi thấy người lạ xuất hiện. Đám trẻ con hầu hết không quần áo, hoặc trên mình chỉ mang một trong hai thứ, mặt mày chúng trông bẩn thỉu, lem luốc và chi chít vết ruồi vàng bọ chó cắn. Tôi hỏi thăm đường đến nhà mấy giáo viên cắm bản, nhưng chẳng có ai biết nói tiếng Kinh cả. Nhìn về phía cuối bản, tôi bỗng thấy một lá cờ đỏ bay phấp phới, đoán rằng đấy chắc là khu vực lớp học, tôi lại nặng nề lê bước về phía đó. Mấy thầy cô giáo thấy tôi xuất hiện, họ không khỏi ngỡ ngàng. Với họ, sự xuất hiện của người Kinh ở bản biên giới này hình như hiếm lắm… Có lẽ cuộc sống người dân tộc La Hủ ở Pa Ủ cũng đơn giản như chính những ngôi nhà mái tranh vách phên của họ. Đơn giản đến lo ngại như những liếp phên cứ rung lên bần bật bởi gió rừng. Ở những túp lều bé nhỏ đến chật chội vì quá đông người đó, mỗi nơi lại có một câu chuyện về hoàn cảnh và những số phận con người. Cuộc sống của mỗi gia đình ngày hai bữa sáng, tối phải lót dạ một cách dè dặt với canh sắn, ngô đồ, còn măng và rau sắn thì dường như ngự trị bữa ăn…, để có một nồi cơm độn sắn cũng hết sức khó khăn! (“Thương Lắm Những Búp Non Ở Trên Cành”) Mạnh Hà, phóng viên TTXVN tại Lai Châu). Ảnh: Báo Lai Châu Thôi chết mẹ! Vậy là khi tầu hạ thủy – vì lu bu nhiều chuyện quá – Đảng và Nhà Nuớc đã quên (hú) những người dân ở miền sâu, miền xa, miền rừng núi rồi. Đúng không? – Thưa không! Cả đống còn đang đứng (lóng ngóng) trên bờ, chớ đâu có riêng chi mấy đám dân bản địa. Trong một cuộc chất vấn dành cho những đại biểu quốc hội, Bộ Trưởng Nông Nghiệp Cao Đức Phát cho biết ở thôn quê “vẫn còn hàng trăm nghìn đồng bào chỉ được ăn cơm khi ngày lễ, ngày tết, khi bị ốm!” Như vậy là đám nông dân, ở miền xuôi, cũng bị bỏ lại luôn sao? – Chắc bi họ đông quá nên mang theo (e) quá tải chăng? – Thế còn đám công nhân? Xin đọc qua đôi dòng tường thuật của ký giả Nguyễn Bay: Một ngọn đèn dầu, cái giỏ nhựa đựng đồ nghề đấm bóp, giác hơi, chiếu cói, gối hoa trải sẵn hoặc chỉ là một tấm áo mưa. Thợ giác hơi quanh KCN Tân Tạo đa số là nữ với các ‘chiếu’ trên vỉa hè, ven đường, thậm chí chỉ một mô đất giữa ruộng; hoạt động từ 18g30 đến 3-4 giờ sáng... Gần một năm nay, các "chiếu" giác hơi ngày một dài thêm hàng cây số (đường đi Long An, An Sương). Lúp xúp trong bụi cây, bờ cỏ, chúng tôi nhận ra nhiều thợ vốn là công nhân... Những khi tan ca, họ lẫn vào dòng thợ ‘chào hàng’... Tiền công 10.000 - 15.000 đồng/lần, bằng nửa ngày công... làm thợ. Dẫy chiếu “ngày một dài thêm” vì vật giá mỗi lúc một tăng mà đồng lương thì không. Lương bổng công nhân Việt Nam không thể nâng cao hơn vì những người lãnh đạo ở xứ sở này đã lựa chọn một … quốc sách thấp – theo lời ông Hồ Xuân Lâm, trưởng phòng quản lý lao động các khu chế xuất - khu công nghiệp TP.HCM: Chúng tôi đã có cuộc họp với Hiệp hội Doanh nghiệp Đài Loan và tư vấn cho họ hãy trả lương cao hơn để tránh đình công. Họ nói là rất muốn trả cao hơn nhưng không thể vì quy định lương của Chính phủ Việt Nam quá thấp, các đối tác nước ngoài dựa vào đó kềm giá đơn hàng nên có muốn cũng không thể tăng hơn được. Nói tóm lại – và vẫn nói theo kiểu miền Nam – là thuyền đã ra cửa biển … mình ên! Nhắc đến miền Nam, tôi lại chợt nhớ đến những chuyến tầu (bay) vội vã rời khỏi Sài Gòn – vào tháng Tư, bốn muơi năm trước – năm 1975. Trên một số những con tầu này chỉ có qúi ông qúi bà tai to mặt lớn (cùng với của cải, thân nhân và gia nhân của họ) mà thôi. Bây giờ, sau khi bước ra biển lớn, kiểm điểm lại cũng chỉ thấy duới thuyền không có ai khác – ngoài những kẻ cầm quyền, cùng với hành lý, thân nhân và gia nhân của họ. Thuyền đi càng xa, khoảng cách giàu nghèo (rõ ràng) càng rộng. Ông bạn Lê Diễn Đức gọi đó là sự đểu cáng thời vươn ra biển lớn. Phải đốt cả dẫy Trường Sơn, phải hy sinh đến cái lai quần, và hàng chục triệu mạng người – thuộc mấy thế hệ kế tiếp nhau – chỉ để đổi lấy sự đểu cáng như thế thì (đ… mẹ) không chửi thề sao được chớ.
Phan Lạc Phúc sinh năm 1928 ở làng Hữu Bằng , huyện Thạch Thất, phủ Quốc Oai, tỉnh Sơn Tây, Bắc Việt. Ông có 5 anh em, nhưng chỉ có hai anh em, là ông và Phan Lạc Tiếp, vào nam di cư năm 1954. Sau ông học đại học Văn Khoa Sài Gòn, rồi nhập ngũ sĩ quan trừ bị Thủ Đức khóa 2, và trường Thông Tin Báo Chí Hoa Kỳ (F.Slocum-NewRochellle-NY).Ông làm chủ bút nhật báo Tiền Tuyến, cơ quan ngôn luận của quân đội Việt Nam cộng hòa; cộng tác với Chỉ Đạo, Tiền Phong, Nghệ Thuật.. . Sau 1975, ông bị giam tại các trại Liên trại 2 Sơn La, Yên Hạ (Sơn La), Tân Lập ( Vĩnh Phú). Năm 1985, ông được trả tự do, và định cư tại Sydney (Úc) năm 1991. Từ năm này, ông cộng tác với các báo Triêu Dương (Úc), Ngày Nay (Texas)- Minesota- Arizona), Khởi Hành (California), Thời Báo (Toroto, Canada), Quê Mẹ (Pháp). Ông dùng nhiều bút hiệu: Ký giả Lô Răng, Thiên Khải,v.v... Các bài ký của ông được xuất bản thành hai tập: Bè Bạn Gần Xa , Văn Nghệ, Cali, 2000 và Tuyển Tập Tạp Ghi, Văn Nghệ, Cali, 2002.
Hai tác phẩm trên đều là bút ký và mang chung hai chủ đề: tù đày và bạn bè. Riêng ''Tuyển Tập Tạp Ghi'' còn mang thêm một chủ đề nữa, đó là quê hương. Ông đã bị cộng sản giam giữ mười năm trời, các bút ký của ông là những hình ảnh của những cuộc đời tù đày dưới ách cộng sản nhưng vô hình chúng nối kết lại trong một không gian và thời gian của lịch sử dân tộc cho nên cũng giống như một trường thiên tiểu thuyết.
Trong Bè Bạn Gần Xa, trước tiên, ông đã nói lên tội ác của cộng sản trong việc đưa người ra Bắc. Họ nhốt các sĩ quan và nhân viên cộng hòa trong những hầm tàu thủy và những khoang tàu lửa chật chội, bẩn thỉu : Sau ba ngày đem lênh đênh trên biển, trong một hầm tàu chạng vạng tối tăm, chúng tôi như mê muội đi với phân và nước tiểu lênh láng ở sàn tàu, với sự đói không dám ăn, khát không dám uống. Càng đại tiểu tiện nhiều thì chúng tôi càng chịu đựng thêm mùi hôi thối, càng ngất ngư vì thiếu khí trời. Rời tàu ở Bến Thủy, Vinh, chúng tôi đợi qua đêm. Sáng mai từ 5 giờ sáng lên tàu lửa. [. . .]. Toa xe lửa chở súc vật được đóng chặt, chỉ có hai cái cửa bằng cuốn sách ở trên cao. Trời mùa nóng, cái nắng ở ngoài, hơi người, hơi phân súc vật bốc lên, khí trời như đặc lại.. .( Hoàn toàn là sự thật, 51).
Cộng sản những tù nhân như súc vật, bắt nhốt trong những toa xe lửa chật chội, hôi thối: Hằng trăm người tống lên một toa xe chật cứng, hơi người hơi phân súc vật bốc lên không lối thoát. [. ]. Như một lũ côn trùng, mọi người ngổn ngang, bò lăn trên sàn, dùng hết khả năng còn lại của giác quan đi tìm một nơi nào có một cái khe nhỏ, một vết nứt hay một cái lỗ ở sân tàu tranh nhau để mũi, để mồm vào đó hít lấy một chút dưỡng khí (Chuyến tàu định mệnh, 55-56)
Phan Lạc Phúc đã nói đến cảm giác của ông trong những giây phút địa ngục đó: Con người như mê đi, không biết rằng mình đang sống hay mình đang chết. Người ta phản ứng theo bản năng. Từ sáng tới giờ không được nghỉ, không được xuống xe, bọng dái vừa tức vừa căng phồng mà không được đái. Đái vào đâu bây giờ, cứ nhịn. Nhưng đến lúc nhịn không được, ý thức tê liệt đi, tôi đang nằm như tỉnh như mê bỗng thấy bất thần khoan khoái và nóng lên ở hạ thể. Tôi đang nằm trên sàn xe, đang đái ra quần. Tôi đang đái và được đái. Sự bài tiết chờ đợi từ sáng tới giờ bỗng chốc được khai thông, sung sướng quá. Nhưng sự sung sướng không được lâu. Cái dấp dính của nước tiểu hòa lẫn phân bò lại làm cho cái không khí quánh đặc thêm khai nồng. ( Chuyến tàu định mệnh, 56). Kết quả cuả chính sách vô nhân đạo đó, một số sĩ quan Việt Nam đã chết trên đường ra Băc. Đó là trung tá Ngô Văn Hùng (50) và trung tá Lan. Phan Lạc Phúc đã kể khá tường tận về giờ phút cuối của trung tá Lan: người nằm đó trung tá Lan, không bao giờ dậy nữa. Chết rồi. Không biết chết lúc nào. Người cúi xuống ôm cái xác bất động ấy lên là một người bạn tù tôi mới quen đêm qua ở Bến Thủy, Vinh, khi ngồi qua đêm đợi giờ lên tàu lửa. Đó là thượng tọa Thích Thanh Long, nguyên trung tá Giám Đốc Nha Tuyên Úy Phật giáo..(58).
Người cộng sản rất độc ác. Họ đem các tù nhân ra Bắc vì nhiều lý do. Thứ nhất, họ muốn dùng sức lao động của tù nhân để khai phá núi rừng miền sơn cước. Thứ hai, họ muốn dùng nhân dân của họ bao vây tù, và muốn dùng địa thế xa lạ và hiểm trở để ngăn tù trốn, và cuối cùng là họ muốn dùng khí hậu khắc nghiệt của miền sơn cước Bắc Việt để hành hạ các tù nhân. Phan Lạc Phúc đã viết nhiều về cái lạnh của miền Bắc: Nhà tù đã đổ bây giờ được che tạm bằng ni lông, hoặc lợp bằng tranh mỏng. Sơn La là miền cao nên lạnh sớm. Mới tháng 11, gió bấc đã lồng lộng thổi về. Đến cuối tháng 12, lạnh vào cao điểm. .[ ..]. Mà xưa nay cái lạnh và cái đói nó có liên hệ ''hữu cơ'' với nhau. Càng đói thì càng rét- mà càng rét thì càng đói. Anh em ta đã có người '' nằm xuống'' vì đói lạnh. Vũ Văn Sâm (viết văn, làm nhạc) chết đêm 16 rạng 17 tháng 11 năm 1976 bên bệnh xá, sau cơn gió mùa đông bắc đầu tiên. Đến đầu tháng giêng 1977( không rõ là ngày 3 hay 13 tháng giêng , tôi nhớ không được kỹ lắm), Ngô Quý Thuyết toà án quân sự vùng 4 cũng đi luôn, đi rất êm đềm, rất lặng lẽ ( Bạn tù Sơn La, 59, 67 ). Người cộng sản đã dùng cái đói để hành hạ các chiến sĩ ta. Trong các chế độ, tù nhân được phát lương thực. Trong chế độ cộng sản, tù nhân phãi sản xuất lấy lương thực mà sống, it khi được cấp lương thực. Dù sản xuất được nhiều, người tù cũng chỉ được hưởng rất ít. Lúc nào, người từ cũng bị cái đói hành hạ. Phan Lạc Phúc viết: Từ sáng đến giờ, mỗi đứa chúng tôi xách it ra cũng hàng trăm đôi nước, chân tay, mình mẫy rã rời, bởi vì buổi sáng có cái gì vào bụng đâu. Dạo này hết bột mì cứu trợ rồi. Cái gọi là ''bữa sáng'' chỉ là một chén nước cháo bột khoai mì loãng đày mùi hôi mốc. Không ra đâu vào đâu. (Bạn tù Sơn La, 70). Phan Lạc Phúc đã nhấn mạnh về cái đói thường xuyên ở trong tù: Lũ tù cải tạo chúng tôi ra Bắc nếm mùi xã hội chủ nghĩa, đói quanh năm suốt tháng, đói triền miên, đói dài dài, miếng sắn, miếng khoai là ước mơ to lớn nhất. Từ sự kiện này, tôi mới nhận ra rằng cái nghệ thuật cao tay của người Bôn sê vich trong việc quản trị là nghệ thuật nắm cái dạ dày. Ngày ấy, ngoài Băc chế độ tem, phiếu còn đang thịnh hành, lương thực còn do tay nhà nước quản lý. Anh em tù lên huyện Phù Yên lĩnh gạo về cho hay rằng nhân dân không ai có quyền được có quá 5 ký gạo trong nhà (78).
Người tù phải chịu bao nỗi đắng cay của phận mình và của cả một dân tộc. Người tù còn phải chịu những đau khổ cho thân nhân họ. Đa số gia đình bị cộng sản tịch thu gia sản, và đuổi đi kinh tế mới như chính gia đình Phan Lạc Phúc (124); Trung tá L. râu đau khổ vì con trai tử trận tại Cam pu chia (121). Đau đớn nhất là thân nhân người tù bị cướp bóc, hãm hiếp trên đường vào trại thăm nuôi chồng, cha (178-179). Ngoài bọn công an tàn ác, tù nhân còn bị ba kẻ thù hành hạ, đó là ăng-ten, chuột và rệp (117). Có một nhân vật rất đặc biệt là một công an già, là cụ Việt rất tử tế đối với tù nhân ( Tết trong trại tù Yên Hạ, 83- 107). Và trong số những tù nhân hèn hạ, làm ăn ten cho cộng sản, chúng ta thấy hiện lên những khuôn mặt rạng rỡ của can đảm và nhân hậu. Đó là thượng tọa Thích Thanh Long, thể hiện tinh thần bi, trí dũng của nhà Phật. Đó là Nguyễn Hữu Luyện, một biệt kích can trường bất khuất của tinh thần uy vũ bất khuất. Và đó là bác sĩ VN , và ông A ở trại K2 (155-160).
Người dân gia đình làm nghề đi biển và những tiểu thương buôn bán cá tại một vài địa phương thuộc huyện Quảng Trạch, tỉnh Quảng Bình tập trung biểu tình từ ngày 29 sang đến ngày 30 tháng tư nhằm kêu gọi cơ quan chức năng có biện pháp trong tình hình hiện nay.
Citizen photo
Người dân gia đình làm nghề đi biển và những tiểu thương buôn bán cá tại một vài địa phương thuộc huyện Quảng Trạch, tỉnh Quảng Bình tập trung biểu tình từ ngày 29 sang đến ngày 30 tháng tư nhằm kêu gọi cơ quan chức năng có biện pháp trong tình hình hiện nay.
Bị ảnh hưởng nặng nề vì cá chết
Họ là những người bị ảnh hưởng nặng nề khi nguồn cá chết hằng loạt do nhiễm độc chưa rõ nguồn xuất xứ. Trong khi chờ đợi xác định nguyên do, cơ quan chức năng yêu cầu dân chúng không ăn cá chết. Điều này khiến ngư dân mang cá đánh được từ khơi xa về cũng không ai dám mua.
Một người dân địa phương nói về điều này như sau:
“Bây giờ người dân sống hoàn toàn nhờ cá mà ra thì cũng chẳng ra làm gì vì không đánh được; mà nếu có đánh được thì về không ai mua.”
Bây giờ người dân sống hoàn toàn nhờ cá mà ra thì cũng chẳng ra làm gì vì không đánh được; mà nếu có đánh được thì về không ai mua. -Một người dân địa phương
Linh mục Micae Hồ Thái Bạch, quản xứ Liên Hòa, xã Quảng Trung huyện Quảng Trạch nơi mà ông cho biết có 30 tàu đánh bắt cá và hiện nay đang gặp cảnh ngặt nghèo bởi cá chết, cũng như cá đánh bắt từ khơi xa về vẫn không bán được. Ông xác nhận việc dân biểu tình và theo lời ông chuyện họ ‘phản ứng’ là lẽ tự nhiên:
“Họ phản ứng như thế là có. Đối với chúng tôi phản ứng về lâu dài là phải có vì rằng đó là cuộc sống của bà con ngư dân; chúng tôi đây sống về nghề ‘ngư’ nên nếu mà cứ để tình trạng như thế này thì bà con gặp khó khăn.”
Vào ngày hôm qua 29 tháng tư, tại thành phố Huế nhóm nghệ sĩ Viet Art Space có màn trình diễn nghệ thuật mang tên ‘Nỗi đau của những con cá’ tại khu vực bờ nam Cầu Tràng Tiền. Truyền thông trong nước đưa hình ảnh một nam nghệ sĩ chỉ mặc quần lót, toàn thân phủ chất bột trắng, miệng ngậm con cá đi cùng với những bạn diễn khác. Mục tiêu được nói kêu gọi bảo vệ môi trường biển.
Tuy nhiên những người tham gia cuộc trình diễn mà có cả một người nước ngoài đã bị cơ quan chức năng mời làm việc với lý do biểu diễn không có giấy phép.
Trong những ngày qua, trên các trang mạng xã hội còn xuất hiện kêu gọi xuống đường biểu tình vào ngày mai 1 tháng 5 với mục tiêu gióng tiếng cảnh báo về môi trường biển Việt Nam đang bị ô nhiễm trầm trọng như hiện nay
Việt Nam mới cho biết 5 "tàu lạ" xuất hiện ở vùng biển tỉnh Thừa Thiên Huế trước khi cá chết bất thường, trong khi hàng nghìn ngư dân Quảng Bình tiếp tục chặn quốc lộ để biểu tình, đòi “biển sạch”.
Đích thân một quan chức của tỉnh Thừa Thiên Huế đưa ra thông tin này trong cuộc họp hỗn hợp mới đây với sự tham gia của nhiều tỉnh thành miền Trung về “thảm họa môi trường” mấy ngày qua.
Ông Trần Lê Nguyên Hùng - Phó giám đốc Sở Nông nghiệp & Phát triển Nông thôn Thừa Thiên Huế, tiết lộ tin này, và cho rằng ngoài nghi vấn nhà máy, khu công nghiệp dọc bờ biển xả thải gây chết cá hàng loạt thì cũng không loại trừ khả năng tác nhân gây nên sự việc là các tàu nước ngoài.
Tuy nhiên, ông Hùng không nói rõ “tàu lạ” hay “tàu nước ngoài” này là của nước nào. Báo chí và chính quyền trong nước thời gian qua thường dùng từ "tàu lạ" để ám chỉ các tàu của Trung Quốc.
Trong khi đó, hôm 30/4, ngư dân một làng chài ở tỉnh Quảng Bình, một trong những nơi bị ảnh hưởng bởi nạn cá chết, tiếp tục xuống đường.
Một đoạn clip đăng trên các trang mạng xã hội cho thấy, hàng nghìn ngư dân mang lưới đánh bắt cá và thuyền ra chặn một đường quốc lộ.
Ngoài việc đổ cá chết ra đường, các ngư dân còn đăng các biểu ngữ như “Đả đảo nhà máy Formosa” hay “Tôi yêu tôm cá”. Cá tôm “cho cũng không ai lấy”
Một ngư dân Quảng Bình cho biết hiện có tình trạng cá tôm con cái bà đánh bắt về “không ai mua, cho cũng không ai lấy”.
Trong đoạn clip, có thể thấy cuộc biểu tình diễn ra khá ôn hòa, và con số ngư dân áp đảo cảnh sát. Bà Hòa, một người tham gia phản đối, nói với VOA Việt Ngữ rằng bà xuống đường vì cá tôm con cái bà đánh bắt về “không ai mua, cho cũng không ai lấy”.
Trước sức ép của dư luận, chính phủ Việt Nam hôm nay cho biết sẽ “thu mua toàn bộ hải sản đánh bắt xa bờ của ngư dân”.
Báo điện tử chính phủ dẫn lời Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng nói trong cuộc gặp hôm 29/4 với lãnh đạo các tỉnh Quảng Bình và Hà Tĩnh, yêu cầu “Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức ngay đường dây nóng để phối hợp với địa phương thu mua toàn bộ hải sản đánh bắt xa bờ của ngư dân”.
Tuy nhiên, hiện không rõ chính phủ Việt Nam sẽ làm gì với số cá thu mua được của người dân.
Không chỉ có ngư dân gặp khó khăn mà cả các nhà hàng hải sản, tiểu thương bán cá và các khách sạn ở miền Trung đồng loạt bị ảnh hưởng vì vụ cá chết hàng loạt.
Việt Nam hiện chưa phát hiện được nguyên nhân chính thức gây ra thảm họa biển thời gian qua, trong khi một lời kêu gọi Hoa Kỳ giúp điều tra vụ cá chết trên một trang web của Nhà Trắng hiện đã có hơn 135 nghìn chữ ký. Hôm 29/4, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng chỉ đạo Bộ Khoa học Công nghệ khẩn trương có kết luận trong thời gian sớm nhất, và thuê thêm tư vấn nước ngoài để có kết luận độc lập. Trước đó hai ngày, Bộ Tài nguyên Môi trường Việt Nam thông báo chưa có bằng chứng kết luận Formosa, công ty Đài Loan, liên quan cá chết hàng loạt. Bộ này cho biết "độc tố hóa học thải ra từ hoạt động của con người và tảo nở hoa là hai nguyên nhân được khoanh vùng".
L.T.S. Nhận được tin buồn Nhà Văn Phan Lạc Phúc, tức Ký Giả Lô Răng (Nhật Báo Tiền Tuyến), Nguyên Trung Tá Quân Lực VNCH, Nguyên Chủ Bút Nhật Báo Tiền Tuyến, đã qua đời vào lúc 1:32 trưa thứ Năm, ngày 28 tháng 4, 2016 tại Sydney, Úc Châu, hưởng thọ 88 tuổi.
Nhà báo Phan Lạc Phúc
Tôi quen biết với anh Phan Lạc Phúc từ những năm 1956 từ khi còn làm chung trong Phòng 5 Bộ Tổng Tham Mưu QLVNCH. Hồi đó anh đã là đại úy và có thời làm Trưởng Ban Báo Chí, tôi làm dưới quyền anh nhưng anh vẫn xem tôi là bạn dù tôi ít tuổi hơn anh và mới chỉ là anh Trung Uý trẻ. Nhà anh ở ngay trong chợ An Đông, bà vợ là con một ông chủ tiệm vàng ở Quy Nhơn nên vào Sài Gòn nhà anh cũng mở tiệm vàng.
Tôi mới từ Nha Trang đổi vào Sài Gòn, ở nhờ nhà bà dì em của mẹ tôi. Anh đã có chiếc xe Fiat thường đến đón tôi cùng đi làm. Mỗi buổi chiều chúng tôi thường chơi bóng chuyền ngay trước cửa Phòng 5. Anh Phúc cao ráo bảnh trai, đứng trên lưới đập bóng khá hay. Tôi là người nâng bóng. Tuy chân anh bị thương hơi tập tễnh, nếu không chú ý thường không thấy. Sau này có lúc anh làm Trưởng Phòng 5 Bộ TTM một thời gian.
Tôi nhớ mãi hôm vào nhà Đại tá Vũ Quang anh được tặng một trái đào. Anh để dành mang về tặng cho mẹ tôi, anh nói nhìn bà cụ nhà ông tôi nhớ hình ảnh bà mẹ tôi. Thỉnh thoảng nhà tôi có tổ chức vài món ăn đặc biệt truyền thống miền Bắc xưa mà ngày nay hầu như “mất tích”, không có bất cứ cửa hàng nào bán và cũng rất ít nhà náo làm được vì sự nhiêu khê của nó và những công thức gia truyền như phải chon con cá chép hay cá mè như thế nào mới làm được món gỏi cá hoặc phải chọn thứ rau muống nào, nhúng nước sôi bao lâu mới làm được món nộm rau muống. Chưa kể cá món phụ gia rất lủng củng như giềng mẻ, muối mè, bảy loại rau đi kèm. Lần nào thường cũng có những người bạn của gia đình tôi như các anh Mặc Đỗ, Vũ Khắc Khoan, Mai Thảo, Phạm Đình Chương, Phan Lạc Phúc, Thanh Nam.
Sau đó anh làm Trưởng Phòng Chiến Tranh Chính Trị Quân Đoàn 3 đóng tại Biên Hòa rồi về Trường Cao Đẳng Quốc Phòng.
Có một thời vào khoảng năm 1969 tôi về phụ trách Đài Phát Thanh Quận Đội, anh về làm chủ bút nhật báo Tiền Tuyến của Tổng Cục CTCT. Chủ nhiệm lúc đó là anh Phạm Xuân Ninh tức Hà Thượng Nhân. Anh thường viết bài hàng ngày và cái tên anh đặt cho mục đó là “Tạp Ghi” ký tên “Ký Giả Lô Răng” được rất nhiều độc giả yêu thích. Từ đó chúng tôi gọi anh là ông Lô Răng.
Khi tôi lập gia đình, cần sang một cái nhà với giá 80 triệu đồng. Tôi không đủ tiền, xoay xở mãi cũng chỉ được một nửa. Ngồi nói chuyện ở Point de Blagueur tục gọi là “Mỏm Đấu Láo” bên bờ sông Sài Gòn, anh nói cho tôi mượn một nửa số tiền sang nhà. Nhờ thế tôi mới có cái nhà ở cư xá Chu Mạnh Trinh gần nhà ông Phạm Duy cùng nữ ca sĩ Thái Hằng.
Những ngày ở tù nghe Phan Lạc Phúc nói chuyện Kim Dung
Sau tháng Tư, 1975, anh cũng kẹt lại như tôi và cùng vào trại tù Long Giao rồi cùng đi chuyến tàu thuỷ “lịch sử” từ Nam ra Bắc, suốt 3 ngày đêm nằm dưới hầm tàu nơi dành để chuyên chở súc vật, đúng là cảnh “cơm đưa xuống phân đưa lên” nói trắng ra là khi đến giờ cơm, bọn cai tù mắc rổ cơm vào chiếc dây thừng thòng xuống, chúng tôi đại tiểu tiện ngay tại chỗ nên lại phải thu gom phân vào bao đưa lên cho chúng mang đi đổ. Ra đến Vĩnh Phú, anh Phan Lạc Phúc nằm cùng phòng với tôi, cùng đi “nao động” phờ phạc và cùng ăn bo bo thay cơm. Những ngày Chủ Nhật nghỉ không được ăn sáng, chúng tôi đói meo, ngồi thừ nhìn nhau mãi cũng chán nên làm những quân bài mạt chược bằng gỗ đánh với nhau cho quên đói. Ông Lô Răng cũng là tay mạt chược khá cao.
Tôi nhớ có lần một anh bạn nhắc về kỷ niệm ngày xưa khi còn tung hoành trong quân đội, anh Phan Lac Phúc hét lên: “Thôi xin ông đừng bao giờ nhắc lại chuyện xưa nữa, buồn lắm rồi.” Từ đó chúng tôi rất thận trọng khi nhắc chuyện xưa với ông. Có những đêm buồn và lạnh, chúng tôi nằm xúm lại bên nhau nghe kể chuyện cổ tích hoặc chuyện Tây chuyện Tàu. Ông Phúc có tài kể chuyện kiếm hiệp, những bộ truyện của Kim Dung ông nhớ rất rõ, một trí nhớ có thể gọi là siêu phàm. Ông Nhớ từng thế võ của từng nhân vật, những cuộc giao đấu “thần sầu” của “võ lâm ngũ bá”. Anh em nằm nghe hết đêm này qua đem khác vẫn chưa hết pho truyện Kim Dung – Phan Lạc Phúc.
Sau đó chúng tôi bị đày lên Sơn La cùng Vũ Văn Sâm tức nhạc sĩ Thục Vũ và Thục Vũ chết ở Bệnh xá này, chính anh Phan Lạc Phúc báo tin đó cho tôi khi cùng làm ở vườn rau sát bên bệnh xá.
Đám tang nhạc sĩ Thục Vũ
Môt buổi chiều khi hoàng hôn gần xuống, đồi núi Sơn La bắt đầu có sương mù, chúng tôi cùng đứng lặng nhìn sang bên kia bờ ao có mấy anh lính vác súng AK đi đầu, theo sau là mấy anh tù khiêng chiếc quan tài đi trên con đường mòn vòng theo dẫy núi cao rồi mất hút sau khúc quanh con đường mòn nhỏ xíu. Đó là đám ma nhạc sĩ Thục Vũ. Nước mắt chảy dài, anh Phan Lạc Phúc quay mặt vào trong lấy tay áo sờn rách che giấu nỗi đau buồn tức tủi. Hôm sau chúng tôi mới biết phần mộ Thục Vũ nằm trên sườn đồi cô quạnh lối đi vào thị xã Sơn La.
Sau đó anh Phan Lạc Phúc chuyển vào trại tù Thanh Hóa, tôi không còn gặp anh nữa. Hơn mười hai năm sau, từ nhà tù cải tạo được tha về, tôi cũng chẳng biết anh ở đâu. Sau cùng tôi được tin anh đi định cư ở Úc. Khi tôi cộng tác với nhật báo Chiêu Dương và tuần báo Văn Nghệ Úc của anh Nhất Giang và Vi Tuý, thỉnh thoảng anh Phúc đến tòa soạn thăm anh em. Anh Nhất Giang thường móc điện thoại gọi cho tôi ở Sài Gòn nói chuyện với anh Phan Lạc Phúc. Lúc đó chúng tôi mới biết vể cuộc sống hiện tại của nhau. Anh cho tôi số điện thoại ở nhà nhưng anh nói hàng ngày phải vào bệnh viện thăm bà xã nên khó gặp anh ở nhà.
Tôi không còn nhớ rõ từng chi tiết và ngày tháng ở đây, có thể có sai sót. Nhưng cuối cùng tôi cần phải nói rõ lúc nào tôi cũng coi anh như đàn anh tôi về mọi mặt.
Ký Giả Lô Răng trên giường bệnh
Cho đến hôm nay, chiều ngày 17 tháng 4, 2016, Sài Gòn nóng như cái chảo lửa. Rất bất ngờ tôi nhận được thư anh Huy Phương từ Mỹ. Anh viết có gọi điện thoại cho tôi nhưng không gặp, anh gửi cho tôi cái tin buồn về anh Phan Lạc Phúc đang hôn mê trên giường bệnh. Anh Vi Tuý từ Úc cũng gửi cho tôi tin này. Xin chuyển đến các bạn đọc của tôi tin buồn này, tôi chắc trong số bạn đọc cũng có rất nhiều vị biết đến tên ký giả Lô Răng – Phan Lạc Phúc và cầu nguyện cho ông. (vq)
Mãi tới ngày 30 tháng 4 năm 1975 tôi mới biết thế nào là ngày sinh nhật. Quê tôi người ta chỉ quan tâm tới ngày chết, ngày sinh nhật là cái gì rất phù phiếm. Ngày sinh của tôi ngủ yên trong học bạ, chỉ được nhắc đến mỗi kì chuyển cấp. Từ thuở bé con đến năm 19 tuổi chẳng có ai nhắc tôi ngày sinh nhật, tôi cũng chẳng quan tâm. Đúng ngày “non sông thu về một mối” tôi đang học Bách Khoa Hà Nội, cô giáo dạy toán xác suất đã cho hay đó cũng là ngày sinh nhật của tôi. Thật không ngờ. Tôi vui mừng đến độ muốn bay vào Sài Gòn ngay lập tức, để cùng Sài Gòn tận hưởng “Ngày trọng đại”.
Kẹt nỗi tôi đang học, ba tôi không cho đi. Sau ngày 30 tháng 4 cả nhà tôi đều vào Sài Gòn, trừ tôi. Ông bác của tôi dinh tê vào Sài Gòn năm 1953, làm ba tôi luôn ghi vào lý lịch của ông và các con ông hai chữ “đã chết”, giờ đây là triệu phú số một Sài Gòn. Ba tôi quá mừng vì ông bác tôi còn sống, mừng hơn nữa là “ triệu phú số một Sài Gòn”. Ông bác tôi cũng mừng ba tôi hãy còn sống, mừng hơn nữa là “gia đình bảy đảng viên cộng sản”. Cuộc đoàn tụ vàng ròng và nước mắt. Ông bác tôi nhận nước mắt đoàn viên bảy đảng viên cộng sản, ba tôi nhận hơn hai chục cây vàng đem ra Bắc trả hết nợ nần còn xây được ngôi nhà ngói ba gian hai chái. Sự đổi đời kì diệu.
Dù chưa được vào Sài Gòn nhưng tôi đã thấy Sài Gòn qua ba vật phẩm lạ lùng, đó là bút bi, mì tôm và cassette của thằng Minh cùng lớp, ba nó là nhà thơ Viễn Phương ở Sài Gòn gửi ra cho nó. Chúng tôi xúm lại quanh thằng Minh xem nó thao tác viết bút bi, hồi đó gọi là bút nguyên tử. Nó bấm đít bút cái tách, đầu bút nhô ra, và nó viết. Nét mực đều tăm tắp, không cần chấm mực không cần bơm mực, cứ thế là viết. Chúng tôi ai nấy há hốc mồm không thể tin nổi Sài Gòn lại có thể sản xuất được cái bút tài tình thế kia.
Tối hôm đó thằng Mình bóc gói mì tôm bỏ vào bát. Tưởng đó là lương khô chúng tôi không chú ý lắm. Khi thằng Minh đổ nước sôi vào bát, một mùi thơm rất lạ bốc lên, hết thảy chúng tôi đều nuốt nước bọt, đứa nào đứa nấy bỗng đói cồn cào. Thằng Minh túc tắc ăn, chúng tôi vừa nuốt nước bọt vừa cãi nhau. Không đứa nào tin Sài Gòn lại có thể sản xuất được đồ ăn cao cấp thế kia. Có đứa còn bảo đồ ăn đổ nước sôi vào là ăn được ngay, thơm ngon thế kia, chỉ giành cho các du hành vũ trụ, người thường không bao giờ có.
Thằng Minh khoe cái cassette ba nó gửi cho nó để nó học ngoại ngữ. Tới đây thì tôi bị sốc, không ngờ nhà nó giàu thế. Với tôi cassette là tài sản lớn, chỉ những người giàu mới có. Năm 1973 quê tôi lần đầu xuất hiện một cái cassette của một người du học Đông Đức trở về. Cả làng chạy đến xem máy ghi âm mà ai cũng đinh ninh đó là công cụ hoạt động tình báo. Suốt mấy ngày liền, dân làng tôi say sưa nói vào máy ghi âm rồi bật máy nghe tiếng của mình. Tôi cũng được nói vào máy ghi âm và thật vọng vô cùng không ngờ tiếng của tôi lại tệ đến thế. Một ngày tôi thấy tài sản lớn ấy trong tay một sinh viên, không còn tin vào mắt mình nữa. Thằng Minh nói, rẻ không à. Thứ này chỉ ghi âm, không có radio, giá hơn chục đồng thôi, bán đầy chợ Bến Thành. Không ai tin thằng Minh cả. Tôi bỉu môi nói với nó, cứt! Rứa Sài Gòn là tây à? Thằng Mình tủm tỉm cười không nói gì, nó mở casette, lần đầu tiên chúng tôi được nghe nhạc Sài Gòn, tất cả chết lặng trước giọng ca của Khánh Ly trong Sơn ca 7. Kết thúc Sơn ca 7 thằng Hoan bỗng thở hắt một tiếng thật to và kêu lên, đúng là tây thật bay ơi!
Sài Gòn là tây, điều đó hấp dẫn tôi đến nỗi đêm nào tôi cũng mơ tới Sài Gon. Kì nghỉ hè năm sau, tháng 8 năm 1976, tôi mới được vào Sài Gòn. Ba tôi vẫn bắt tôi không được đi đâu, “ở nhà học hành cho tử tế”, nhưng tôi đủ lớn để bác bỏ sự ngăn cấm của ông. Hơn nữa cô họ tôi rất yêu tôi, đã cho người ra Hà Nội đón tôi vào. Xe chạy ba ngày ba đêm tôi được gặp Sài Gòn.
Tôi sẽ không kể những gì lần đầu tôi thấy trong biệt thự của ông bác tôi, từ máy điều hòa, tủ lạnh, ti vi tới xe máy, ô tô, cầu thang máy và bà giúp việc tuổi năm mươi một mực lễ phép gọi tôi bằng cậu. Ngay mấy cục đá lạnh cần lúc nào có ngay lúc đó cũng đã làm tôi thán phục lắm rồi. Thán phục chứ không ngạc nhiên, vì đó là nhà của ông triệu phú. Xin kể những gì buổi sáng đầu tiên tôi thực sự gặp gỡ Sài Gòn.
Khấp khởi và hồi hộp, rụt rè và cảnh giác tôi bước xuống lòng đường thành phố Sài Gòn và gặp ngay tiếng dạ ngọt như mía lùi của bà bán hàng tạp hóa đáng tuổi mạ tôi. Không nghĩ tiếng dạ ấy dành cho mình, tôi ngoảnh lại sau xem bà chủ dạ ai. Không có ai. Thì ra bà chủ dạ khách hàng, điều mà tôi chưa từng thấy. Quay lại thấy nụ cười bà chủ, nụ cười khá giả tạo. Cả tiếng dạ cũng giả tạo nhưng với tôi là trên cả tuyệt vời. Từ bé cho đến giờ tôi toàn thấy những bộ mặt lạnh lùng khinh khỉnh của các mậu dịch viên, luôn coi khách hàng như những kẻ làm phiền họ. Lâu ngày rồi chính khách hàng cũng tự thấy mình có lỗi và chịu ơn các mậu dịch viên. Nghe một tiếng dạ, thấy một nụ cười của các mậu dịch viên dù là giả tạo cũng là điều không tưởng, thậm chí là phi lí.
Tôi mua ba chục cái bút bi về làm quà cho bạn bè. Bà chủ lấy dây chun bó bút bi và cho vào túi nilon, chăm chút cẩn thận cứ như bà đang gói hàng cho bà chứ không phải cho tôi. Không một mậu dịch viên nào, cả những bà hàng xén quê tôi, phục vụ khách hàng được như thế, cái túi nilon gói hàng càng không thể có. Ai đòi hỏi khách hàng dây chun buộc hàng và túi nilon đựng hàng sẽ bắt gặp cái nhìn khinh bỉ, vì đó là đòi hỏi của một kẻ không hâm hấp cũng ngu đần. Giờ đây bà chủ tạp hóa Sài Gòn làm điều đó hồn hậu như một niềm vui của chính bà, khiến tôi sửng sốt.
Cách đó chưa đầy một tuần, ở Hà Nội tôi đi sắp hàng mua thịt cho anh cả. Cô mậu dịch viên hất hàm hỏi tôi, hết thịt, có đổi thịt sang sườn không? Dù thấy cả một rổ thịt tươi dưới chân cô mậu dịch viên tôi vẫn đáp, dạ có! Tranh cãi với các mậu dịch viên là điều dại dột nhất trần đời. Cô mậu dịch viên ném miếng sườn heo cho tôi. Cô ném mạnh quá, miếng sườn văng vào tôi. Tất nhiên tôi không hề tức giận, tôi cảm ơn cô đã bán sườn cho tôi và vui mừng đã chụp được miếng sườn, không để nó rơi xuống đất. Kể vậy để biết vì sao bà chủ tạp hóa Sài Gòn đã làm tôi sửng sốt.
Rời quầy tạp hóa tôi tìm tới một quán cà phê vườn. Uống cà phê để biết, cũng là để ra dáng ta đây dân Sài Gòn. Ở Hà Nội tôi chỉ quen chè chén, không dám uống cà phê vì nó rất đắt. Tôi ngồi vắt chân chữ ngũ nhâm nhi cốc cà phê đen đá pha sẵn, hút điếu thuốc Captain, tự thấy mình lên hẳn mấy chân kính. Không may tôi vô ý quờ tay làm đổ vỡ ly cà phê. Biết mình sắp bị ăn chửi và phải đền tiền ly cà phê mặt cậu bé hai mươi tuổi đỏ lựng. Cô bé phục vụ chạy tới vội vã lau chùi, nhặt nhạnh mảnh vỡ thủy tinh với một thái độ như chính cô là người có lỗi. Cô thay cho tôi một ly cà phê mới nhẹ nhàng như một lẽ đương nhiên. Tôi thêm một lần sửng sốt.
Một giờ sau tôi quay về nhà ông bác, phát hiện sau nhà là một con hẻm đầy sách. Con hẻm ngắn, rộng rãi. Tôi không nhớ nó có tên đường hay không, chỉ nhớ rất nhiều cây cổ thụ tỏa bóng sum sê, hai vỉa hè đầy sách. Suốt buổi sáng hôm đó tôi tha thẩn ở đây. Quá nhiều sách hay, tôi không biết nên bỏ cuốn gì mua cuốn gì. Muốn mua hết phải chất đầy vài xe tải. Giữa hai vỉa hè mênh mông sách đó, có cả những cuốn sách Mác – Lê. Cuốn Tư Bản Luận của Châu Tâm Luân và Hành trình trí thức của Karl Marx của Nguyễn Văn Trung cùng nhiều sách khác. Thoạt đầu tôi tưởng sách từ Hà Nôi chuyển vào, sau mới biết sách của Sài Gòn xuất bản từ những năm sáu mươi. Tôi hỏi ông chủ bán sách, ở đây người ta cũng cho in sách Mác - Lê à? Ông chủ quán vui vẻ nói, dạ chú. Sinh viên trong này học cả Mác - Lê. Tôi ngẩn ngơ cười không biết nói gì hơn.
Chuyện quá nhỏ, với nhiều người là không đáng kể, với tôi lúc đó thật khác thường, nếu không muốn nói thật lớn lao. Tôi không cắt nghĩa được đó là gì trong buổi sáng hôm ấy. Tôi còn ở lại Sài Gòn thêm 30 buổi sáng nữa, vẫn không cắt nghĩa được đó là gì. Nhưng khi quay ra Hà Nội tôi bỗng sống khác đi, nghĩ khác đi, đọc khác đi, nói khác đi. Bạn bè tôi ngày đó gọi tôi là thằng hâm, thằng lập dị. Tôi thì rất vui vì biết mình đã được giải phóng.
Hoang Duc Thu FacebookImage caption Người dân làng biển Cảnh Dương, huyện Quảng Trạch, tỉnh Quảng Bình, hôm 29/4 tiếp tục biểu tình phản đối thảm họa môi trường khiến cá chết hàng loạt ở vùng biển miền Trung.
Trước đó một nhóm nghệ sỹ biểu diễn nghệ thuật đường phố cũng về vụ cá chết ở Huế nhưng bị công an can thiệp.
Tin tức nói hàng trăm người, đa phần là phụ nữ, đã chăng lều bạt trên đường Quốc lộ 1A, khiến giao thông đình trệ.
Vào khoảng đầu giờ chiều, đã có một số người dân giơ khẩu hiệu phản đối nhà máy Formosa Hà Tĩnh xả rác thải, ông Hoàng Đức Thụ, một người có mặt tại khu vực cho BBC Tiếng Việt biết.
"Họ toàn là phụ nữ, những người buôn bán ở chợ," ông Thụ nói. "Họ bức xúc, giơ những khẩu hiệu yêu nước như là 'Việt Nam muôn năm', 'Chúng tôi yêu Việt Nam', 'Chúng tôi chọn tôm cá', và 'Đề nghị Formosa đi khỏi Việt Nam' - toàn là viết tay trên các tấm bìa."
Việc phản đối của người dân Cảnh Dương đã bắt đầu từ sáng hôm 28/4, với việc ngư dân quấn quốc kỳ quanh người hoặc vẫy cờ trên tay, mang theo các băng-rôn lớn, kéo theo xe cá đổ ra đầy đường.
Nhiều người gay gắt chất vấn lực lượng chính quyền có mặt tại đó về tình trạng cá đánh bắt về không tiêu thụ được.
"Chúng tôi biết lấy gì mà sống đây?" một phụ nữ gào khóc.
Lực lượng cảnh sát cơ động có mặt, tạo rào chắn cản đường. Tuy nhiên, hai bên đã không xảy ra xô xát.
Quảng Bình là một trong bốn tỉnh bị ảnh hưởng nặng nề nhất trong vụ thảm họa cá chết hàng loạt hiện nay.
Hôm 27/4, chính phủ ra công điện yêu cầu bốn tỉnh Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế nghiêm cấm sử dụng, kinh doanh, tiêu thụ thủy hải sản chết bất thường.
Nhiều cá chết dạt vào Đà Nẵng
Sang đến ngày 29/4, khu vực biển Đà Nẵng tiếp tục có tình trạng cá chết dạt bờ ồ ạt, trong đó có nhiều cá thể cỡ lớn, tới 10kg.
Xác cá thối rữa khiến khu vực bờ biển Nguyễn Tất Thành thuộc quận Liên Chiểu bốc mùi hôi thối, trong lúc Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản Đà Nẵng Lưu Quang Khánh nói nhân viên chi cục "có đi kiểm tra nhưng không thấy có gì”, báo Tuổi Trẻ tường thuật.
Image copyrightTrước đó, trong thông cáo báo chí, giới chức Đà Nẵng nói trong vòng năm ngày tính đến 27/4 có 17 con cá chết dạt bờ trong tình trạng phân hủy mạnh nhưng nói đó là tình trạng "bình thường".
"Nguyên nhân có thể do trong quá trình khai thác của ngư dân, một số cá thể bị thương ngoài biển, các tàu cá thu hồi ngư cụ bị thất thoát cá dẫn đến một số loài cá bị chết, lâu ngày dạt vào bờ," bản thông cáo dẫn báo cáo của Chi cục Thủy sản.
Trong kết luận ban đầu về tình trạng cá chết hàng loạt ở vùng biển miền Trung, Bộ Tài nguyên Môi trường hôm 27/4 nói có hai khả năng gây ra tình trạng cá chết, gồm tác động độc tố hoá học của con người và trên biển, và là do tác động của hiện tượng tảo nở hoa hay thủy triều đỏ.
Image copyrightYouTubeImage caption Vụ cá chết hàng loạt khiến người dân miền Trung đau khổ Công ty Formosa Hà Tĩnh, theo tuyên bố của đại diện Bộ Tài nguyên Môi trường trong cuộc họp báo, được xác định là "chưa thấy có mối liên hệ nào" với tình trạng cá chết hàng loạt.
Tuy nhiên, ngay ngày hôm sau, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn báo cáo trong cuộc họp Chính phủ về kết quả xét nghiệm mẫu xác định "bước đầu loại trừ nguyên nhân do hiện tượng dị thường của tự nhiên kết hợp với tác động của con người tạo nên hiện tượng tảo nở hoa mà thế giới gọi là thủy triều đỏ".
Một nhóm nghệ sĩ Việt và nước ngoài nói buổi trình diễn nghệ thuật "Nỗi đau của những con cá" trên đường phố Huế bị công an dừng giữa chừng.
Ý tưởng "Nỗi đau của những con cá” đã được các nghệ sĩ Lê Nguyên Mạnh, Maxime Lacino (người Pháp), Lý Trực Sơn, Nguyễn Văn Hè, Phạm Chí Líp, Trần Nhật, Philip Pham chuyển tải trong màn trình diễn.
Trên fanpage, Viet Art Space tự giới thiệu “là một tổ chức nghệ thuật uy tín, hỗ trợ các nghệ sĩ phát triển các công việc sáng tạo”.
“Qua các hoạt động mang tính xã hội và phi lợi nhuận, Viet Art Space là ủng hộ cho cộng đồng nghệ sĩ, tạo ra một diễn đàn hữu hiệu và bền vững nhằm phổ biến hiệu quả các sáng tạo và các đàm luận liên quan đến nghệ thuật, khuyến khích sự nỗ lực của các nghệ sĩ, thúc đẩy và trao đổi nghệ thuật Việt Nam với thế giới”.
Lúc 14:00 hôm 29/4, BBC gọi cho ông Vũ Tuấn Anh - Giám đốc truyền thông Viet Art Space nhưng ông bảo không tiện trả lời do “đang phải làm việc với công an phường Phú Nhuận, Thành phố Huế, về buổi trình diễn”.
‘Tương tác’
Sau đó, qua điện thoại, nghệ sĩ Lê Nguyên Mạnh nói với BBC: “Đây là lần đầu tiên tôi có màn trình diễn nghệ thuật đường phố, chương trình mang tính ngẫu hứng, trong chuỗi hoạt động của nghệ sĩ ba miền đến tham dự Festival Huế nên chưa kịp xin phép cơ quan chức năng”.
“Buổi trình diễn được khoảng 30 phút thì công an xuất hiện, yêu cầu dừng lại. Tôi nghĩ việc công an tham gia tương tác với tác phẩm nghệ thuật cũng là điều tốt và buổi diễn sáng nay đã được công chúng Huế đón nhận nhiệt tình”.
Image copyrightViet Art SpaceImage caption Nghệ sĩ Lê Nguyên Mạnh cho hay là chưa thể công bố clip buổi trình diễn nghệ thuật do công an đang tạm giữ máy quay Ông Mạnh cho hay: “Tất nhiên nếu xin phép được thì tốt hơn, vì nghệ sĩ cũng phải làm theo quy định pháp luật. Nhưng tôi cũng không chắc là nếu xin phép thì có được duyệt”.
Nghệ sĩ cũng cho hay là chưa thể công bố clip buổi trình diễn nghệ thuật do công an đang tạm giữ máy quay phim.
“Với tôi, điều quan trọng của một buổi trình diễn nghệ thuật đường phố là cảm xúc đem lại cho công chúng và ngẫu hứng của nghệ sĩ, chứ không nhất thiết chủ đề phải liên quan đến chính trị”, ông Mạnh nói thêm.
Ông cũng nói: “Tôi cũng như các nghệ sĩ khác trong nhóm làm nghệ thuật từ trái tim. Nếu chính quyền ban hành lệnh cấm chúng tôi biểu diễn sau vụ này thì rất chán!”.
Trong vòng chưa đầy nửa tháng, miền Nam bị hạn mặn, miền Bắc bị mưa đá, lũ quét và ngập lụt, miền Trung cũng không thoát khỏi tai ương. Nhưng có vẻ như dấu hiệu nhân tai hiện rõ hơn ở miền Trung và khả năng đổ thừa cho thiên tai ở miền Trung là rất thấp sau khi hàng loạt cá chết trôi dạt vào bờ biển ở Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên Huế. Đây là câu chuyện dài liên quan đến người Trung Quốc cũng như thói quen và tâm tính theo kiểu Trung Quốc.
Nguyên nhân có tên Trung Quốc
... Cá chết là do mầm bệnh, mà mầm bệnh từ nguyên nhân Trung Quốc rất nhiều. Nhìn chung bây giờ mọi thứ đã hỏng rồi. Phá vỡ mất sự yên bình của vùng quê này rồi… - Ông Viện
Một người tên Viện, một giáo viên dạy môn lịch sử đã về hưu, hiện sống tại huyện Kỳ Anh, Hà Tĩnh chia sẻ: “Cá chết hàng loạt do ô nhiễm trầm trọng. Trước đây chưa bị ô nhiễm, người ta hiền hòa, học trò của tôi trước đây rất hiền. Còn bây giờ vào trại do nghiện xì ke ma túy cũng rất nhiều. Cá chết là do mầm bệnh, mà mầm bệnh từ nguyên nhân Trung Quốc rất nhiều. Nhìn chung bây giờ mọi thứ đã hỏng rồi. Phá vỡ mất sự yên bình của vùng quê này rồi…”
Ông Viện cho rằng nguyên nhân của hàng loạt cá chết từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên Huế là do yếu tố Trung Quốc. Trong đó có hai khía cạnh gồm hoạt động kinh tế và tâm tính. Ở khía cạnh hoạt động kinh tế, ông Viện đưa ra một phép so sánh khá thuyết phục là suốt gần một trăm năm nay, kể cả những lúc chiến tranh và bom đạn, miền đất khắc nghiệt như Bắc miền Trung, tức là Hà Tĩnh, Nghệ An, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế chưa bao giờ có hiện tượng cá chết hàng loạt trôi vào bờ biển mặc dù bom đạn rơi xuống biển khu vực này không ít.
Trong khi đó, người Trung Quốc chỉ xuất hiện chưa đầy mười năm tại vùng đất này thì có hàng loạt vụ việc đau lòng xảy ra. Trong đó gồm những thanh niên hư hỏng, những người trong độ tuổi lao động bị chết vì sụp giàn giáo tại Formosa, những thiếu nữ sa đà vào nghiện ngập và làm gái điếm, những dịch vụ đen xuất hiện như các ổ chứa, các điểm ghi lô đề, cá độ bóng đá, điểm cho vay nặng lãi, điểm ăn chơi thâu đêm suốt sáng và nạn xì ke ma túy tràn lan…
Và gần đây nhất là vụ cá chết hàng loạt. Việc cá chết hàng loạt nổi trôi, dạt vào bờ biển các tỉnh Bắc miền Trung cho thấy nước ở vùng biển này đã bị nhiễm độc quá nặng. Và hậu quả của nó thật là khó lường bởi trong hàng trăm tấn cá phân phối ở các chợ miền Trung gồm cả một lượng lớn cá đánh bắt trên vùng biển này. Như vậy, mối nguy độc tố đi vào cơ thể người dân là thấy trước mắt, không thể nói khác đi được.
Ông Viện đặt câu hỏi tại sao cho đến giờ phút này mà các cơ quan chức năng của nhà nước vẫn không hề hay biết về đường ống nước thải từ khu công nghiệp Vũng Áng đổ ra biển mà phải đợi đến ngư dân phát hiện thì mới hùa vào tán hươu tán vượn? Và ngay cả một đường ống rõ ràng, cụ thể như vậy mà còn không kiểm tra, phát hiện được thì hy vọng gì việc kiểm định chất lượng cũng như độ độc nước thải của khu công nghiệp này đổ ra biển?
Ông Viện nói thêm rằng sở dĩ khu vực Bắc miền Trung trở nên lộn xộn và đầy bất an như vậy là do tác động từ yếu tố kinh tế mang tên Trung Quốc, người Trung Quốc xuất hiện ở đây để làm ăn quá nhiều và tâm tính, thói quen của họ gây ảnh hưởng không nhỏ lên người bản địa.
Người dân đang vứt bỏ cá chết. Courtesy of antoangiaothong.gov.vn
Thói quen xả rác bừa bãi, chen lấn và ồn ào, kinh doanh những mặt hàng độc hại gây ảnh hưởng đến sức khỏe đồng loại, theo ông Viện không thể là thói quen của những cư dân quanh năm bán mặt cho đất bán lưng cho trời như khu vực Bắc miền Trung. Mà chính những quả bom tiền có cài đặt âm mưu tàn hại đồng loại của các doanh nhân Trung Quốc cùng với đám chân rết của họ đã nhanh chóng làm tha hóa trước tiên là giới cán bộ có chức quyền, sau đó là người dân chân lấm tay bùn để rồi dẫn đến hậu quả như đang thấy.
Hậu quả lâu dài về môi trường
Ông Sớt, một ngư dân sống ở Hải Lăng, Quảng Trị, chia sẻ:
“Chết nhiều lắm. Cá chết ngoài biển dạt vào nhiều lắm. Nhà nước vẫn chưa biết nguyên nhân chết. Chủ tịch xã vùng biển không cho dân ăn cá nữa vì nguy hiểm. Nghề đánh bắt bây giờ không ai dám đi nữa vì bán đâu có được mà đánh bán nếu người ta ăn thì mình ác…”
Với kinh nghiệm của một ngư dân lâu năm, ông Sớt cho rằng hiện tượng cá chết chỉ là bề nổi, chuyện có thể nhìn thấy được. Trong khi đó tình trạng hàng triệu con cá dưới lòng nước biển khu vực Bắc miền Trung đang chết dần chết mòn vì bệnh tật mới đáng sợ. Bởi hầu hết những con cá đánh bắt được trước đây đều có đôi mắt sáng xanh và nước da bóng mẩy và giãy đành đạch trong khi mắc lưới. Điều đó chứng tỏ cá khỏe mạnh, không mang mầm bệnh.
Ngược lại, hiện nay khi kéo lưới, hầu hết cá trong lưới đã bị lờ đờ hoặc đã chết. Những con còn sống sót trong lưới thì mắt đục ngầu và nước da tái trắng, xám mờ chứ không bóng mẩy như trước. Điều này gây hoang mang không nhỏ cho những ngư dân có trách nhiệm với nghề như ông Sớt.
Sau khi nhìn thấy cá chết hàng loạt, ông Sớt đã nghỉ đánh bắt gần bờ hơn mười ngày nay. Và đây là một bài toán hóc búa cho hàng ngàn ngư dân đánh bắt gần bờ như ông Sớt. Bởi lẽ ngư trường xa bờ đã bị thu hẹp, bị Trung Quốc o ép, hành hạ, cướp phá và giết chóc, phần đông ngư dân lùi dần vào đánh bắt gần bờ. Bây giờ ngư trường gần bờ lại bị chất độc thải ra từ các khu công nghiệp mang yếu tố nước ngoài theo kiểu phát ngôn của nhà nước và của Trung Quốc theo cách nói cụ thể của người dân. E rằng người dân miền Trung hết chỗ để sống.
... Cá chết ngoài biển dạt vào nhiều lắm. Nhà nước vẫn chưa biết nguyên nhân chết. Chủ tịch xã vùng biển không cho dân ăn cá nữa vì nguy hiểm... - Ông Sớt
Như lời than thở của một chủ kinh doanh dịch vụ du lịch yêu cầu giấu tên:
“Bây giờ cá chết, dân họ không ăn. Ngư dân thì không đi đánh cá được, dân muốn ăn thì không dám ăn. Cái này các trung tâm nghiên cứu của tỉnh, huyện, trung ương đang làm việc...”
Bà này cho rằng với đà biển càng ngày càng dơ dáy như đang thấy thì không những người nông dân bị ảnh hưởng mà ngay cả những người kinh doanh như bà cũng chịu thiệt hại không nhỏ. Bởi hầu hết khách du lịch khi biết tin nước ở vùng biển Bắc miền Trung bị ô nhiễm thì họ chuyển hướng du lịch, hoặc là trọ ở các khách sạn trong thành phố hoặc là đến những tỉnh khác để trọ.
Và hơn hết là sắp tới đây, hoặc là các quán nhậu, nhà hàng chuyên bán hải sản ở khu vực các tỉnh này phá sản hoặc là bán cẩu thả, bán liều để kiếm lãi và biến khách hàng thành nạn nhân chết từ từ bởi chất thải lẫn trong nước biển, trong các loại hải sản.
Chị cũng cho rằng kiểu nuôi hàu ở hầu hết các đầm, phá bằng vỏ lốp xe cao su hỏng cũng nhanh chóng làm cho nguồn nước trở nên dơ dáy và ô nhiễm môi sinh. Chung quy, cách làm ăn cẩu thả, ăn xổi ở thì, chỉ coi trọng đồng tiền nhưng coi thường sức khỏe từ chính quyền cho đến người dân đã nhanh chóng biến môi trường trong lành trở thành bầu thuốc độc và con người tự bơi lội trong bầu thuốc độc đó như ngày hôm nay.
Chị đã kết thúc cuộc trò chuyện bằng một nhận xét hết sức bi quan như vậy!
Mẫu nước biển này được lấy từ Vũng Áng để đưa về Âu Châu thử nghiệm, cho thấy mức độc hại ở nước biển miền Trung VN báo động đỏ.
Theo thông tin từ facebook Thùy Trang , các hóa chất nằm trong mẩu nước biển tại Vũng Áng được lấy ngày 24/4/2016 và đưa về Âu Châu thử nghiệm ngày 26/4/2016 bao gồm 5 hóa chất độc hại chính và Cyanide.
(1) Lead, Chì: Ngộ độc có thể gây suy giảm tinh thần và thể chất nặng.
(2) Cadmium Toxicity: Nguy cơ mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính và khí phế thũng, độc hại cho thận theo đường hô hấp mãn tính nếu nuốt phải.
(3) Mercury, Thủy Ngân: Tiếp xúc với thủy ngân ở mức độ cao có thể gây tổn hại cho não, tim, thận, phổi và hệ thống miễn dịch. Mức độ cao của thủy ngân trong máu của thai nhi và trẻ nhỏ có thể gây tổn hại cho hệ thần kinh phát triển, làm cho trẻ ít có khả năng suy nghĩ và tìm hiểu.
(4) Metalloid arsenic, Polychlorinated biphenyls (PCBs): (PCB) là một tổng hợp, hợp chất clo hữu cơ có nguồn gốc từ biphenyl, mà là một phân tử bao gồm hai vòng benzen.
PCBs chia sẻ chế độ độc hại giống như chất độc DA CAM dioxin. Tác động độc hại như nội tiết gián đoạn (đặc biệt là ngăn chặn các hệ thống tuyến giáp hoạt động) và nhiễm độc thần kinh được biết đến.
(5) Polynuclear aromatic hydrocarbons (PAHs): Nghiên cứu cho thấy rằng các chất chuyển hóa PAH nhất định sẽ tương tác với DNA và trở thành genotoxic, gây ra khối u ác tính và tổn thương gen di truyền ở người. Ở người, tiếp xúc với các hỗn hợp của PAHs gây nguy cơ đáng kể của phổi, da, và nguyên nhân ung thư bàng quang.
CẢNH BÁO: Tránh tắm biển và ăn hải sản trong thời gian nầy!
Ghi chú: Tôi là người trực tiếp thử nghiệm mẫu nước nầy. Bạn có thể đưa kết quả nầy cho các khoa học gia Việt Nam sẽ thấy chung đáp án. Có thể các tiến sĩ tại Việt Nam đã biết nhưng chưa thông báo.
– Gửi Các Khoa Học Gia Việt Nam: Mẫu nước tương tự đang được gửi về Mỹ để phân chất độ chính xác về Ppm trong nước. Khi nào có kết quả Thùy Trang sẽ cho biết.
Cá chết hàng loạt thành thảm họa môi trường do chậm xử lý?
Việt Hà, phóng viên RFA 2016-04-29
Cá chết ở bờ biển huyện Quảng Trạch, Quảng Bình hôm 20/4/2016.
AFP
Ô nhiễm biển miền Trung Việt Nam gây ra cá chết hàng loạt mới đây được Bộ Tài nguyên và Môi trường xác định là do thủy triều đỏ và độc chất hóa học do con người thải ra nhưng lại không cho biết cụ thể những độc chất hóa học nào có thể là tác nhân gây cá chết hàng loạt. Sự chậm trễ trong xử lý vấn đề đang khiến sự cố biển miền Trung trở thành một thảm họa môi trường và có hậu quả lâu dài theo nhận xét của giáo sư Lê Huy Bá, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Công nghệ và Quản lý Môi trường thuộc trường đại học Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh.
Liên quan đến chất thải số lượng lớn
Giáo sư Lê Huy Bá dành cho Việt Hà của đài Á Châu Tự do buổi phỏng vấn về vấn đề này. Trước hết đánh giá về kết luận gần đây của Bộ Tài nguyên Môi trường đối với thủy triều đỏ, giáo sư Lê Huy Bá cho biết:
Độc tố thứ nhất phải mạnh, nhiều, tải lượng cao, nồng độ lớn thì mới có thể gây chết như thế. Những chất đó thường là chất hóa học hoặc kim loại nặng, có thể dưới dạng ion hoặc dạng axit mạnh hoặc những kim loại nặng gây chết hàng loạt như crom, niken, thủy ngân hoặc đồng. -GS Lê Huy Bá
GS Lê Huy Bá: Không thể có thủy triều đỏ trong điều kiện môi trường và điều kiện tự nhiên như vậy. Thủy triều đỏ là tảo nở hoa mà tảo nở hoa thì phải có giống tảo thích hợp với môi trường biển ở miền Trung. Thứ hai kèm theo đó là điều kiện lục địa của vùng biển đó phải có dạng như hình lưỡi liềm và sóng gió không có mấy và không có hải lưu. Nhưng ở miền trung thì có một dòng hải lưu ở lưng lửng chảy xuống phía nam. Tiếp theo nữa là những chỗ có thể tạo thủy triều đỏ phải hứng chịu lượng trầm tích và trong chất lơ lửng có chứa nhiều chất hữu cơ và trong chất hữu cơ đó có chứa ni-tơ và phốt-pho, và có tỷ lệ 1/16. Mùa thì phải có là mùa cuối hè và đầu thu chứ không phải bây giờ. Chúng tôi có người bạn nghiên cứu về viễn thám đã chứng minh rằng vùng biển từ Hà Tĩnh đến Quảng Trị Thừa Thiên Huế khi quan sát không thấy chỉ số thay đổi màu nước cho thấy sự xuất hiện của tảo để xảy ra thủy triều đỏ. Có nghĩa là từ tháng 3 đến giờ là không hề có một biểu hiện nào của thủy triều đỏ ở vùng biển đó.
Việt Hà:Theo giáo sư thì vấn đề độc tố hóa học của con người trên đất liền và trên biển mà với lượng cá chết có ngày người dân nói là lên đến hàng tấn cá như vậy thì theo giáo sư đánh giá độc tố này là như thế nào?
GS Lê Huy Bá: Độc tố thứ nhất phải mạnh, nhiều, tải lượng cao, nồng độ lớn thì mới có thể gây chết như thế. Những chất đó thường là chất hóa học hoặc kim loại nặng, có thể dưới dạng ion hoặc dạng axit mạnh hoặc những kim loại nặng gây chết hàng loạt như crom, niken, thủy ngân hoặc đồng hoặc một số chất khác mới có thể gây chết hàng loạt như vậy.
Một phần nhà máy thép Formosa của Đài Loan tại huyện Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh hôm 4/12/2015. AFP PHOTO.
Việt Hà:Mới vừa rồi thì cơ quan chức năng bên Huế đã kiểm tra và nói rằng nồng độ crom ở vùng biển đó có hơi cao hơn. Theo đánh giá của giáo sư thì crom ở mức độ cao như vậy thì sinh hoạt hàng ngày của con người có thể thải ra cái lượng crom lớn như vậy được không?
GS Lê Huy Bá: Cái đó chắc chắn là từ công nghiệp. Sinh hoạt dân dụng không thể có hiện tượng đó. Vì nếu vậy thì chết lâu rồi. Hiện tượng chết hàng loạt và chết ở tầng biển 30 đến 40 mét thì không thể là thủy triều đỏ mà chỉ có thể là kim loại nặng và một số hóa chất xuất hiện có liên quan đến chất thải với lượng lớn, chất độc cao, nồng độ cao và thường là hóa chất.
Việt Hà: Khi người ta đã thải ra với lượng lớn như vậy thì tác hại sẽ kéo dài bao lâu và mình có giải pháp nào có thể xử lý được vấn đề này không?
GS Lê Huy Bá: Đoạn này là hơi khó vì độ kéo dài của nó phải phụ thuộc hoàn toàn vào sự tự làm sạch của biển (detoxification) của biển. Khả năng tự làm sạch của biển mà không cao thì việc làm giảm chất độc là rất lâu. Lịch sử đã chứng minh ở Nhật là 30 năm sau vẫn còn bị mặc dù họ đã có biện pháp tức thời để tẩy rửa nhưng không ăn thua. Nó nằm ở trầm tích, kim loại nặng xuống sâu xuống trầm tích biển thì làm sao vớt lên được mà loại trừ nó khó lắm. Cái nguy hiểm nhất là nó đi vào dây chuyền thực phẩm. Nó có khả năng tích lũy và phóng đại sinh học. Cái nguy là nguy chỗ đó. Khi thực vật trôi nổi (phytoplankton) nhiễm arsen, hay crom thì trong những con sinh vật phù du (plankton) sẽ ăn những thực vật phù du đó và nó sẽ tích lũy hơn rất nhiều và cao hơn so với thực vật trôi nổi. Con cá ăn thực vật trôi nổi đó thì tích lũy cao hơn nhiều lần. Cho đến khi con chim và con người ăn phải cái đó thì tích tích lũy cao nhiều lần nữa . Vừa tích lũy sinh học, vừa phóng đại sinh học thì hậu quả cuối cùng là con người là sinh vật tiêu thụ cao là dễ bị ung thư mà có thể nói trắng là con người bị ung thư. Đó cũng là một nguyên nhân dẫn đến ung thư sau này.
Việt Hà: Mất đến 20 ngày Bộ Tài Nguyên môi trường mới đưa ra kết luận là độc chất hóa học và thủy triều đỏ mà cũng không nói là độc chất nào. Theo giáo sư là một nhà chuyên môn việc tìm ra độc chất hóa học đó có cần lâu đến như vậy và khó khăn đến như vậy không?
GS Lê Huy Bá: Tôi có thể nói rất khách quan là mặc dù có khó thật vì phải truy nguyên và phải làm rất chính xác, công minh đúng đắn để đưa ra kết luận khách quan để mọi người tâm phục khẩu phục. Nhưng nói thế khó không có nghĩa là không làm được bởi vì ngay cả điều kiện Việt Nam ta có đủ phương tiện và trí tuệ để làm được và thời gian không cần phải kéo dài như vậy. Ở đây tôi cho rằng bắt đầu nó là sự cố môi trường nhưng nó đã chuyển thành thảm họa môi trường. Khi đã có thảm họa môi trường thì phải xử lý ngay, có đáp ứng kịp thời càng sớm càng tốt để khắc phục.
Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Võ Tuấn Nhân nói trong một cuộc họp báo về cuộc khủng hoảng môi trường liên quan đến cá chết hàng loạt ở miền Trung Việt Nam vào ngày 27 tháng 4 năm 2016.
AFP PHOTO
Trong cuộc họp báo giải trình về nguyên nhân gây ra hiện tượng cá chết hàng loạt, Thứ trưởng Bộ tài nguyên môi trường, ông Võ Tuấn Nhân cho biết sau các khảo sát và điều tra của các cơ quan chức năng Việt Nam và các nhà khoa học, hai yếu tố chính được xác định có liên quan đến vụ cá chết hàng loạt bao gồm độc tố hóa học do con người thải ra từ đất liền và thủy triều đỏ tức tảo nở hoa. Kết quả này không làm hài lòng dư luận và sự quan tâm của người dân trong và ngoài nước. Đặc biệt, ông Nguyễn Việt Thắng, Chủ tịch Hội nghề cá Việt Nam cũng cho biết cá nhân ông và hội cho rằng nguyên nhân này không hợp lý.
... Lý do nêu ra là do thuỷ triều đỏ chẳng qua chỉ là có thể thôi chứ nguyên nhân thì do độc tố rất mạnh nên chúng tôi đòi hỏi tập trung vào đó mà điều tra... - Nguyễn Việt Thắng
Ông cho biết thêm một số nhận định về tình hình lây lan của nguồn ô nhiễm và chia sẻ thêm về cuộc sống của ngư dân Hà Tĩnh hiện tại.
Cát Linh: Xin chào ông Nguyễn Việt Thắng. Thưa ông, trước sự việc cá chết hàng loạt kéo dài hơn 15 ngày nay, Hội nghề cá Việt Nam có những biện pháp nào để bảo vệ quyền lợi của đời sống ngư dân không thưa ông?
Nguyễn Việt Thắng: Trước hết chúng tôi nhiều lần có văn bản với chính phủ, yêu cầu phải xác định nhanh nguyên nhân, lý do tại sao cá chết, mọi biện pháp để giải quyết khắc phục để đi vào sản xuất lại. Nhưng vấn đề trước mắt là các bộ có yêu cầu không được ăn cá chết, không được đánh bắt trong các vùng cá chết, tức là vùng gần bờ. Hiện nay các chết dưới biển, cá chết trong lồng bè, cá nuôi tôm nuôi cũng bị ảnh hưởng do thay nước cũng khó khăn. Vì vậy chúng tôi yêu cầu nhà nước hỗ trợ cấp bách cho bà con ngư dân của các lĩnh vực ấy.
Trước mắt là gạo để cho bà con có gạo ăn vì không sản xuất gì được nên phải có gạo, 15kg gạo một người. Trong gia đình có bao nhiêu người thì cứ tính lên. Tuy nhiên đấy chỉ là một kiến nghị, chính phủ cũng đồng ý chịu trợ cấp rồi nhưng trợ cấp như thế nào thì chúng tôi đã đề xuất một con số như thế. Về thời gian trợ cấp thì bảo đảm được cho đến khi kết luận được nguyên nhân, lý do cá chết, đề ra giải pháp khắc phục, sản xuất được ổn định thì mới ngưng trợ cấp.
Một người dân với những con cá biển đã chết trên một bãi biển ở huyện Phú Lộc, Thừa Thiên Huế ngày 21 tháng 4 năm 2016.
Cát Linh: Cảm ơn ông. Trong cuộc họp báo duy nhất diễn ra hôm qua để nói về nguyên nhân gây ra hiện tượng cá chết hàng loạt, cá nhân ông có thấy đồng ý với lý do mà Bộ đã đưa ra không?
Nguyễn Việt Thắng: Chúng tôi đã lấy danh nghĩa của hội tập họp nhiều anh em khoa học với nhau và có văn bản kiến nghị rồi. Thứ nhất là chúng tôi không hài lòng với cách trả lời như thế và đối với các nhà khoa học thì cũng chưa hợp lý. Lý do nêu ra là do thuỷ triều đỏ chẳng qua chỉ là có thể thôi chứ nguyên nhân thì do độc tố rất mạnh nên chúng tôi đòi hỏi tập trung vào đó mà điều tra, xác định nhanh hơn nữa, gấp rút hơn nữa và cho chính xác cụ thể, tập trung vào những hiện tượng đã rõ rồi, vì một số nơi người ta đã xác định cá nhiễm độc chrome và một số chất kim loại nặng rồi.
Cát Linh: Trong ngày hôm nay, có thông tin cho biết rằng có hiện tượng cá chết và trôi dạt đến Đà Nẵng. Có phải sự việc cá chết hàng loạt đang có biểu hiện lây lan và kéo dài dọc theo các bãi biển khác không?
Nguyễn Việt Thắng: Khả năng thì dứt khoát nó phải đi theo dòng hải lưu. Tuy nhiên đây cũng là điều giúp cho các nhà khoa học đánh giá khả năng lây nhiễm. Nếu tiếp tục lây nhiễm thì nó tiếp tục còn đi. Còn nồng độ giảm dần thì có thể có. Hiện giờ sự lây nhiễm đi như thế nào và đi đến đâu thì trong văn bản, Hội nghề cá Việt Nam chúng tôi cũng yêu cầu chính phủ xác định khả năng lây lan và chấm dứt ngay chuyện này. Còn việc dự báo thì theo nguyên tắc của dòng chảy thì dự báo nào cũng cần phải đặt ra, tốc độ nhiễm độc đi như thế nào còn phụ thuộc nguồn lây nhiễm hoặc mức độ hòa tan hoặc mức độ đậm đặc còn duy trì hay không. Tôi cho rằng mức độ này vẫn còn khả năng duy trì và tiếp diễn.
... Về việc nuôi cá trong lồng bè hiện nay thì số cá bị chết, những người nuôi tôm ven bờ thì ô nhiễm bắt đầu ảnh hưởng... - Nguyễn Việt Thắng
Cát Linh: Cảm ơn ông. Xin được gửi ông câu hỏi cuối, đời sống của các ngư dân Hà Tĩnh, Vũng Ánh nói riêng và miền Trung nói chung hiện tại như thế nào thưa ông?
Nguyễn Việt Thắng: Từ ngày cá nhiễm độc chết đến nay cũng 15 ngày rồi. Tất nhiên những người sống bằng nghề đánh cá ven bờ thì có thể sáng đi tối về, tối đi sáng về. Về việc nuôi cá trong lồng bè hiện nay thì số cá bị chết, những người nuôi tôm ven bờ thì ô nhiễm bắt đầu ảnh hưởng. Không có nguồn thu nhập vì thu nhập hàng ngày của họ là đánh bắt cá ven bờ mà hiện giờ phải tạm ngưng. Chính vì vậy mà không sản xuất được nữa. Chúng tôi có khuyến cáo bà con có điều kiện thì nên sắp xếp tàu đánh bắt cá xa bờ. Với các bạn tàu khác thì kiếm công ăn việc làm. Tuy nhiên đại bộ phận thì sống bằng nghề đánh bắt ven bờ nên không có việc gì khác, rất khó khăn. Chúng tôi cũng đề nghị phải có điều tra nắm bắt cụ thể, chứ như bây giờ thì mười mấy ngày rồi, đời sống của những người ấy rất khó khăn, không có nguồn thu nhập nào khác.
Cát Linh: Cảm ơn ông Nguyễn Việt Thắng đã chia sẻ cùng chúng tôi sự việc này.
Cuộc sống căng thẳng của công nhân Formosa Hà Tĩnh
Thanh Trúc, phóng viên RFA 2016-04-27
Nghe hoặc Tải xuống
Một người dân đi dọc bờ biển với cá chết dạt lên bờ biển huyện Quảng Trạch, Quảng Bình hôm 20/4/2016.
AFP photo
Khi Việt Nam cho hay chưa có bằng chứng cụ thể giữa việc xả thải của nhà máy thép Formosa Hà Tĩnh dẫn đến sự kiện cá chết hàng loạt tại các tỉnh miền Trung, thì công nhân Việt làm trong Formosa không giấu được nỗi ưu tư và bức xúc trước tình hình gần như rất căng thẳng tại địa phương.
Từ Kỳ Anh, nơi được coi là rốn cá chết, công nhân Phan Văn Quốc làm việc trong Formosa 5 năm nay cho biết:
Mấy hôm nay có rất nhiều biên phòng, công an, dân phòng... đổ về đây khá là đông. Một phần là điều tra, một phần thì chống biểu tình. Họ không cho công nhân biểu tình. - Phan Văn Quốc
Phan Văn Quốc:Hiện tại người ta thấy nhà thầu vẫn tiếp tục làm việc bình thường. Mấy hôm nay có rất nhiều biên phòng, công an, dân phòng... đổ về đây khá là đông. Một phần là điều tra, một phần thì chống biểu tình. Họ không cho công nhân biểu tình.
Thanh Trúc: Mấy hôm nay không khí làm việc trong công ty như thế nào?
Phan Văn Quốc:Không khí nặng nề đã xảy ra từ trước Tết do không khí đã rất ô nhiễm, rồi xảy ra vụ xả thải gây hiện tượng ô nhiễm môi trường biển khiến cá chết nhiều.
Thanh Trúc: Khi không khí bị ô nhiễm thì xảy ra chuyện gì cho người dân mình?
Phan Văn Quốc:Không khí có mùi hôi, người dân bị bệnh nhiều về đường hô hấp, nhiều bệnh lắm.
Thanh Trúc: Khi làm trong nhà máy Formosa có bao giờ các bạn nghĩ tới chuyện công ty Formosa này sẽ gây ô nhiễm chẳng những không khí mà còn ô nhiễm về môi sinh, nước biển...?
Một người dân cho thấy cá biển chết ông thu thập trên một bãi biển huyện Phú Lộc, trung tâm tỉnh Thừa Thiên Huế vào ngày 21 tháng 4 năm 2016. AFP PHOTO.
Phan Văn Quốc:Lúc mới làm việc tụi em nghĩ chắc chắn sẽ có nhưng không đến nỗi như vậy, em nghĩ hệ thống của họ vẫn tốt nhưng sau này từ từ em mới bắt đầu thấy được. Những lúc trời mưa hay ban đêm thì người ta thải trực tiếp ra không khí luôn. Còn ban ngày trời nắng người ta mở hệ thống lọc thì khói ít hơn một chút. Cái đó em ở đây em biết.
Thanh Trúc: Bây giờ cảm tưởng của các bạn như thế nào khi thấy cá chết nổi trắng mặt nước như vậy?
Phan Văn Quốc:Đầu tiên em khá là sốc, thứ hai em thấy buồn và có gì đó rất tức giận. Tình trạng đó ảnh hưởng rất nhiều mà thứ nhất ngư dân là những người đầu tiên chịu ảnh hưởng. Cái thứ hai là ngành du lịch biển Việt Nam, các resort trải dài từ Hà Tĩnh cho đến Huế, Đà Nẵng sẽ không có khách, riêng một ngày mất không biết bao nhiêu tỷ rồi. Đó là chỉ mới tính đến doanh thu của các resort thôi chứ chưa tính đến cá chết thì ngành xuất khẩu thủy hải sản Việt Nam sẽ ảnh hưởng rất nặng nề. Sau này còn ai, nước nào, dám nhập khẩu thủy hải sản của Việt Nam nữa.
Thanh Trúc: Đó là về mặt thủy hải sản, còn về đời sống của người dân?
Phan Văn Quốc:Không ai dám bước chân xuống xuống biển nữa cả. Người dân quanh đây cũng khá quan tâm, ăn uống thì không cá hay tôm, ăn gì cũng thấy sợ. Dưới biển thì nước xả ra, trên bờ thì khói bay vào, ngư dân ở các làng Kỳ Lợi thuộc huyện Kỳ Anh chuyên đi đánh bắt và làm nghề biển thì bây giờ có người còn nói là không có cơm ăn. Đánh bắt gần bờ thì không có cá, cá chết hết, đánh bắt xa bờ thì sợ Trung Quốc, mà dù có đánh bắt được đi nữa thì cũng không ai dám mua. Quả thật cuộc sống người dân ở đây trước mắt là đang gặp tai họa. Cũng có nhiều người thu mua những con cá chết đem đi bán dù biết đó là điều không nên.
Không ai dám bước chân xuống xuống biển nữa cả. Người dân quanh đây cũng khá quan tâm, ăn uống thì không cá hay tôm, ăn gì cũng thấy sợ. - Phan Văn Quốc
Thanh Trúc: Các bạn có bao giờ nghĩ tới tương lai của những công nhân làm việc ở Formosa không?
Phan Văn Quốc:Cũng có chứ. Thực ra lượng công nhân ở đây đã giảm đáng kể so với năm ngoái vì công trình đang đi vào hoạt động giai đoạn một thì công nhân cũng đã vơi đi rất nhiều rồi. Ở đây giờ chủ yếu lao động Trung Quốc nhiều hơn. Bên tụi em làm việc cũng có một số người Đài Loan và Trung Quốc được công an mời về điều tra. Họ cũng có khai thật lòng nhưng mà em thấy họ cũng có xả những chất thải ra môi trường mà không qua xử lý.
Em tính ở lại đây thêm một thời gian nữa để nói lên tiếng nói của mình, phản đối việc Formoisa gây ô nhiễm, sau đó tụi em tìm chỗ khác để làm việc chứ không dám làm ở đây nữa. Không khí và môi trường ở đây quá ô nhiễm rồi.
Thanh Trúc: Quốc có thể cho biết người dân ở đó có tình biểu tình phản đối gì không?
Phan Văn Quốc:Chắc chắn là có, nhất là ở đây ngư dân nhiều nên họ cũng đang tính biểu tình nhưng mà căng một cái là công an, cảnh sát cơ động hoặc biên phòng đổ về đây rất đông. Ai cũng tức giận cả, rất là bức xúc.
Những ngư dân Việt Nam bị tịch thu tàu do đánh bắt cá ở Thái Lan hôm 14/2/2016. Ảnh minh họa.
AFP photo
Người dân hiện nay hết sức lúng túng và lo lắng về rất nhiều các khoản thu cho các quỹ của phường, xã trái quy định. Thực tế Theo truyền thông nhà nước cho biết, hiện nay hàng năm người dân ở các địa phương đã phải đóng góp rất nhiều khoản quỹ khác nhau cho cấp Phường, Xã thông qua các tổ dân phố nơi mình cư trú. Bên cạnh cách quỹ mang tính bắt buộc phải đóng góp theo quy định, là rất nhiều các quỹ xã hội, quỹ từ thiện đóng góp trên tinh thần tự nguyện, như: Quỹ đền ơn đáp nghĩa; quỹ bảo trợ trẻ em; quỹ xóa đói giảm nghèo; quỹ khuyến học; quỹ chăm sóc người cao tuổi v.v... Ông Định, một cựu chiến binh ở Duy Tiên, Nam Định cho biết, các loại quỹ xã hội mà gia đình ông phải đóng góp hàng năm, gồm hàng chục khoản thu khác nhau như một trận đồ bát quái, bản thân ông không biết đường nào mà lần. Trong một tâm trạng bức xúc ông bày tỏ:
Thường thường thì tôi thấy tổ trưởng dân phố đi thu, cũng chỉ thấy có chữ ký sơ sài mà chẳng thấy hóa đơn gì hết cả. - Ông Đinh Quang Tuyến
“Bản thân tôi là một thương binh hạng ¼, nhưng việc thu các thứ (quỹ) thì họ cứ bổ theo đầu, mà không từ bố con thằng nào cả. Nếu không nộp họ sẽ báo cho Đội, Đội sẽ báo cho chính quyền và chính quyền sẽ viết giấy triệu tập đến mình.” Ông Đinh Quang Tuyến, một nhà hoạt động xã hội ở Sài gòn cho biết, hàng năm tổ trưởng khu phố cứ liệt kê các loại quỹ, khoảng 200.000 đồng rồi đến từng nhà thu tiền. Ông bày tỏ: “Thường thường thì tôi thấy tổ trưởng dân phố đi thu, cũng chỉ thấy có chữ ký sơ sài mà chẳng thấy hóa đơn gì hết cả. Mọi người thấy người của chính quyền đi thu thì cũng đóng cho xong, họ chả muốn bị làm phiền. Vì một số người nghĩ, ngày sau họ còn cần chính quyền chứng nhận chuyện giấy tờ, họ sợ bị làm khó dễ nên họ đóng. Cho dù họ không bằng lòng, nhưng họ vẫn phải đóng một cách miễn cưỡng.” Từ Hà nội, Nhà văn Phạm Viết Đào cho biết, có lẽ vì ông sống ở gần trung ương nên việc thu phí cũng đỡ hơn và với các khoản thu không lớn, nên ông cũng đóng cho xong. Ông nói: “Tôi thấy ở chỗ chúng tôi chuyện đó cũng không đến nỗi, tôi nghĩ không có gi nặng nề trong chuyện này. Cơ bản là ở những vùng nông thôn, vùng xa, vùng sâu ấy, ở đó dân họ nghèo. Chuyện họ bị chèn ép trong việc đóng góp các quỹ là một thực tế, cũng bởi chính quyền cấp xã bây giờ họ cũng quan liêu và có lắm chiêu trò. Điều đó thực tế báo chí cũng đã nói rất nhiều.” Quy định
Người dân đi trên một con đường bị ngập lụt do sông Hồng ở Hà Nội. AFP photo
Theo cổng thông tin của Chính phủ cho biết, Thủ tướng đã có Chỉ thị số 24/2007/CT-TTg về việc tăng cường chấn chỉnh việc thực hiện các quy định của pháp luật về phí, lệ phí, chính sách huy động và sử dụng các khoản đóng góp của nhân dân. Kèm theo Chỉ thị là danh mục các khoản được miễn. Theo đó, các loại Quỹ phòng, chống lụt, bão; Quỹ quốc phòng, an ninh là những quỹ được thành lập theo Pháp lệnh của Ủy ban thường vụ Quốc hội, đây là các quỹ bắt buộc phải đóng, nhưng chỉ áp dụng đối với người ở độ tuổi lao động. Qua thư điện tử, khi trả lời câu hỏi của chúng tôi: Nếu người dân có khiếu nại đối với các khoản huy động đóng góp cho quỹ xã hội ở cấp Phường, Xã. thì họ phải làm như thế nào? LS. Hà Huy Sơn giải thích:
Theo quy định, chỉ có thuế, lệ phí là bắt buộc. Mọi khoản huy động khác đều là tự nguyện, người dân có quyền không đóng, nhà nước không được phép cưỡng chế. - LS. Hà Huy Sơn
“Theo quy định, chỉ có thuế, lệ phí là bắt buộc. Mọi khoản huy động khác đều là tự nguyện, người dân có quyền không đóng, nhà nước không được phép cưỡng chế. Trong trường hợp người dân từ chối đóng góp các khoản quỹ đó, bi trù dập hoặc bị gây khó dễ thì họ sẽ phải khiếu nại tới cơ quan có thẩm quyền. Cần phải xem xét từng trường hợp cụ thể”. Giải thích các quy định chung, về việc thu nộp các loại quỹ bắt buộc ở cấp Phường, Xã hiện nay, một chuyên viên nghành Tài chính không muốn nêu danh tính cho biết, không một cơ quan nào được tự đặt ra các khoản huy động đóng góp ngoài quy định của trung ương và các tỉnh thành trực thuộc trung ương. Theo ông, UBND các quận, huyện, phường, xã, không có thẩm quyền ra văn bản bắt buộc đóng góp, cũng như không được giao chỉ tiêu huy động cho cấp dưới. Ông tiếp lời: ”Người nộp tiền sẽ được cấp biên lai theo mẫu quy định. Số tiền thu được sau khi trích 5% trên tổng số thu để trả thù lao cho người trực tiếp thu, còn lại 95% sẽ quy thành 100%, phân bổ quỹ phòng, chống lụt bão quận 40% và nộp về tài khoản quỹ phòng, chống lụt bão TP 60%. Đối với các khoản huy động đóng góp cho quỹ xã hội, quỹ từ thiện để xây dựng cơ sở hạ tầng, thực hiện các hoạt động có tính chất xã hội, từ thiện phải thực hiện theo đúng nguyên tắc tự nguyện.” Ông Đinh Quang Tuyến cho rằng, việc thu chi các loại quỹ xã hội mà người dân phải đóng góp cho Phường, Xã hoàn toàn không được thông báo cho người dân được biết. Theo ông, tình trạng thiếu minh bạch như vậy đã khiến nhiều người dân hoài nghi. Ông khẳng định: “Không có báo cáo công khai minh bạch, mà kể cả có thì cũng không có cơ hội để kiểm chứng. Vì họ đã cố tình làm không minh bạch thì con số làm sao nó minh bạch được? Cách đây mười mấy năm, mọi người đều đóng góp vì họ tưởng đồng tiền đó được sử dụng đúng mục đích. Song gần đây, mọi người đã hiểu đồng tiền ấy nó đi vào túi các quan chức địa phương chứ chẳng đi đâu. Cho nên những người hiểu như tôi thì sẽ không đóng và cái trào lưu không đóng bây giờ là rất là cao.” Giải pháp Trả lời câu hỏi, cần phải có giải pháp nào nhằm để chấn chính việc sử dụng các quỹ xã hội đạt được hiệu quả và minh bạch? Nhà văn Phạm Viết Đào nhận định: “Về giải pháp, thì tôi nghĩ trước hết các cấp chính quyền phải làm rõ cái việc này, nếu không làm được thì họ sẽ mất uy tín trong mắt người dân. Người dân người ta chỉ lên tiếng thế thôi, vì họ không muốn nói nhiều làm gì. Giải quyết vấn đề này trước hết phải thuộc về chính quyền, hai là báo chí và các cơ quan đoàn thể phải cùng phối hợp với báo chí để điều tra, giám sát.”
Theo tôi, những việc đó phải để cho người dân họ tự làm và để tự họ giám sát trong quá trình thu và chi. - Ông Đinh Quang Tuyến
Ông Đinh Quang Tuyến khẳng định: “Muốn như thế thì phải để cho dân tham gia, có nghĩa là những việc như thế thì phải thuộc về dân chứ đâu phải thuộc về quản lý nhà nước? Theo tôi, những việc đó phải để cho người dân họ tự làm và để tự họ giám sát trong quá trình thu và chi.” Các chuyên gia về pháp luật và tài chính mà chúng tôi có dịp tiếp xúc đều có chung một nhận định khi cho rằng, chính quyền địa phương phải tuyên truyền, phổ biến để người dân hiểu rõ chính sách và quy định của pháp luật về các khoản đóng góp quỹ xã hội, khoản thu nào là bắt buộc và khoản thu nào là tự nguyện. Đồng thời cần phải minh bạch, để người dân có thể theo dõi tình hình thu chi của chính quyền địa phương. Điều đó sẽ tránh được việc các tổ dân phố tùy tiện, tự áp đặt mức thu trái quy định cho các hộ dân.
Người dân tìm hiểu thông tin về các tour du lịch nước ngoài tại một hội chợ du lịch quốc tế ở Hà Nội vào ngày 15 tháng Tư năm 2016.
AFP photo
Giữa tháng Tư năm 2016, xuất hiện một thông tin là trong quí ba năm 2015, có đến 7 tỉ 300 ngàn đô la Mỹ được người Việt gửi ra nước ngoài. Sau đó đã có những đính chính từ phía cơ quan nhà nước rằng đây là số tiền giao dịch giữa các ngân hàng, và việc ấy là việc bình thường.
Từ Hà Nội chuyên gia kinh tế, Tiến sĩ Lê Đăng Doanh cho rằng:
Theo tôi hiểu thì nó cũng không hoàn toàn bình thường, vì vừa qua có mấy hiện tượng làm cho chúng ta chú ý. Một là các doanh nghiệp nhỏ, bị phá sản, bị đóng cửa tăng lên. Thứ hai là các doanh nghiệp có kết quả, có thành công, thì cũng có một hiện tượng là sáp nhập, hợp nhất, với các doanh nghiệp của các nhà đầu tư nước ngoài. Ví dụ như là thương hiệu bánh Kinh Đô.
Có sự đánh giá coi đó là tín hiệu tích cực, là để tăng tiền vốn và mở rộng qui mô. Nhưng cũng có đánh giá coi đó là một điều đáng lo ngại là các doanh nghiệp có kết quả thì bây giờ cũng cảm thấy không được an tâm, thay vì tiếp tục kinh doanh thì lại đi bán lại thương hiệu của mình. Tôi nghĩ mỗi luồng ý kiến đều có lý của họ. Có lẽ là tình hình tới đây sẽ phải tiếp tục theo dõi để đi đến một kết quả rõ ràng hơn.
Tôi nghĩ rằng nhà nước Việt nam cần phải cải cách thể chế để bảo đảm người Việt Nam có trình độ cạnh tranh hiệu quả như là các nước trong khu vực.
- Tiến sĩ Lê Đăng Doanh
Kính Hòa: Việc mà những người Việt giàu có chuyển sang sống và làm việc ở nước ngoài thì theo Tiến sĩ nó trầm trọng tới mức nào?
Tiến sĩ Lê Đăng Doanh: Theo tôi việc người Việt Nam thành đạt, giàu có, chuyển ra nước ngoài làm việc là một hiện tượng đáng chú ý, và đáng lo ngại.
Bởi vì có một số khá đông người Việt Nam hiện nay tuy đang ở trong nước, nhưng đã có chuẩn bị mua nhà, gửi con đi học, đăng ký công ty ở nước ngoài. Gần đây có một hiện tượng đáng chú ý là có một số doanh nghiệp trẻ của Việt Nam, có chuyên môn, có trình độ, thay vì đăng ký doanh nghiệp tại Việt Nam thì họ lại đăng ký ở Singapore, dễ dàng nhanh chóng hơn, và họ có thể kinh doanh một cách thuận lợi hơn.
Đó cũng là chỉ dấu cho thấy Việt Nam ngày càng hội nhập sâu, và việc cải thiện môi trường kinh doanh ở Việt Nam là một yêu cầu cấp bách.
Kính Hòa: Có một số thống kê mang tính định lượng nào về khoản tài sản mà người Việt chuyển ra nước ngoài không thưa Tiến sĩ?
Tiến sĩ Lê Đăng Doanh: Thống kê đó thì chắc chắn không thể chính xác được, vì cái dạng tài sản mà chuyển ra nước ngoài đó được chuyển với rất nhiều cách khác nhau, công khai và không công khai, cho nên tôi e là cho đến bây giờ chưa thể có con số đáng tin cậy được.
Phải cải cách thể chế
Kính Hòa: Ngược lại cũng có một lượng tiền từ nước ngoài đổ về gọi là kiều hối, thì theo tiến sĩ sự cân bằng giữa lượng tiền đổ về và lượng tiền mất đi được đánh giá như thế nào?
Tiến sĩ Lê Đăng Doanh: Có một lượng tiền được gửi về Việt Nam được coi là tiền kiều hối với trị giá rất lớn, lên đến độ 11 hay 12 tỉ đô la hàng năm. Đang có những đánh giá khác nhau.
Có người cho rằng đấy không thực sự là tiền kiều hối, mà có thể là tiền chuyển từ nước ngoài về dưới những hình thức kinh doanh, lại quả, những hình thức gì đó chứ không phải kiều hối. Bởi vì nếu số tiền kiều hối là như vậy, tính theo đầu người Việt Nam thì mỗi người Việt Nam ở nước ngoài chuyển về một số tiền đến 2800 đô la hàng năm nếu tôi nhớ không nhầm. Số tiền ấy là quá lớn so với thu nhập thực của người Việt Nam. Cho nên có ý kiến cho rằng đó là số tiền chuyển về nhưng không thực sự là kiều hối, mà là những dạng tiền khác nhau, phức tạp, cần nghiên cứu kỹ thêm.
Kính Hòa: Tiến sĩ có thể nói cụ thể vài điểm, làm thế nào để người Việt Nam có thể an tâm kinh doanh trong nước, và lưu giouwx tài sản trong nước. Đi xa hơn, là thu hút những người giàu có không phải là người Việt Nam đến Việt Nam sinh sống và làm ăn không?
Tiến sĩ Lê Đăng Doanh: Đấy là một điều mà hiện nay xã hội và chính phủ Việt Nam rất quan tâm. Đó là Việt Nam rất muốn thu hút đầu tư trong nước và nước ngoài để nền kinh tế Việt Nam tăng trưởng một cách mạnh mẽ. Và muốn như vậy thì phải cải cách thể chế, trong đó có mấy nội dung cơ bản.
Theo tôi việc người Việt Nam thành đạt, giàu có, chuyển ra nước ngoài làm việc là một hiện tượng đáng chú ý, và đáng lo ngại. - Tiến sĩ Lê Đăng Doanh
Một là điều kiện kinh doanh phải thông thoáng. Sắp tới đây ngày 29 tháng tư, thì ông Thủ tướng sẽ gặp cộng đồng doanh nghiệp, có thông điệp mạnh mẽ về việc cải thiện môi trường kinh doanh. Ví dụ vừa rồi là xử lý vụ quán phở Xin Chào, dừng vụ án, bước đầu có hình thức xử lý đối với hai quan chức của Viện kiểm sát quận Bình Chánh, đó là dấu hiệu cho thấy đã có bước đầu.
Điều quan trọng nữa, là phải bảo đảm quyền sở hữu hợp pháp tài sản của người dân.
Và điều này có liên quan đến nhiều vấn đề. Ví dụ như là người nông dân, hiện nay không có quyền sở hữu về đất đai, cho nên là nhà nước có thể thu hồi đất của người nông dân, cho nên họ không quan tâm đến việc tăng độ phì, việc đầu tư vào đất đai bị hạn chế.
Điều thứ hai nữa là những người giàu có chưa được an tâm khi có những vụ án hình sự hóa quan hệ dân sự, quan hệ kinh tế. Đó là điều làm cho người ta lo lắng nên người ta đã tìm cách bán bớt tài sản của người ta cho nhà đầu tư nước ngoài, chuẩn bị sẳn để đi ra nước ngoài khi người ta cảm thấy cần thiết bằng cách là mở công ty, mua nhà, gửi con cái đi học, rồi cho con cái ở lại.
Tôi nghĩ rằng nhà nước Việt Nam cần phải cải cách thể chế để bảo đảm người Việt Nam có trình độ cạnh tranh hiệu quả như là các nước trong khu vực.
Điều thứ hai rất là quan trọng là quyền sỡ hữu. Các quyền đó phải được bảo đảm bằng luật pháp rõ ràng cũng như là trong thực tế của cuộc sống.
Nếu không có thì người dân sẽ tiếp tục lo ngại và không dồn sức để đầu tư kinh doanh, thậm chí nếu kinh doanh được thì tìm cách chuyển tài sản ra nước ngoài.
Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Võ Tuấn Nhân phát biểu trong cuộc họp báo về việc cá chết hàng loạt ở bờ biển miền trung Việt Nam gần đây, tại Hà Nội, Việt Nam ngày 27 tháng 4 năm 2016.
x
Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Võ Tuấn Nhân phát biểu trong cuộc họp báo về việc cá chết hàng loạt ở bờ biển miền trung Việt Nam gần đây, tại Hà Nội, Việt Nam ngày 27 tháng 4 năm 2016.
Một lần nữa sau cuộc biểu tình lên đến hàng chục ngàn người phản đối giàn khoan Hải Dương 981 vào giữa năm 2014, mạng xã hội đang dậy sóng những lời kêu gọi biểu tình phản đối Formosa vào ngày chủ nhật 1/5 tới đây. Tại sao “trung ương” chỉ đạo xử lý quá nhanh và quá nghiêm vụ án khởi tố oan chủ quán cà phê Xin Chào ở TP.HCM, trong khi một sự kiện nghiêm trọng liên quan đến môi trường - xã hội gây hậu quả ghê gớm và bị dân chúng phản kháng mạnh mẽ hơn nhiều là vụ “cá chết Formosa” ở Hà Tĩnh vào cùng thời gian thì lại được xử lý quá chậm và còn cho thấy có những dấu hiệu “bảo kê cao cấp”? Tại sao liên quan đến vụ “cá chết Formosa”, Tổng Bí thư Trọng lại thực hiện một chuyến “kiểm tra tiến độ dự án Formosa” đầy bất thường, nếu không nói việc một tổng bí thư bận rộn trăm công nghìn việc lại đi kiểm tra tiến độ của một công trình là… rất vớ vẩn? Câu hỏi cuối cùng là: Formosa đang thuộc về quốc tịch nào? Liệu có một lực lượng chính trị đủ mạnh và đủ hiểm ở Việt Nam “chống lưng” cho Formosa, hoặc nói cách khác là làm “bức tường” cho doanh nghiệp quá tai tiếng về ô nhiễm môi trường và còn có những dấu hiệu khuất tất về chính trị này? ‘Xin Chào’: Lấy điểm với dân hay ‘làm nhân sự’? Gần cuối tháng 4/2016, chỉ một tuần sau khi báo chí nhà nước, đặc biệt các báo trung ương loan tải về vụ chủ quán cà phê Xin Chào bị Công an Huyện Bình Chánh khởi tố cực kỳ vô lý, chính trưởng công an huyện lỵ này là Đại tá Nguyễn Văn Quý đã bị tạm đình chỉ công tác. Quyết định này được đưa ra từ cuộc họp ngày 25/4 của Ban thường vụ Đảng ủy Ban giám đốc Công an TP.HCM. Phó đội cảnh sát điều tra Kinh tế và Chức vụ thuộc Công an Bình Chánh - Thiếu tá Nguyễn Hoàng Tuấn - cũng bị cho là có sai phạm nên cũng bị tạm đình chỉ. Sự kiện trên là hiếm có tiền lệ ở Sài Gòn - địa phương mà từ rất nhiều năm qua bị dư luận xã hội xem là “đất” của Bí thư thành ủy Lê Thanh Hải và đã xảy ra quá nhiều bất công công quyền cùng nạn công an trị. Cũng trong nhiều năm qua, báo chí đã nhiều lần đăng tải về những trường hợp doanh nhân, doanh nghiệp và người làm ăn cá thể phải chịu oan ức từ bộ máy hành chính và ngành công an, nhưng hệ thống công quyền vẫn hầu như chìm vào bóng đêm trù mưu tính kế. Cũng không ít trường hợp doanh nhân công khai hoặc âm thầm phản ánh về việc bị công an khởi tố và bắt tạm giữ để điều tra, nhưng thực ra đó lại là cách để một số công an viên tìm cách tống tiền doanh nghiệp. Sau khi “chung chi” đủ, doanh nhân được thả ra với cam kết không khiếu nại hay tố cáo cơ quan hoặc cán bộ công an. Nhìn lại “hoàn cảnh lịch sử” như thế mới thấy, việc Trung tướng giám đốc công an TP.HCM Lê Đông Phong buộc phải ra lệnh tạm đình chỉ công tác cấp dưới trực tiếp của mình là Trưởng công an huyện Bình Chánh có thể cho thấy có một sức ép đủ lớn từ “trung ương” đối với công an thành phố này. Một động thái cần chú ý từ cấp “trung ương” là ngay sau khi được điều động từ Ban Nội chính trung ương sang nhậm chức Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, ông Lê Minh Trí đã rất mạnh tay yêu cầu Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân TP.HCM tạm đình chỉ một phó viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân huyện Bình Chánh. Trước khi ra Hà Nội đảm nhiệm chức Phó ban Nội chính trung ương, ông Lê Minh Trí là “người miền Nam”. Quá trình của ông xuất thân từ ngành công an, là thư ký cho ông Võ Viết Thanh vào thời ông Bảy Thanh là chủ tịch TP.HCM. Sau khi ông Bảy Thanh nghỉ, ông Trí “lên” dần đến chức phó chủ tịch Ủy ban nhân dân TP.HCM. Nhưng tương tự trường hợp ông Lê Mạnh Hà (con trai cựu chủ tịch nước Lê Đức Anh), ông Trí đã không thể “trụ” được ở TP.HCM mà nghe nói do không được lòng “Anh Hai” (Bí thư Lê Thanh Hải), bởi thế đã “bắn” ra trung ương. Với quá trình này, hẳn ông Lê Minh Trí là người rất am tường về các ngóc ngách chính trường và tình hình “vây cánh” tại thành phố này. Một chi tiết đáng chú ý khác là trong vụ Xin Chào, vai trò của tân bí thư thành ủy TP.HCM Đinh La Thăng khá mờ nhạt. Tựu trung, ông Thăng chỉ có một bút phê có vẻ nước đôi yêu cầu đối với Công an thành phố giải quyết vụ Xin Chào - khác hẳn lối chỉ đạo miệng quá sức ồn ào của chính ông trong khoảng thời gian hơn một tháng tính từ ngày nhậm chức bí thư thành ủy TP.HCM từ trước Tết nguyên đán 2016. Nhưng tân Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc lại thình lình qua mặt ông Thăng. Thủ tướng Phúc đã khiến dư luận ngạc nhiên bằng một văn bản của Văn phòng chính phủ truyền đạt ý kiến ông, yêu cầu dừng ngay vụ khởi tố chủ nhân quán Xin Chào. Hiển nhiên, “trung ương” đã bỏ qua vai trò “đầu tàu” của TP.HCM để ra lệnh thị uy. Toàn bộ giới lãnh đạo của TP.HCM, đặc biệt là Công an TP.HCM và kể cả Bí thư Thăng, đã bị “mất mặt”. Có dư luận đoan chắc rằng vào thời “hậu Lê Thanh Hải” tất phải diễn ra những cái hậu dành cho lớp đàn em của ông Hải - được cho là phủ rộng khắp các sở ngành và quân huyện TP.HCM. Vụ Xin Chào chỉ là một cái cớ để nhẹ nhất là “luân chuyển cán bộ”. Cũng có dư luận cho rằng tân thủ tướng và có thể cả tổng bí thư muốn lấy điểm với dân. Chỉ có điều, sự tréo ngoe là trong lúc “làm” quá mạnh trong vụ Xin Chào, “trung ương” lại để vụ “cá chết Formosa” kéo dài đến gần cả tháng trời mà vẫn không có động thái xử lý dứt khoát nào. Đụng “tường” chăng? ‘Bức tường’ nào? Còn lâu mới chấm hết, dư luận xã hội đang ồn ào và bức bối về việc Tổng Bí thư Trọng "bỗng dưng kiểm tra tiến độ Formosa", mà về thực chất là một cách khiến các bộ ngành phải "vuốt mặt nể mũi" để không dám thẳng tay điều tra và xử lý doanh nghiệp Formosa xả nước thải kịch độc gây chết cá hàng loạt khiến điêu đứng dân sinh. Không những không thăm hỏi ngư dân miền Trung như đã từng vào Nam vấn an nông dân ở miền Tây trong đợt hạn hán và nhiễm mặn vào tháng 3/2016, ông Nguyễn Phú Trọng còn không một lời hỏi thăm tình cảnh ngư dân Hà Tĩnh sống chết ra sao. Cũng có dư luận cho rằng “trung ương” quyết định làm mạnh vụ Xin Chào là nhằm hướng công luận vào vụ việc này để cho thấy đảng cùng chính phủ luôn quan tâm và bảo vệ quyền lợi của người dân, doanh nghiệp, thay vì để công luận rúng động phẫn nộ bởi vụ “cá chết Formosa”. Hồi năm 2011, Formosa đã là cái tên khiến nhiều giáo dân Hà Tĩnh phải nổi giận. Không những gây ảnh hưởng về môi trường làm ăn của ngư dân, Formosa còn “thuê” công an địa phương tìm cách trấn áp sự phản kháng của dân chúng. Kết quả sau nhiều ngày chịu đựng, giáo dân đã bắt 5 công an, nhốt lại cả ngày mà chính quyền không dám phản ứng mạnh. Chỉ nhờ có sự can thiệp của linh mục giáo xứ, 5 công an mới được các giáo dân thả ra. Formosa cũng là một trong những cái tên chịu nhiều tai tiếng trên thế giới về hành vi xả thải gây ô nhiễm môi trường. Năm 2014, Formosa Hà Tĩnh, dù chỉ là một doanh nghiệp, còn gửi một công văn cho Chính phủ Việt Nam đề xuất thành lập đặc khu kinh tế gang thép Vũng Áng. Tại sao quá nhiều ưu đãi được dành cho Formosa Hà Tĩnh? Người ta đang tự hỏi Formosa Hà Tĩnh là của ai? Theo một số tin tức không chính thức, với khởi đầu đăng ký là doanh nghiệp 100% vốn Đài Loan, nhưng điều có vẻ quái lạ là cho đến nay Formosa Hà Tĩnh không còn như ban đầu. Trong quá trình hoạt động, Formosa Hà Tĩnh đã chuyển nhượng vốn, nhưng thông tin về đối tác được chuyển nhượng đã không hề được công bố trên trang web của doanh nghiệp này. Cũng đã xuất hiện một lời đồn đoán khác: đối tác chuyển nhượng của Formosa Hà Tĩnh chính là một doanh nghiệp Trung Quốc. Nếu thông tin trên là đúng, bản chất vấn đề sẽ hoàn toàn khác: Formosa Hà Tĩnh trở thành cái tên đặc biệt “nhạy cảm” không chỉ về vấn đề môi trường và xã hội, mà còn có thể liên quan đến cả những mầm mống đang gây ra xung đột giữa Bắc Kinh và Hà Nội trong vùng lãnh hải Việt Nam ở Biển Đông Ông Nguyễn Phú Trọng, với tư cách là một tổng bí thư làm thay hành pháp bằng việc “kiểm tra tiến độ Formosa”, sẽ giải thích ra sao trước công luận trong nước và quốc tế về mối liên hệ hết sức nhạy cảm trên, và cả về chuyến thị sát “không biết để làm gì” của bản thân ông tại Formosa ngay trong thời gian cá chết trắng biển? Biểu hiện mới nhất là bất chấp chuyến thị sát Formosa của Tổng Bí thư Trọng nhằm mục đích hoặc mang ẩn ý gì, doanh nghiệp bị xem “có yếu tố Trung Quốc” này vẫn trắng trợn tuyên bố “không liên can” đến vụ cá chết hàng loạt ở 4 tỉnh miền Trung, khiến rất nhiều người dân và trí thức Việt đang hết sức phẫn nộ và phản ứng. Một lần nữa sau cuộc biểu tình lên đến hàng chục ngàn người phản đối giàn khoan Hải Dương 981 vào giữa năm 2014, mạng xã hội đang vang lên những lời kêu gọi biểu tình phản đối Formosa vào ngày chủ nhật 1/5 tới đây. * Blog của Phạm Chí Dũng là blog cá nhân. Các bài viết trên blog được đăng tải với sự đồng ý của Ðài VOA nhưng không phản ánh quan điểm hay lập trường của Chính phủ Hoa Kỳ.
Phạm Chí Dũng là nhà báo độc lập, tiến sĩ kinh tế sống và làm việc tại Sài Gòn, Việt Nam. Trước năm 2013, đã có thời gian 30 năm làm việc trong quân đội, chính quyền và khối đảng. Do viết bài chống tham nhũng, từng bị công an bắt vào năm 2012. Năm 2013, tuyên bố từ bỏ đảng Cộng sản Việt Nam. Năm 2014, cùng các cộng sự thành lập Hội nhà báo độc lập Việt Nam và giữ cương vị chủ tịch của tổ chức này. Cũng trong năm 2014, được Tổ chức phóng viên không biên giới vinh danh 'Anh hùng thông tin'.
Hôm rồi lướt mạng báo chí Việt Nam, thấy trên trang VTC có đăng một clip phỏng vấn ông Chu Xuân Phàm, Giám đốc đối ngoại nhà máy thép Formosa Hà Tĩnh,về vụ cá biển khu vực miền trung Việt Nam chết hàng loạt. Rất bất ngờ khi bác giám đốc nói tiếng Việt khá sỏi thẳng thắn và mạnh dạn khẳng định với thái độ đầy thách thức rằng “vì không phải được cả hai nên phải lựa chọn, hoặc là nhà máy thép, hoặc là cá tôm”. Xin dẫn lại lời ông Chu trước ống kính VTC: “Nhiều khi mình không được cả hai thì mình phải lựa chọn. Tôi muốn bắt cá, bắt tôm hay là tôi muốn xây một cái nhà máy thép hiện đại. Người dân ở đây cũng như Nhà nước sẽ phải cân nhắc và lựa chọn, vì việc xả thải chắc chắn có tác động đến môi trường. Không thể có chuyện vừa có nhà máy thép mà biển nơi đây vẫn nhiều tôm cá”. Đoạn clip ngay lập tức khiến dư luận Việt Nam sôi sục. Có lẽ từ khi bước chân vào Việt Nam làm kinh doanh đến nay, đây là lần đầu tiên lãnh đạo tập đoàn đầy tai tiếng, lắm bê bối trên báo chí này phát ngôn đầy tính “chân thật, thiệt thà” đến như vậy. Phát ngôn của ông Chu, về mặt luật pháp không có gì sai, gần như chắn chắn là như vậy. Ông ta đơn thuần áp dụng một cách vô cùng đơn phương cái lý thuyết thuộc về kinh tế học, đó là “sự đánh đổi”. Trong đời sống hàng ngày, chúng ta cũng hay nói với nhau rằng cái gì cũng có hai mặt, lựa chọn nào cũng có đánh đổi. Bản thân tôi, một người duy lý, cũng thừa nhận rằng để có nhiều tiền, ngoài chất xám và công sức thì môi trường xung quanh (tài nguyên, không khí, nước, đất,…) cũng phải trả giá. Thực tế cho thấy ở nhiều nơi trên thế giới, ngay cả tại các nước phát triển, môi trường bị ô nhiễm là điều không phải hiếm. Nước Mỹ từng đau đầu với các “vùng sông chết” vì chất thải nông nghiệp trên sông Mississippi, khiến cả những sinh vật mạnh mẽ nhất còn phải chết, nói chi đến cá đến tôm. Vài dòng sông của Nhật Bản bầm dập vì bồi lấp rồi lại moi lên khi mở rộng quá trình công nghiệp hóa. Hay như Trung Quốc, cái giá của GDP cao vào hàng thứ hai thế giới chính là một bầu không khi mù khô tràn ngập các thành phố lớn. Các nước lân cận Việt Nam, tôi từng tham khảo qua, như Thái Lan, Malaysia, Indonesia,… cũng không thể hoàn toàn tránh được tình trạng tương tự. Một tình trạng chung, nơi nào có khu công nghiệp, nhà máy luyện kim, nhà máy năng lượng, sản xuất xi-măng, sản xuất vật tư công nghiệp, nhà máy nhuộm-dệt may… thì chắc chắn môi trường bị ảnh hưởng. Nói như vậy một phần để thấy Formosa đã không sợ ai cả khi dám đăng đàn lật lá bài tẩy rằng “anh (Việt Nam) đã chọn lựa nhà máy thép, để trở thành một quốc gia có nhiều thép phục vụ trong nước và xuất khẩu, thì anh phải quên đi chuyện cá tôm đầy hồ, hải sản đầy biển đầy sông như ngày trước”. Nhưng quan trọng hơn, phải thừa nhận rằng “con cáo” Formosa đã để lộ cái đuôi về đạo đức kinh doanh của mình. Tháng trước tôi có xem một bộ phim của Trung Quốc, một bộ phim thuộc thể loại hài nhảm có tên là “Mỹ nhân ngư”. Viển cảnh mở đầu của bộ phim cũng tương tự như cái cách mà ông Chu của Formosa tuyên bố, đại khái là “muốn khai thác một vùng vịnh lớn để làm bất động sản, làm du lịch, làm khu thương mại thì phải quên đi chuyện môi trường, chuyện bảo vệ cá heo,…”. Đó là cái cách làm ăn thiếu lương thiện, vô đạo đức, bởi khai thác và kiếm tiền dựa trên sự an toàn, sinh kế và lâu dài là sinh mạng của hàng triệu người dân vùng lân cận. Tiếc là cách làm ăn vô đạo đức như thế đang tràn lan khắp Trung Quốc, không ngoại trừ Đài Loan, nơi được xem là xuất thân của những nhà lãnh đạo Formosa. Ô nhiễm môi trường có lẽ là cụm từ nóng không kém gì vấn đề mang tính chính trị khác tại Trung Quốc, trong đó các tập đoàn làm ăn theo kiểu “chọn thép hay chọn cá” như Formosa đã góp phần không hề nhỏ. Dường như khái niệm “đạo đức kinh doanh” không có trong từ điển của những kẻ khát tiền, luôn tìm kiếm cơ hội thu lợi nhuận khủng trên những mảnh đất màu mỡ, những vùng biển đầy cá tôm. Và rất không may, Formosa tìm đến Việt Nam với cái triết lý kinh doanh hết sức đáng sợ như thế. Theo thông tin từ báo chí Việt Nam, khu liên hợp Formosa Hà Tĩnh chỉ là một trong số rất nhiều dự án quy mô lớn mà Formosa đã đầu tư vào Việt Nam từ chục năm nay. Một số công ty khác như Formosa Taffeta Đồng Nai, Formosa Taffeta Việt Nam (chuyên về dệt - nhuộm) Formosa Gear (sản xuất linh kiện cơ khí)... đều có quy mô vốn cũng như doanh thu lên đến cả trăm triệu USD. Dự án đình đám nhất của Formasa là khu liên hợp gang - thép và cảng Sơn Dương (Formosa Hà Tĩnh) Formosa Hà Tĩnh do 9 cổ đông góp vốn, trong đó có 7 cổ đông là các đơn vị thành viên của Formosa Group, nắm gần 95% cổ phần. Từ khi khởi công đến nay thì Formosa đã để xảy ra khá nhiều tai tiếng như xây dựng trái phép, sập giàn giáo... và mới đây nhất là nghi án xả thải ra biển. Giáo sư Tiến sĩ Lê Huy Bá, chuyên gia độc học môi trường, Viện khoa học công nghệ và quản lý môi trường, trường Đại học Công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh, phát biểu trên báo Tuổi Trẻ rằng theo danh mục hơn 40 chất được cho là do Formosa nhập khẩu vào Việt Nam từ đầu năm đến nay và sử dụng trong sản xuất thì đặc điểm đầu tiên của nhóm các chất này là độc và cực độc đối với con người, động vật, trong đó có các loài tôm cá. Ngoài ra, dư luận vẫn thắc mắc: Tại sao cá sống ở tầng sâu chết nhiều hơn cá trên tầng nước mặt? “Điều này chỉ được giải thích là chất độc được phóng thích từ họng xả thải nằm ở tầng sâu, sát đáy và với tải lượng lớn”, theo ông Bá. Điều này khiến người ta hoài nghi về quy trình sản xuất và cam kết về môi trường của Formosa; thậm chí hoàn toán có lý nếu cho rằng Formosa đã ngầm thải chất độc ra môi trường sai quy định với một động cơ duy lý nào đó: giảm chi phí xử lý chất thải hay tăng lợi nhuận kinh doanh. * Blog của Cao Huy Huân là blog cá nhân. Các bài viết trên blog được đăng tải với sự đồng ý của Ðài VOA nhưng không phản ánh quan điểm hay lập trường của Chính phủ Hoa Kỳ.
Sinh trưởng ở Việt Nam và học tập tại Hoa Kỳ. Là một đại diện cho thế hệ sinh ra và lớn lên sau bước ngoặt lịch sử 1975. Luôn theo dõi sao sát những diễn biến xảy ra trong nước và nêu lên cảm nghĩ của một thế hệ hậu bối thông qua blog dưới một lăng kính trong vắt và đa chiều.
Không chỉ có cá, mà các loài thủy sinh, ngao sò, ốc hến... chim chóc cho đến rừng ngập mặn đã được phát hiện đang chết. Đầu tháng 4/2016, báo chí đã lên tiếng về 26ha rừng ngập mặn được trồng 25 năm nay chắn sóng chỉ còn trơ gốc. Tại các đảo Quảng Bình, chim chóc không còn, những xác chim tan rữa trên đảo. Thậm chí, người ta không còn dám xuống kiểm tra xem những loại rong biển, san hô có còn tồn tại được không.
Một quan chức Hà Tĩnh với chức danh Phó Chủ tịch Tỉnh là Đặng Ngọc Sơn đã xúi dân xuống tắm biển và ăn cá nhiễm độc. Điều này khiến dư luận bất bình dậy sóng và ông ta "tàng hình". Một tiến sĩ là nhà khoa học đã đánh giá tư cách của Phó chủ tịch Tỉnh này là "thiếu kỹ năng sống và không có kiến thức khoa học" - Nhưng lại là viên quan đầu tỉnh. Vậy thì hệ thống cán bộ sẽ ra sao?
Người dân không có được thông tin chính thức từ miệng quan chức Thứ trưởng Bộ TN-MT Võ Tuấn Nhân. Nhưng đã biết điều gì đằng sau thái độ hoảng hốt khi một phóng viên hỏi về độc tố kim loại nặng gây cá chết ở Biển hiện nay: “Tắt máy. Tắt máy nghe. Xin lỗi. Không, không, để anh nói riêng với em. Đừng hỏi câu đó. Hỏi câu đó tổn hại cho đất nước”.
Citizen photo
Citizen photo 
Xuất hiện nhiều cuộc biểu tình của các ngư dân các tỉnh miền Trung về vụ cá chết hàng loạt thời gian qua.
http://www.voatiengviet.com/content/ro-nghi-van-tau-la-trong-vu-ca-chet-hang-loat/3309846.html
Image copyright 
Image copyright YouTube 
Courtesy of antoangiaothong.gov.vn 
AFP PHOTO 
AFP photo 
AFP photo 
Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Võ Tuấn Nhân phát biểu trong cuộc họp báo về việc cá chết hàng loạt ở bờ biển miền trung Việt Nam gần đây, tại Hà Nội, Việt Nam ngày 27 tháng 4 năm 2016.
Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Võ Tuấn Nhân phát biểu trong cuộc họp báo về việc cá chết hàng loạt ở bờ biển miền trung Việt Nam gần đây, tại Hà Nội, Việt Nam ngày 27 tháng 4 năm 2016.
http://www.voatiengviet.com/content/ai-lam-buc-tuong-cho-formasa-ha-tinh/3306614.html
Hình minh họa.
http://www.voatiengviet.com/content/ca-chet-hang-loat-tai-mien-trung-con-cao-da-lo-duoi/3306608.html 
* Bài viết đã đăng trên Danlambao vào tháng 4/2014 của Nguyễn Ngọc Già.
Image copyright Tin mung cho nguoi ngheo 
Image copyright STR AFP GETTY IMAGES 
No comments:
Post a Comment